13
"Қызметкер" санаты А және Б топтары "Тұрғындар" санаты.
Бақылауға алынған жағдайда техногенді сәулеге ұшыраудың негізгі
регламенттеуші өлшемдері. Нормативтер сыныптары: негізгі дозалық шектер,
монофакторлық әсердің рұқсат етілген деңгейлері (радиоакгивті заттардың
рұқсат етілген жылдық тұсу шегі - ЖІШ, рұқсат етілген орташа жылдық
көлемдік белсенділік - РКБ және рұқсат етілген мөлшерлі белсенділік - РМБ);
бақылау деңгейлері. Эффективті және эквивалентті дозалар бойынша
қызметкерлер (А және Б топтары) мен тұрғындарға арналған бақылауға
алынған жағдайларда техногенді сәулеге ұшыраудың негізгі дозалық шектері.
Килігу деңгейі жөніндегі түсінік (КД). Сәулеленуге ұшыраудың жылдық
эффективті дозасы, дозалық коэффициент туралы түсінік. Ішкі сәулеленуге
ұшыраудын рұқсат етілген шектері. Т(эфф) - эффективті кезең жөніндегі
түсінік. Т(эфф>ті есептеу. Қызметкерлер үшін тыныс алу ағзалары арқылы,
тұрғындар үшін - тыныс алу және асқорыту ағзалары арқылы радиобелсеңді
заттардьң жылдық тұсу шегі.
Профилактикалық медициналык тексерулер, рентгендік радиологиялық
диагностика және терапия жүргізу кезінде адамдардың сәулеленуге ұшырауына
рұқсат етілген деңгейлері. Жұмыс құралдары беттерінің, терінің, арнаулы
киімдердің, жеке басын қорғау заттарының, жабдықгарыньң радиоактивті
ластануына рұқсат етілген деңгейлерін гигиеналық негіздеу.
Әртүрлі иондаушы сәулелер көздерімен жұмыс істеу барысындағы
еңбек гигиенасы
Жабық және ашык иоидаушы сәулелер көздерімен жұмыс кезіндегі
радиациялық қорғану негіздері
Жабық нондаушы сәулелер көздерінің сипаттамасы. Үздіксіз әсер ететін
және генералнзацияланған кезеңді әсер ететін сәулелену көздері. Халық
шаруашылығы әртүрлі салаларындағы және медицинадағы жабық сәулелер
көздерін қолдану аймақтары.
Иондаушы сәулелердің таралу зандылыктары және жабық иондаушы
сәулелер көздерімен жұмыс істеу кезіндегі қорғану шараларын өңдеудің негізгі
ретіндегі, олардың заттармен өзара әсерлесу сипаты. Радиациялық қауіпсіздікті
қамтамасыз етудің негізгі принциптері. Жабык иондаушы сәулелер көздерімен
жұмыс істеу кезіндегі корғану әдістері (уақытпен, мөлшермен, ара
қашықтықпен, экранмен қорғану). Әлсіреу еселігі жөніндегі түсінік.
Жабық иондаушы сәулелер көздерімен жұмыс істеу кезіндегі санитарлық-
гигиеналық, инженерлік-техникалық және ұйымдастыру шараларының кешені.
Медициналық тәжірибеде жабық иондаушы сәулелер қолдану кезіндегі
еңбек гигиенасы. Жоғары энергия сәулелерінің көмегімен жұмыс істейтін
дистанциялық, рентгендік және гамма-терапия (кұшейткіштер), қуыс ішілік, тін
ішілік және аппликациялық терапия, рентгендік диагностика. Рентгендік
диагностика кезінде адамдар мен қызметкерлерді корғау шаралары.
14
Гамма-дефектоскопия кезіндегі еңбек гигиенасы. Тағайындалуына
байланысты корғаныш экрандарының жіктелуі.
Ашық иоңдаушы сәулелер көздері. Радионуклидтермен жұмыс ортасын
ластану қаупін туғызатын объектілер. Ашық иондаушы сәулелер көздерінің
медицинада қолданылуы. Сәулелік терапия және диагностикалық зерттеулер.
Радиоактивті заттардың радиоуттылығы. Радиоуыттылығына байланысты
радионуклидтердің жіктелуі. Ашық иондаушы сәулелер көздерімен жұмыс
істеу сыныптары. Ашық иондаушы сәулелер көздерімен жұмыс істеу кезіндегі
қорғану шаралары.
Өндірістік жабдықтардың герметикалылығы. Ашық түрде радиоактивті
заттармен жұмыс істеуге тағайындалған бөлмелердің жоспарлануының
гигиеналық принциптері. Бөлмелердің желдетілу, жылыту, канализция,
жабдықталуына қойылатын гигиеналык талаптардың ерекшеліктері. Иондаушы
сәулелер көздерімен жұмыс кезіндегі жеке басты корғайтьн заттары.
Саннтарлық-дознметрлік
бақылау
радиациялық
қауіпсіздік
жүйесіндегі маңызды элемент ретінде. Радиациялық және медициналық
бақылау
Санитарлык-дозиметрлік бақылау иондаушы сәулелер көздерімен жұмыс
істейтіндер және басқа адамдар санаттары үшін радиациялық қауіпсіздік
жүйесінің маңызды элементерінің бірі ретіңде. Санитарлық-дозиметрлік
бақылаудың мақсаты мен міндеттері.
Алдын-ала санитарлық бақылау. Радиологиялык объектілерді салуға жер
учаскелерін бөлу. Радиологиялық объектілерді салу мен реконструкциялау
жобасын қайта қарау тәртібі және құрылыстың жүруін қадағалау. Объектілер
мен жаңа құрал-жабдықтарды қабылдау.
Ағымдық санитарлық бақылау. Оның бағдарламасы мен әдістері.
Радиологиялық объектілерді санитарльқ тексеру ерекшеліктері.
Радиациялық бақылау. Радиациялық бақылауды жүргізу мақсаты, зерттеу
объектісі. Жоспарлы және арнайы радиациялық бақылау. Объектілердің
дозиметрлік қызметтерінің міндеттері.
Дозиметрия жөніндегі түсінік. Санитарлық тәжірибеде қолданылатын
дозиметрлік бақылау әдістері. Топтық бақылау әдістері. Тасымалданбалы
аспаптар көмегімен дозиметрлік бақылау. Жеке бастық дозиметрлік бақылау.
Радиациялық бақылау үшін қолданылатын аспаптар (МРМ-2; ДРГЗ-01;
ДРГЗ-02; ДРГЗ-ОЗ; ДРГЗ-04; ТЛД; НФК-2,3; МКС-02С). Дозиметрлік
аспаптардың жіктелуі, олардың қолданылауы. Қабылдағыштар (датчиктер) -
дозиметрлік аспаптарды қабылдайтын бөлімі, олардың құрылымы, түрлері,
тағайындалуы. Дозиметрлік аспаптарды таңдау принциптері. Дозиметрлік
өлшеу жүргізудің негізгі ережелері. Радиометрлік зерттелер жэне орта
обьектілерін рдиохимиялық талдау. Сыртқы орта объектілері сынамаларына
радиометрлік және радиохимиялық талдау жүргізу жолымен қоршаған ортаны
санитарлық-дозиметрлік бақылау. Бақылау бағдарламасы мен әдістері.
