8
ағымдық санитарлық бақылау саласында:
мекемелер,
ведомствалар
немесе
арнаулы
территорияларда
радиациялық
қауіпсіздік
жағдайларының қолайсыз өзгерістерін уақытылы
анықтау мен жоюға бақылау жүргізуді;
жаңадан
бекітілген
заңдылыктарға
және
басқа
регламенттеуші
құжаттарға
сәйкес
радиациялық
жағдайға өз уақытыңда бақылау жүргізуді;
сәулелік диагностиканың медициналық кабинетінде
рентген сәулелерін дозиметрлік өлшеудің әртүрлі
құжаттарын
(хаттаманы),
радиоактивті
заттарды
қабылдауға, санитарлық паспорт алуға сұранысты,
радиологиялык зерттеулер кезіндегі зертханалық
тәжірибелер хаттамасын, азық-түліктің радиациялық
қауіпсіздігі жәніндегі гигиеналық шешімді құрастыруды
және іс-қағаздарын толтыруды;
радиациялык
қауіпсіздік
жөнінде
медицина
қызметкерлері және барлық тұрғындар арасында
гигиеналық білім деңгейін жоғарылату бойынша
шаралар (дәрістер, семинарлар, әңгімелесулер, жалпыға
арналған ақпараттар) жүргізуді
машықтануға компьютерлік технологияны пайдаланумен тіркеу-есеп
беру құжаттарын жүргізуге;
Интернет және Интранет желісінде, персоналды
компьютерде жұмысқа;
ғылыми зерттеулер жүргізуге.
радиологиялық нысаналарда санитарлық-дозиметрлік
тексерулер жүргізуге;
Пререквизиттер мен постреквизиттер
Пререквизиттер: медициналық биология, генетика, радиобиология,
экология және тұрақты даму, медициналық биофизика, химия, физиология,
биологиялық химия.
Постреквизиттер: коммуналды гигиена, тағам гигиенасы, еңбек гигиенасы,
балалар мен жасөспірімдер гигиенасы, клиникалық медицинаға кіріспе,
қоғамдық денсаулық және денсаулық сақтау.
9
2 ПӘН БОЙЫНША САҒАТТЫҢ БӨЛІНУІ
Сағаттың
жалпы
саны
Аудиториялық сағаттар
СӨЖ
Барлығы
Дәрістер
Практикалық
сабақтар
ОСӨЖ
№1 кредит - 45
30
5
10
15
15
№2 кредит - 45
30
5
10
15
15
3 Пәннің мазмұны* және сабақтардың тақырыптық жоспарының
үлгілері**
№1 кредит
Кіріспе
Радиациялық гигиена XX ғасырдың 40-шы жылдарының басьнда,
салыстырмалы түрде беретін ғана, өз бетінше гигиеналық ғылым ретінде дами
бастады. Бұл иондаушы сәулелер көздерімен жұмыс істейтін адамдар мен сол
елді мекен тұрғындарының денсаулығына иондаушы радиацияның әсерін
зерттейтін және еңбек пен тұрмыс жағдайының радиациялық кауіпсіздігін
қамтамасыз ететін, ғьлыми негізделген қорғану шаралары кешенін жасайтын
ғылым.
Рентген сәулелері мен радиоактивті ыдыраудьң ашылуының алғашқы
жылдарында радиобиологиялық сипатты теориялық және экспериментальдық
зерттеулер басталды, сондай-ақ бір мезгілде иондаушы сәулелердің
зақымдаушы әсерінен адамдарды қорғау мәселелері де қарастырылды.
Ары қарай осы гылымның дамуына жаңадан пайда болған сәулелерді
ғылымда және тәжірибеде жедел қолдану, сондай-ақ олардың ағзаға
зақымдаушы әсерінің аныкталуы өз себебін тигізді.
Әсіресе медицинада рентген және радий сәулелерінің кеңінен қолданылуы,
олардың биологиялык әсері жөніндегі жеткілікті, көп мәліметтер, иондаушы
сәулелерден қорғау мәселелерімен айналысатын, көптеген елдердің кұшін
біріктіретін фуңдамент болып табылады.
Әскери және бейбітшілік мақсаттағы уран өндіретін өнеркәсіптер мен
атомдық энергетиканың дамуы, жасаңды радионуклидтерді алу және оларды
халық шаруашылығының барлық салаларында кеңінен қолдану радиациялық
гигиенаның дамуына үлесін қосты.
XX ғасырдың 50-ші жылдарында денсаулық сақтау Министрлігі
құрамында республикалық, қалалык СЭС-ің базасында радиациялық қауіпсіздік
бөлімдері мен радиологиялық топтардың құрылуы тарихтағы маңызды кезең
болып табылады.
Қазіргі кездегі ҚР ДМ-ің мемлекеттік санитарлық эпидемиологиялық
бакылау комитетінің жанындағы республикалық СЭС-те, сондай-ак, 14
10
облыстағы облыстық және Астана, Алматы, Степногор қалаларының
санитариялық эпидемиялық бақылау басқармасы жанында радиациялық
гигиена бөлімдері жұмыс істейді, ал санитариялық эпидемиологиялық сараптау
орталығының құрамында радиациялық бақылау зертаханасы жұмыс істейді.
Пәннің негізгі бағыттары дозиметрлік, радиобиологиялық бағыттар, рұқсат
етілетін сәулеленуге ұшырау деңгейін гигиеналық регламенттеу теориясы мен
әдістемесі және радиацияға қарсы корғану шараларын өңдейтін санитарлық
ұйымдастыру бағыты болып табылады.
Иондаушы сәулелер көздерімен жұмыс істейтін адамдар және тұрғындар
ағзасына радиацияның әсерін зерттейтін жағдайлар ерекшеліктері, сондай-ақ
осы контингенттердің әлеуметтік және басқа да айырмашылықтары, арнайы
әсерлерінің алдын алу әдістері мен жолдарының айырмашылықтары
радиациялық гигиенаны екі негізгі тарауға бөледі: иондаушы сәулелер
көздерімен жұмыс кезіндегі еңбек гигиенасы және тұрғындардьң радиациялық
қауіпсіздігін қамтамасыз етуге бағьтталған радиациялық коммуналдық гигиена.
Радиациялық гигиена бойынша негізгі қағидалар Қазақстан Республикасы
Конституциясының сәйкес баптарында, ҚР «Тұрғындардың радиациялық
қауіпсіздігі жөніндегі», «Тұрғындардың санитариялық-эпидемиологиялық
қолайлы жағдай жөнінде», заңдарында көрсетілген, осылардың негізінде
Республиканың барлық тұрғындарының радиациялық қауіпсіздігін қамтамасыз
ететін «Радиациялық қауіпсіздік нормалары (РҚН-99), СЕ 2.6.1.758- 99» және
басқа нормативтік актілер өңделді және бекітілді.
Медициналық-профилактикалық факультетте радиациялық гигиенаны
оқыту жекеленген кәсіптік топтар мен тұрғындардың радиациялық қауіпсіздігі
жағдайлары бойынша объективті ақпарат алу үшін пәннің теориялық негізін
меңгеруге,
санитарлық-дозиметрлік
зерттеулерді
игеруге,
сондай-ақ
радиологиялық объекгілердегі алдьн-ала және ағымдық санитарлық бақылау
жүргізу дағдыларын үйренуге бағытталған.
Радиациялық гигиенада гигиеналық зерттеулерде қолданатын әдістерге
(химиялық, экспериментальдық, физиологиялық, клиникалық, санитарлық
тексеру, эпидемиологиялық, статистикалық және т.б.) қарағанда дозиметрлік,
радиометрлік, радиохимиялық, спектрометрлік әдістер басым қолданылады.
Радиациялық гигиена курсын окыту жалпы теориялық, медициналық-
биологиялық, клиникалық және гигиеналық салалардағы кафедралардан
студенттердің алған білімдерімен негізделінеді.
Радиациялык гигиенаның теориялык негіздері
Радиациялық гигиенаның өз бетінше ғылым ретіндегі шығу және даму
тарихы. Зерттеу объектілері және радиациялық гигиенадағы қолданылатын
әдістер. Радиациялық гигиена саласы бойынша Қазақстан Республикасының
заңдылық кұжаттары.
