Ірі қара шаруашылығы, сүт пен ет өндіру технологиясы

Асылдандыру жұмысы

Бұқалар мен сиырларды сұрыптау схемасы: генотипі (шығу тегі, тұқымдылығы, ұрпақ сапасы) және фенотипі бойынша.

Сүтті және етті ірі қараны сұрыптау. Сүт және ет бағытындағы бұқаларды ұрпақ сапасы бойынша бағалау және жұп таңдау тәсілдері. Сұрыптаудың нәтижелерін талдау. “Аталық із” және “Аналық ұя”-мен жұмыс жүргізу. Инбридинг пен гетерозисті қолдану.

Селекциялық асылдандыру жұмысы. Кең көлемді селекция және оның қолданылуы. Асылдандыру жұмыстарының әртүрлі шаруашылықтардағы ерекшеліктері. Асылдандыру жұмыстарының есебі.

Ірі қара тұқымы мен табынының селекциялық жұмыстарын жоспарлау. Селекциялық жұмыста компьютерді пайдалану. Асыл тұқымды малдардың көрмесі, аукционы, мемлекеттік мал асылдандыру кітабы.

Селекциялық жетістіктерді бекіту.

Әлемдік генофондты ірі қара мал тұқымдарын асылдандыру үшін пайдалану.

1. 
   Төреханов А.Г., Каримов Ж.К., Даленов Ш.Д. Ірі қара шаруашылығы, сүт пен ет өндіру технологиясы. Оқулық. Алматы 2005.
   
2. 
   Каримов Ж.К., Даленов Ш.Д. Ірі қара шаруашылығы. Оқу құралы. Алматы 2006.
   
3. 
   Арзуманян Е. А., Бегучев А. П.,Соловьев А. А., Фандеев Б.В., Скотоводство. /Под ред. Е. А. Арзуманяна/. – М.: Колос, 1984.
   
4. 
   Алимжанов Б.О. Интенсификация производство молока и говядины. – А.,1961.
   
5. 
   Востриков Н.И., Бельков Г.И., Туников Г.М. Технология про­изводства говядины на промышленной основе.- М.: Агропром­издат, 1988.
   
6. 
   Всяких А.С. Производство молока на промышленной основе. –М.: Колос,1984.
   
7. 
   Даленов Ш.Д., Каримов Ж.К., Жомартов М.Т. Скотоводство, технология производства молока и говядины. Учебное пособие. г.Алматы, 2001.
   
8. 
   Изилов Ю.С. Практикум по скотоводству. – М.: Агропромиздат, 1988.
   
9. 
   Искакбаев Б.Б. ’’Ірі қара шаруашылығы’’ – А.: Қайнар,1996.
   
10. 
    Каримов Ж.К. ’’Қазақстанның сүтті сиыры’’ – А.: Қайнар, 1979.
    
11. 
    Каримов Ж.К., Даленов Ш.Д., Найманов Д.К ’’Ірі қара шаруашылығы’’– Костанай, 1996г.
    
12. 
    Лобанов В.Т. Практикум по племенному делу. – М.: Агропром­издат, 1988.
    
13. 
    Панкратов А. А., Орлов А. В., Руднев О. С. Производство говя­дины на промышленной основе. – М.: Колос, 1984.
    
14. 
    Ружевский А. Б., Рубан Ю. Д., Бердик А. П. Породы крупного рогатого скота,- М.: Колос, 1980.
    
15. 
    Эрнст Л. К., Кравченко Н. А, Солдатов А. П. И др. Племенное дело в животноводстве. /Под.ред. Н. А. Кравченко/. – М.: Агропромиздат, 1987.
    
16. 
    Даленов Ш.Д., Кинеев М.А. Казахский южный тип черно-пестрого скота «Сайран». Алматы, Бастау 2009.
    
17. 
    Даленов Ш.Д. Методы расчетов основных показателей по животноводству. Алматы, Бастау 2009.
    
18. 
    Государственные племенные книги крупного рогатого скота молочных, комбинированных и мясных пород.
    
19. 
    Журналдар ''Жаршы'', ''Ізденіс'', ''Молочное и мясное скотоводство'', ''Животноводство'', ''Зоотехния'' және т.б.
    

Қой сүтінің тағамдық құндылығы, құрамы және оның қасиеттері, қой сүтін сүтсірне (сыр) жасауға пайдалану. Саулықтың сүттілігіне әсер ететін факторлар. Қой сүттілігін бағалау.

Жүн. Жүнді стандарттау және жіктеу. Жүн дайындау стандарты. Жүнді кластау (жүнді классқа, класс тармақшаға бөлу). Отар бойынша жүн сапасын анықтау. Жүн үлгілерін алу, жуу, кептіру, теңдеу, таңбалау, сақтау және тасымалдау.

Қойдың ет өнімі. Қой қоңдылығын анықтау. Сояр алдындағы тірілей салмағы. Сою техникасы. ұша және сойыс салмағы, сойыс шығымы. Қазастанда бағылып-өсірілетін әртүрлі қой тұқымдарының еттілік коэффициенті және оларды союға дайындау.

Елтірі. Қозы сою, елтірі сылу тәсілдері және май сылу. Елтіріні тұздап кептіру (консервілеу) тәсілдері (құрғақ тұздау, сулап тұздау, қышқылды тұздау және ашыту), құрғату, тазалау, қабаттап жинап қою. Қоймаға қабылдау кезінде тұздалған қаракөл елтірісін сорттау.

Тондық тері өнімі. Шаруашылықта алғашқы өңдеу: тұздап кептіру және теріні сақтау.

Мәйек. Дәрі және сыр дайындау кезіндегі оның маңызы. Қаракөл қозыларын сою кезіндегі оның маңызы. қаракөл қозыларын сою кезінде мәндір алу. Оны сақтау, сорттау. Тұздап кептіру және арнаулы

Тұқым және тұқым топтары туралы түсінік. Әртүрлі тұқымдар және олардың негізі. Қой тұқымын зоологиялық және өндірістік жіктеу. Қойдың жекелеген тұқымдарын және тұқым топтарын төмендегі жүйе бойынша айыра білуге болады: қой тұқымының шыққан жері мен уақыты, шығару әдістері, тұқымдар тараған аудан. қазіргі жағдайы (күйі): сыртқы пішіні (экстерьері), өнімділігі, биологиялық ерекшеліктері, типтер сипаттамасы, аталық ізі (линиялары), жоғары мал көрсеткіштері. Жұмыс бағыты және тұқымды жетілдіру келешектері. Алдыңғы қатарлы шаруашылықтар және олардың жетістіктері, алдыңғы шаруашылықтарға енгізу. Биязы жүнді қой шаруашылығының қысқаша тарихы. Биязы жүнді қой өсіруде Қазақстандық ғалымдардың ролі. Биязы жүнді қой тұқымдарының жүнді, жүнді-етті, етті-жүнді бағыттары. Жүнді бағыттағы қой тұқымдары: грозный, ставрополь. Жүнді-етті бағыттағы қой тұқымдары - аскания, алтай, кавказ, советтік меринос, солтүстік қазақ мериносы, оңтүстік қазақ мериносы.

Етті-жүнді бағыттағы қой тұқымдары: прекос, қазақтың биязы жүнді қойлары, қазақтың архармериносы.

Биязылау жүнді қой тұқымдарының қысқаша тарихы (ТМД елдері мен Қазақстандағы). Осы қой саласын жеделдетудің маңызы. Биязылау жүнді қой тұқымдарының жалпы сипаттамасы. Бяизылау жүнді қой тұқымдар бағыты.

Ұзын жүнді биязылау қой тұқымдары және тұқым топтары: линкольн, ромни-марш, корридель, солтүстік кавказ, тяньшань, дегерес, ақжайық; қазақтың етті-жүнді - зауыттық типтері: қалшеңгіл, ақсеңгір, шу; қазақтың кроссбред жүнді тұқымы-шығыс Қазақстандық және оңтүстік-шығыс типтері, солтүстік Қазақстандық етті-жүнді қойлары. Қысқа жүнді етті-жүнді қой тұқымдары және тұқым топтары: шропшир, гемпшир, қазақтың гемпшир типі (қазақтың тез жетілетін етті тұқым тобы). Жүнді-етті биязылау қой тұқымдары және типтері: цигай қойы, цигай қойының қазақ типі, фин ландрасы.

ТМД елдеріндегі және Қазақстандағы ұяң жүнді қой тұқымдарының қысқаша тарихы. Ұяң жүнді қой тұқымдары: алай, сараджы, тәжік, қазақтың ұяң жүнді қой тұқымдары (Қарғалы, Ақтөбе, Байыс).

Ұяң жүнді қой тұқымдары мен тұқым топтарының негізгі бағыттары: тондық, елтірілік, етті-майлы. Қылшық жүнді қой тұқымдары: гиссар, еділбай, қазақтың құйрықты қойлары және ақ жүнді жаңаарқалық типі, сарыарқа құйрықты қой тұқымы. Шөл және шөлейтті аймақтарындағы қой етін молайтуда етті-майлы қойлар маңызы. Жергілікті және саны аз қой тұқымдарын аман сақтаудың маңызы. Қаракөл қой тұқымы және олардың зауыттық типтері (Задарья, Гурьев, Талас, Түгіскен, Әлімтау, Темір, Байырқұм, Тартоғай, Сырдарья). Ешкі тұқымы Қазақстанда ешкі тұқымдарын аудандастыру. Жабайы ешкілердің генофонды мен саны аз ешкі тұқымдарын сақтау маңызы.
Қой өсіру және жұптау әдістері, генетикалық негіздері

Қой асылдандырудағы популяциялы-генетикалық негіздері. Генетикалық және паратиптік өзгергіштік, оның практикалық селекциядағы маңызы. Қойдың негізгі шаруашылық белгілеріне және сол тұқымның жаңадан пайда болған қасиетіне ие болушылық.

Жаңа пайда болған қасиетке ие болу коэффициенті. Селекциялық белгілердің корреляциясы. Таза тұқымды мал өсіру - генофондты сақтау және тұқым жетілдірудің негізгі әдісі. Ата ізбен, ата ізаралық (линиямен, линияаралық) кросспен өсіру. Инбридинг және топкроссинг. Тұқымаралық будандастырулар: сіңіре будандастыру, үнемі өсіру, еңгізе будандастыру, өндірістік және ауыспалы будандастыру.

Қой іріктеу және жұптау. Қой тұқымқуалаушылық белгілерін жақсартудың негізгі әдістері - іріктеу және жұптау. Әртүрлі өнім бағытындағы қойды іріктеудің маңызды талаптары. Қойды шығу тегіне қарап іріктеу. Селекциялық белгілеріне қарай баға беріп, іріктеп алу. Қойға ұрпағының сапасына байланысты баға беру және іріктеу. Әртүрлі өнімділік бағытына сәйкес қой шаруашылығында ұрпақ сапасына баға беруді ұймдастырудың ерекшеліктері. Қой шаруашылығында жұптау әдістері. Біртекті және әртекті, жекелей және кластық (топтық) жұптау.

Қой шаруашылығында асылдандыру жұмыстарын ұйымдастыру әдістері және жоспары. Қойды бонитировкалауды ұйымдастыру. Биязы, биязылау, ұяң және қылшық жүнді қойлардың тұқым стандарты мен оларды бонитировкалау және қаракөл қозыларын бонитировкалау. Қой асылдандыру есебін жүргізу. Қойға ен салу. Асылдандыру жұмысында есептеу техникасын қолдану. Әртүрлі категориялы шаруашылықтарда асылдандыру жұмысының ерекшеліктері. Аймақта, шаруашылықтарда мал тұқымын асылдандыру жұмысын жоспарлау. Асылдандыру жұмыс жоспарының негізгі жағдайлары.

Қой шаруашылығы өнімдерін өндіру технологиясы

Қой шаруашылығын мамандандыру. Қой өсіру салаларын нарықтық экономика жағдайында прогрессивтік технологияға көшірудің алғы шарттары.

Қой көбейту биологиясы. Күйек алуды ұйымдастыру: тиімді шағылысқа даярлау. Қойларды бірінші шағылысқа жіберу жасы. Шағылыстыру түрлері. Қойды қолдан ұрықтандыру. Ірі фермалар мен қой кешендері жағдайында және жеке шаруа қожалықтарында ұдайы өсіруді ұйымдастыру.

Қой төлдетуді ұйымдастыру. Республикадағы әртүрлі аймақтарда қой қоздату мерзімі. Қойларды, қораларды, азықтарды, төсеніштерді және қүрал-жабдықтарды қой қоздату науқанына әзірлеу. Қой қоздату мерзіміне қосымша жұмыс қолын (сақманшылар) бөлу. Қой қоздаған кезде саулықтар мен төлдердің күтімі. Қозыларға ен салу.

Қозыларды өсіру. Сүттену кезеңінде қозыны азықтандыру ерекшеліктері, сақман ұйымдастыру. Қозы өсіру тәсілдері (енесімен бірге, қораларда, алаңдарда және т.б.).

Еркек қозыларды пішу. Биязы және биязылау жүнді қозылар құйрығын кесу. Қозыларды енесінен айыру техникасы мен мерзімі және оларды өсіру. Қойға арналған азықтың сипаттамасы. Жынысына, өнімділігіне, физиологиялық жағдайына байланысты қой азықтандыру ерекшеліктері. Азық дайындаудың тиімді әдістері және азық әзірлеу: майдалау, ұсақтау, түйіршіктеу, брикеттеу, әртүрлі қоспалармен байыту. Қойды қыста азықтандырып күтіп-бағу. Қыстық азық, онымен азықтандыру тәртібі және әдісі. Күн тәртібі. Қойларды күтіп-бағу. Қойды жайып бағуды ұйымдастыру. Қойды қыста жаю.

Жынысына және жасына қарай қой азықтандыру нормасы және рационы. Қойдың қыс мезгілінде азыққа деген қажеттілігін анықтау.

Қойды жазда азықтандыру, күтіп-бағу. Табиғи және көп жылдық екпе дақылдар жайылымын тиімді пайдалануды ұйымдастыру. Әртүрлі жайылымдарда қой жаю техникасы. Жайылымда қой суаруды ұйымдастыру. Жайылымға деген қажеттілікті анықтау. Жайылымда қойды күтіп-бағу.

Қойды күтіп-бағуға арналған қоралар және оларды жабдықтау. Қой қораларына қойылатын зоогигиеналық талаптар.

Қой бордақылау (жайып-семірту) - қой етін өндіру және ет сапасын жақсартудың, қозы жүнін, терісін көбейтудің басты қоры болып табылады. Қой етін өндіру. Бордақылау түрлері: бір орында семірту, жайылымда бағу және жеделдету (интенсивті). Қой бордақылауда пайдаланатын азықтар. Қой бордақылау мен жайып семірту техникасы: мал жасын, жынысын, қондылығын еске ала отырып отарлар (топтарды) құру; жайып-бағу мерзімі, рационы, еңбек ұйымдастыру. Бордақылауды және жайып-семіртуді бақылау.

Қой саууды ұйымдастыру: сауу мерзімі, сауу орны (пункт) және оның құрал-жабдықтары. Қойларды машинамен сауу, сүтті өңдеу мен есепке алу.

Қазақстанның әртүрлі аймақтарында қой қырқу мерзімдері. Қой қырқуға керекті құрал-жабдықтар, қырықтықшыларды және бөлмелерді дайындау. Қой қырқу орны (пунктінің) жұмысын ұйымдастыру. Қой қырқу тәсілдері. Қойларды қырқымға дайындау. Жүннің таза шығымы мен сапасын анықтайтын зертхана ұйымдастыру.

1. Амарбаев А. Биология ягнят многоплодных мясо-сальных овец. Наука КазССР. Алма-Ата, 1975.

2. Бальмонт В.А. Опыт использования гетерозиса в овцеводстве. Алма-Ата,Кайнар, 1968.

3. Басовский Н.З., Ерохин А.И. и др. Племенная работа. Справочник. М.: ВО Агропромиздат, 1988г.

4. Васильев Н.А., Целютин В.К. Овцеводство и технология производства шерсти и баранины. М., Агропромиздат, 1990

5. Гольцблат А.И., Ерохин А.И., Ульянов А.Н. Селекционно-генетические основы повышения продуктивности овец. М., Колос., 1981 г.

6. Касымов К.Т. Воспроизводство стада в овцеводческих комплексах. Алма-Ата, Кайнар, 1981г.

7. Құсаинов А.К., Нуров И.А. Қой өсірушінің анықтамалығы – Алматы, Қайнар, 1992.

8. Мухамедгалиев Ф.М. Развитие овцеводства в Казахстане. Алма-Ата Наука КазССР, 1979г.

9. Николаев А.И., Ерохин М.А. Овцеводство. - М.: Колос, 1987.

10. Джапаридзе Т.Г., Зарытовский В.С. Овцеводство. –М., Колос. – 1983.

11. Вениаминов А.А. и др. Справочник овцеводства.М.: Россельхозиздат, 1977г.

12. Цырендондоков Н.Д. Основы овцеводства. М., Росагропромиздат, 1989г.

Құс шаруашылығы, құс өнімдерін өндіру технологнясы

Жұмыртқалағыштық және жұмыртқа салмағы. Жұмыртқаның түзілуі, құрылысы және химиялық құрамы. Әртүрлі құстардың жыныстық жетілуі. Жұмыртқалағыштық динамикасы, жұмыртқалау алшақтығы, ырғағы, жұмыртқа өнімділігіне әсер ететін факторлар. Жұмыртқалағыштық пен жұмыртқа сапасын арттыру жолдары.

Ересек құстар мен балапандарының жалпы құс етін өндірудегі маңызы. Ет өндіретін әртүрлі құстардың балапандарының өсу ерекшеліктері. Еттің химиялық құрамы, қоректік дәрежесі, дәмділігі. Құстардың өнімділігіне әсер ететін факторлар. Құстардың ет өнімділігін арттыру жолдары. Өсіп-өну сапасының өнімділікпен байланыстылығы. Құстардың жұмыртқа өнімділігін көтеруде күтіп-бағу сапасын арттырудың маңызы. Құстардың жұмыртқалағыштығы олардың өсіп-өну сапасын сипаттайтын көрсеткіш.

Ауыл шаруашылық құстарының тұқымдары

Құс тұқымдарын шығару. Құстың жаңа түрлерін құс шаруашылығында пайдалану. Құстардың тұқымдарын жіктеу негіздері. Негізгі құс тұқымдары, тұқымдық топтар, оларға сипаттама (өнімділік бағыты, шығарылған жері, тегі, дене пішініндегі ерекшеліктері, өнімділік сапасы).

Ақ леггорн- негізгі тұқым. Қоңыр жұмыртқа өндіру үшін пайдаланатын тауық тұқымдары. Корниш және ақ плимутрок, австролорп, сусекс, москвалық, еревандық, полтавалық, қырғыздық тұқымдары. Үйрек тұқымдары мен топтары: пекин үйрегі, украин үйрегі, жүрдек үнді үйрегі. Мускустік үйрек, ''Медеу'' кроссы. Қаз тұқымдары мен тұқымдық топтары: холмогор, үлкен сұр қаз, кубань, горький, Ромен, тулуз, ланд, рейн және қытай қаздары. Күрке тауық тұқымдары мен тұқымдық топтары: қола күрке тауық, ақ кең кеуделі күрке тауық, қола және ақ солтүстік кавказ күрке тауығы, ақ москвалық күрке тауық. Мысыр тауығы тұқымдық топтары: ақ сібір және загорск ақ кеуделі мысыр тауығы. Жапондық бөдене. Етті кептерлер.
Ауыл шаруашылық құстарын өсіру

Асылдандыру жұмысының құс шаруашылығынан алынатын өнімдерді молайту, олардың сапасын жақсарту, өзіндік құнын төмендетудегі маңызы.

Құс тұқымдарын асылдандыруда генетика жетістіктерін пайдалану. Құс өсіру әдістері. Құс түрлерін будандастыру. Құс іздері мен кросстары. Селекциялық-генетикалық станцияларда, асыл тұқымды құс зауыттарында, репродукторларда тұқым асылдандыру жұмысының ерекшеліктері және міндеттері. Бәсекелік сынау станциясының маңызы.

Құстардың әр түрін өсірудегі жыныстық арақатынас. Қораздарды пайдалану мерзімдері. Құсты таңбалау. Құстың шығу тегін есепке алу. Құсты қолдан ұрықтандыру. Асыл тұқымды құс шаруашылығы мен репродукторлық шаруашылықтарда құсты күту ерекшеліктері. Асыл тұқымды құстарды есепке алу, бағалау. Асылдандыру есебін жүргізу, оларды бағалау және алынған жазбаларды өңдеу, есептеу техникаларын пайдалану.

Инкубациялық жұмыртқалардың сапасына қойылатын талаптар. Жұмыртқаларды сұрыптау және екшеу. Жұмыртқаны алдын-ала өңдеу. Балапанның табиғи шығуын, эмбрионның өсіп-өнуін зерттеу, инкубациялық режимнің тәртібін белгілеудегі маңызы. Негізгі типтік инкубатордың технологиялық сипаттамасы. Биологиялық бақылау тәсілдері. Инкубациялық жұмыртқаның сапасын тексеру. Инкубаторға саларда және инкубация кезінде жұмыртқаны овоскоппен тексеру. Жұмыртқа салмағының төмендеуін есепке алу. Жұмыртқаны жарып, ішіндегі өлі ұрықты патанатомиялық тұрғыдан зерттеу. Инкубация көрсеткішін есепке алу. Жұмыртқаны жарып шыққан балапандардың сапасын анықтау. Бір күндік балапандарды жынысына қарай бөлу. Тепкісін күйдіру, тұмсығын қысқарту. Инкубация технологиясын жетілдіру.

Мол өнімді құс өсіру үшін толықтырғыш балапандарды өсірудің маңызы. Әртүрлі ауыл шаруашылық құстарының балапандарын өсіру мерзімі. Балапандарды өсіру әдістері: еденде, аралас, торда, торлы-еденде. Балапандардың жыныс мүшесін жетілдіруде және жоғарғы өнім алуда жарықтың маңызы. Толықтырғыш топтағы балапандарды өсіретін қора мен құрал-жабдықтардың технологиялық көрсеткіштері. Балапан өсірудің әртүрлі әдістерінің құс түрлеріне қарай қолданылуы. Балапандардың өсу кезіндегі жүргізілетін зоотехникалық есеп.

Құстардың генетикалық мүмкіндігін жүзеге асыруда қоршаған ортаның маңызы. Құс бағу әдістері: торда, торлы еденде және еденде. Ересек құс бағуға арналған қора мен құрал-жабдықтардың технологиялық көрсеткіштері. Құсты күтіп-бағу ісін жеделдету. Әртүрлі бағу әдістерін құстардың түріне қарай қолдану. Құстарды түлету, қолдан түлетудің әдістері. Түлетудің инкубациялық және диетикалық жұмыртқа өндірудегі маңызы.

Құнарлы азықтандырудың құс өнімін өндіруге, оның сапасын жақсартуға, алынған өнімге жұмсалатын шығынның төмендеуіне тигізетін әсері. Азықтандыру нормасы, рационы, азықтандыру түрі және тәртібі, олардың өзара байланысы. Жоғары құнарлы құрама жемді, концентрат құрама жемді, белокты-витаминдік қоспаларды және премикстерді пайдалану. Құс күтіп-бағуды жеделдету, оның азықтандыру тәртібіне тигізетін әсері. Фазалық және бөліп азықтандыру.

Жұмыртқа өндіруде ішкішаруашылық және ішкісалалық мамандандырылу. Жұмыртқа өндіру технологиялық процесіне құсты жетілдірудің (асылдандырудың) тигізетін әсері. Жыл бойы табынды толықтырып отырудың белгілі бір қалыпты жұмыртқа өндіруге тигізетін әсері. Технологиялық график. Келешекте жұмыртқа өндіру технологиясын жетілдірудің келешегі. Жұмыртқа өндіру ісін өркендету, сапасын жақсарту және өзіндік құнын төмендету жолдары. Құс фабрикаларында және фермерлік шаруашылықтарда жұмыртқа өндіру.

Құс саңғырығын тазарту, сақтау, өңдеу, және қолдану.
Құс етін өндіру технологиялық процессі

Жоғары сапалы бройлер етін өндіруді қамтамасыз ету жағдайы. Бройлер балапандарын өсіру технологиялық процесінің нұсқасы. Жеке цехтағы жұмыс жағдайы, оның ерекшеліктері. Бройлер етін өндірудегі мамандандырылу. Құс шаруашылығы өндірістік бірлестігі. Бройлер балапандарын өсіруге керекті жабдықтар. Бройлер өндірісін жетілдіру, оның болашағы. Жұмыртқа өндіру бағытындағы кәсіпорындарда ет өндіру. Құсты сою және өңдеу. Тірі құстарға арналған стандарттар. Сойылған құстардың қалдығын өңдеу және қолдану. Құс етін көп өндіру, өнім сапасын жақсарту және өзіндік құнын төмендету жолдары. Құс фабрикаларында және фермерлік шаруашылықтарда құс етін өндіру.

Құсты сою және өңдеу. Шикі заттар - қауырсын мен мамықты өңдеу технологиясы. Тағамдық жұмыртқаларды өңдеу және жұмыртқа ұнтағын өндіру. Құс етінен дайындалатын кулинарлық шұжықтар, жартылай шикізаттар және консервілер. Қауырсын-мамық бұйымдары. Жануар тектес азықтық ұн. Құсты союға және өңдеуге арналған құрал-жабдықтар.

1. 
   Альпейсов Ш.А., Құс өсіру. Алматы. 2001 г.
   
2. 
   Таңатаров А.Б., Әлпеисов Ш.А., Дабжанова С.Т. Құс шаруашылығы, Алматы 2005.
   
3. 
   Таңатаров А.Б., Байбарақов Е.Б. Құс шаруашылығы және құс жұмыртқасы мен етін өндіру технологиясы, Алматы, 1992.
   
4. 
   Таңатаров А.Б., Дабжанова С.Т. Құс шаруашылығы, Алматы, 2008ж.
   
5. 
   Фисинин В.И., Тардатьян Г.А. Промышленное птицеводство. - М., Агропромиздат. - 1985.