Бағдарламасы жоо-ның педагогикалық мамандықтарының колданыстағы типтік оқу жоспарына сәйкес 5В010400 «Бастапқы әскери дайындық»

21 
Дауыстың генераторлық функциясы - ауыздың ашылуы, жабылуы арқылы тоналды, 
дабырлы дыбыстар шығады. Дауыстың энергетикалық функциясы - сырттан ішке ауа 
тартады. 
Дауыстың резонаторлық функциясы 
- 
дыбысты ішке тарту, одан шығарғанда кӛмей 
арқылы шығару. 
Дауыстың күшті шығуы - сӛйлеу органдарының, дыбыстың күшіне байланысты. 
Дауысты қалаған жерге жеткізу -дауыс кернеуі арқылы орындалады. Дауыстың жай және 
қозғалмалы түрі болады. Оны тӛменгі диапазонмен айтуға болады. 
Дауыс тембрі - дауысты түрлендіреді. Ол мүмкін жұмсақ - майда адамның жеке 
ерекшелік сипатын байқатады. Адамда қосымша болатын дауыс тоны адамның резонаторлық 
дауыс құбылысын сипатайды. 
Дауысты тәртіпке келтіру үшін жаттықтырып тәрбиелеу керек. Соның нәтижесі дауыс 
тоны ӛзгеріп, оқушыға ұнамды болады. 
Дауысты дұрыс сақтай білу үшін оған гигиеналық талап қажет. Дауыс қарлықпай, 
біркелкі сақталуы үшін әрбір 2-3 сағат сайын кӛлемді мерзімді дем алу, тыныстау, нервтік 
жүйені бір қалыпта ұстау керек. Аса ыстық, аса суық тағамдардан сақтану, ішімдіктен, 
темекіден сақтану керек. Оның бәрі гигиеналық режиммен пайдалануы керек. Дауысты, 
тыныс жолдарын шаң-тозаңнан, мелден, суыққа бірден шығудан сақтандыру керек. 
Дикция.
Буын, сӛз, дыбыстарды дұрыс айту - мұғалімнің дұрыс дикциясына 
байланысты. Егер мұғалімнің дикциясы дүрыс болса, оқушы оның сӛзін дұрыс, ықыласпен 
тыңдайды. 
Дикция дұрыс болу үшін ерін, езу, тіс, кӛмекей, жақ, таңдай сияқты сӛйлеу аппараттары 
дұрыс жұмыс істеуі керек. Ол үшін мектепте, үйде жаттығу жұмыстарын кӛп жүргізу керек. 
Ондай жаттығулар - дыбыстардың айтылу ар-тикуляцияларын жаттықтыру, мәнерлеп оқуды 
жүзеге асыру, дауысты, дауыссыз дабыстардың айтылу, қолдану дағдыларына жаттықтыру 
керек. Айтылған сӛйлеу мәнері оқушының талаптарына үйлессе, мұғалім мен оқушы арасы 
жақындаса түседі. Мұғалімнің бағыттылығы ӛзінің монологтық сӛзін іштей диалог ретінде 
құрады. Сондықтанда мұғалім сӛзі балага бірден әсер етеді. Оларды бірлесіп жұмыс істеуге 
шақырады. Мұғалім сӛзі оқушыға екі канал арқылы беріледі: дыбыс, визуалдық (келбет-
пішін, қозғалыс, эмоция түрінде) түрде беріледі. Мұғалімнің ешбір қағаз деректерге сүйенбей 
тез арада шығармашылық кейіпте балалар алдында сӛз тауып айтып әсер ете білуі бала үшін 
таңданып үлгі аларлық әсері болады. Осы сияқты мұғалімнің сӛйлеу ерекшелігіндегі 
- 
сӛз 
моделін жасау, сӛз тонын сақтау сияқты қасиеттері мұғалімнің сӛз ӛнері шеберлігін 
кӛрсетеді. Сонымен бірге мұғалім мен оқушы арасындағы сӛз ӛнері арқылы жасалған 
қатынасты оқушылардың адам-гершілік тәжірибесін байыта түскендігінін, айғағы болады. 
Келешек мұғалімдердің сӛйлеу тілін дамыту жолдары: 
Дұрыс әдеби тілмен сӛйлеуге дағдылану. Ӛзінің сӛйлеу тілінің дамуына бақылау, 
басшылық жасау, қарым-қатынасы ситуацияларында бағдар таба білу. Сӛз қолдану, сӛз 
буындарын дұрыс айта білу, сӛздіктерді пайданалу, жаңа сӛздерді қолдана білу сияқты 
міндеттерді жүзеге асыру.
 
Ұсынылған әдебиеттер: 
1
Бордовская Н.В., Реан А.А. Педагогика, СПб: Издательство «Питер», 2000. – 304 с. 
2
Зязюн И.А. и др. Основы педагогического мастерства. – М.: Просвещение, 1989. – 
303 с. 
3
Морева Н.А. Основы педагогического мастерства: учеб. Пособие для вузов/ Н.А. 
Морева. – М.: Просвещение, 2006. 
4
Практическая психология для преподавателей/ Под ред. Тутушкиной М.К. -М.: 
Информационно-издательский центр «Филинъ», 1997. – 325 с. 
5
Основы педагогического мастерства. Упражнения. Тесты. Советы начинающему 
педагогу/ Сост. Смолькина Т.П. - Караганда: Болашак-Баспа, 2002. 

22 
СӨЖ тапсырмасы
(8 тақырып) [1-5] 
1 Оқытушы сӛзінің техникасын сипаттаңыз. 
2 Сӛздің негізгі сипаттамасын атаңыз. 

жүктеу 0,66 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: