210
7-ТАРАУ
тай қалалар мен үлкен қалаларда да, жұмыс істейтіндер мен істемей-
тіндердің арасында да, толық және толық емес отбасыларда да бар. Бірақ
басқаларға қарағанда кейбір топтарға көбірек эсер етеді. Алайда кедей
ақ америкалықтардың саны көп; жоқшылық афроамерикалықтар мен
латынамерикалықтарға ортақ. Оған қоса, 7.2-кестеде көрсетілгендей,
кедейлікке жастар, азаматтығы жоқ адамдар және толық емес отбасы-
лар жиірек душар болады (U.S. Bureau of the Census, 2011).
Кедейлік шегінде өмір сүріп жатқан адамдар күнделікті ауыр
күйзеліс үстінде. Балалары тоя тамақ ішпейді, ата-аналары мүлде аш,
өсе келе балаларға киім табу олар үшін мұңға айналады. Уайымы көп,
шешімі жоқ болған соң, кәдімгі салқын тиюден ауруға шалдықса да,
дәрігерге қаралуға шамасы жетпейді.
Жоқшылықта күн кешкен кедейлерде үй деп атайтын баспана да
болмайды. 2008 жылы 3.5 миллион америкалық, оның 40%-ға жуы-
ғы балалар, баспанасыз болған (National Coalition for the Homeless, 2008).
7.2-KECTE.
Кедейлік деңгейінен төмен өмір сүретін америкалықтар
К ед е й т о п т а р д ы ң
М и л л и о н а д а м
п а й ы з д ы қ ү л е с і
Б а р л ы ғы
46,1
15,1%
Э т н о с
И с п а н т е к т і е м е с
а қ а м е р и к а л ы қ т а р
19,6
9,9
10,7
27,4
А ф р о а м е р и к а л ы қ т а р
13,2
26,6
О ң т у с т ік и с п а н т е к т іл е р
А з и я л ы қ /т ы н ы қ м ү х и т т ы қ
а м е р и к а л ы қ т а р
1,7
12,1
Ж а с ы
18 -ге т о л м а ғ а н
16,4
22,0
1 8 -2 4 ж а с т а
6,5
21,9
2 5 - 3 4 ж а с т а
6,3
15,2
3 5 -4 4 ж а с т а
5,0
12,6
4 5 - 5 4 ж а с т а
4,6
10,6
5 5 -5 9 ж а с т а
2,0
10,1
6 0 -6 4 ж а с т а
1,8
10,1
65 ж а с ж ә н е о д а н а с қ а н
3,5
9,0
А з а м а т т ы қ /ж е р г іл ік т і
Ж е р г іл ік т і (с о н д а т у ғ а н )
а з а м а т
38,6
14,4
А з а м а т т ы қ а л ғ а н т ү р ғ ы н
1,9
11,3
А з а м а т т ы ғ ы ж о қ
5,7
26,7
О тбасы лы қ
ж а г д а й ы
Ү й л е н г е н , ж ү п
3,5
6.2
Т о л ы қ е м е с о т б а с ы
( к ү й е у і ж о қ )
4,7
31,6
Т о л ы қ е м е с о т б а с ы (ә й е л і
0,8
15,8
ж о қ )
СТРАТИФИКАЦИЯ
211
Дағдарысқа байланысты қазіргі саны одан жоғары болуы мүмкін. Де-
мек, 2012 жылға дейін жаңа мәліметтер жиналмаған. Кедей америка-
лықтар жеке басы кедей болғандықтан ғана емес, сондаи-ақ кедейлер
шоғырланған өңірлерде, яғнитүрмысы өте нашархалықтыңарасында
түрғандықтандазардапшегеді.Осыөңірлерде-ауылда болсын,қалада
болсын - мектептер, қоғамға қызмет көрсету орындары аз болған-
дықтан, жұмыс та жетіспейді, яки мүлде жоқ Нәтижесінде, жастар
жүмыссыз жүруге көндігіп, мүндай жағдайды қалыпты, яғни өзгер-
туді қажет етпейді деп санайды. Кедейлік шоғырланған жерде зорлық,
қылмыс, нашақорлық, ішімдік өзекті мәселеге айналады. Сондықтан
ата-аналар балаларын үйге қамап, қастарынан шығармауға тырыса-
ды. Мүндай мәселе қоғамның арақатынас жүйесін тығырыққа тірейді.
Кедейліктің себептері
Осы тараудың басында макро және микродеңгейлі әлеуметтік фактор-
лар туралы айтып өткенбіз. Кедейліктің себептері осындай ірі процес-
терде жиі кездеседі. Біреулер кедейлікті микродеңгейде «кедейлік
санасы» арқылы түсіндіруге болады деп есептейді; ал өзгелер кедей-
лікті парапар мүмкіндіктердің жетіспеушілігі арқылы макродеңгей-
де түсіндірген жөн деп санайды.
Кедейлік сана-сезім
Кедейлік сана-сезім теориясы - кедей адамдар ұстанатын құн-
дылықтар жүйесі. Үнемдеу, тұрмыс қүру, болашаққа қор жинақтау,
ерінбей еңбек ету тәрізді ізгі мұраттарды көздемей, өмірдщ қазір-
гі сәтін бағалап, бір күндік өмір сүрумен шектелуді «кедейлік сана»
деп анықтайды (Lewis, 1969) Олар қаншалықты ауыр еңбек етсе де
жетістікке жетпейтінін түсініп, ертеңін ойламаи, «бір күніне мәз»
болуды жөн көреді. Бұл теория бойынша кейбіреулер (әсіресе азшылық
арасындағы еркектер) баршылыққа қарсы мәдениетті үстанады. Олар
«жұмыс, білім, неке - орта таптың, яғни өздері жек көретін ақ нәсіл-
ділер мәдениетінің белгілері» деп санайды (Mide, 1992).
I Біз кедеилікті азшылықтоптармен
■ баиланыстырамыз, бірақ кедеилікте
өмір сүретіндердің көбі - ақ
америкалықтар
Кедейлер шоғырланған өңір -
халықтың басым бөлігін кедейлер
құрайтын аудандар.
Кедейлік сана-сезім - бір күндік
өмір сүруді бағалаумен шектелу
212
7-ТАРА У
Кедейлік шегіндегі топтар -
баспанасы бар және кедейліктің
ресми федералдық деңгейінен
екі есеге дейін жоғары ақша
табатындар.
Кедейлік мәселесін шешуге арнап отыз жыл бойы жүргізілген
жан-жақты зерттеулер нәтижесінде «кедейлікке жетелейтін - кедей-
лік сана-сезім» деген пікірге аз ғана дәлел табылды (Corcoran, 1995;
Small and Newman).
Зерттеушілердің айтуынша, кедей адамдар орта тагі өкілдеріндей,
жұмыс, білім және тұрмыс құру құндылықтарына көп мән бермейді.
Сондай-ақ олар жасөспірім қыздардың жүкті болуы, кең тараған са-
уатсыздық және жұмыссыздық - кедейлікке ұшырататын себептер
емес, керісінше, кедейліктің салдары деп пайымдайды (Edin&Kefalas,
2006; Newman & Massengill, 2006; Harris, 2011).
Жаңа зерттеулердің болжауынша, кедейлікті жою үшін мәде-
ни қүндылықтар мен қоғамдық құрылымдар бірлесе (Small, Harding
& Lamont, 2010) ықпал етуі керек. Сондай-ақ егер жеке табыс деңгей-
іне қарамастан, көршілік құрылымда адамдар өзара қарым-қатынас
құруға талпынса (мысалы, мектептер үнемі ата-аналарға арналған
іс-шаралар ұйымдастырса), көршілер бір-біріне көмектесіп, топтасқан
бұзақылар мен граффити бейнелеушілері сияқтылардың т.б. істеріне
қарсы наразылығын ашық білдіруге дайын болатын еді (Small, 2009).
Мүндай мәдени және құрылымдық өзгерістер жастарға білім алу, жұ-
мысқа орналасу, тұрмыс құру және кедейлікті жеңу тұрғысынан ба-
рынша ықпалын тигізуі мүмкін.
Өзгермелі жұмыс нарығы
Кедейлік сана теориясы кедейлерді өз жағдайына қанағат ететіні үшін
жасырын түрде айыптайды. Бұл теорияның сыншылары микродеңгей-
дегі процестер негізінде кедейлікті түсіндіруге болмайды деп есептейді.
Олар ең дұрысы, «біз өзгеріс үстіндегі еңбек нарығына баса назар ауда-
руымыз керек» дейді. Егер еңбекақысы жогары жүмыс орындары болмаса,
адамдардың неліктен кедей екенін түсіну үшін психоанализ жасаудың
қажеті жоқ.
Қазіргі замандағы кедейлік құбылысын тануда, өзгермелі еңбек
нарығының орны белек. XX ғасырдың алғашқы онжылдықтарында
ауыл шаруашылығынан өнеркәсіптік қоғамға көшу көптеген адам-
дарға әлеуметтік сатымен жогарылауға мүмкіндік берді. Алайда соң-
ғы онжылдықта АҚШ-тағы деиндустриализация барысында білімі
төмен адамдарға жоғары еңбекақы төленген біраз жұмыс орындары
жойылды (Newman, 1999a, 1999b; Newman & Chen, 2008). Кезінде ата-
аналар мен ата-әжелеріміз істеген жақсы кәсіподақтық жұмыстардың
есесіне бүгінгі мектеп түлектері мен университет бітірушілер ецбек-
ақысы төмен, жеңілдіктер қарастырылмаған, кәсіби дамуға және ке-
дейліктен арылуға мүмкіндік бермейтін жұмыстарда істеуге мәжбүр.
Қысқаша айтқанда, кедейліктің басты себебі - жақсы жұмыс орында-
рының жеткіліксіз болуы.
К едейлік ш егін де өм ір сүр етін топтар /
Халықты ң табысы төм ен ж ік тер і
Кедейлік шегіндегі топтар деп шаруашылыгы бар және кедейліктің
ресми федералдық деңгейінен екі есеге дейін жоғары табыс табатындар-
ды (яғни $22,000-дан $44,000-ға дейін) айтады. Америкалықтардың ша-
мамен 19%-ы осы санатқа жатады (АҚШ Санақ бюросы, 2011). Сонымен
қатар өмір сүруге қажетті шығындар мен үкімет тарапынан берілетін
жәрдемақының нақты мөлшерін қоса алғанда, кедейліктің жаңа өлшем-
дері тұрғысынан америкалықтардың үштен бір бөлігі, яғни 98 млн
астам адам кедейлік шегінде өмір сүруде. Көптеген зерттеушінің пікі-
Достарыңызбен бөлісу: |
