Б. С. Абдуллаева м. Е. Жумаев м. М. Султанов

 
64 
 
3. Ұшақ сағат 7-ден 15 минут өткенде аспанға көтерілді, сағат 10-нан 20 
минут өткенде жерге қайта қонды. Ұшақ аспанда қанша уақыт ұшқан? 
4. Поэзд таңертең сағат 9-дан 18 минут өткенде жолға шықты, баратын 
жеріне 21-ден 56 минут өткенде жетті. Поэзд қанша уақыт жол жүрген?  
5. Театр қойылымы кешкі сағат 10-нан 50 минут өткенде аяқталды. Егер 
ол 3 сағат 20 минут болса, қойылымның қашан басталғанын анықтаңыз. 
6. Салыстырыңыз. 
3 сағат 48 минут 
36 секунт   48 минут 
1 сағат 18 минут  118 минут  
5 сағат 6 минут  56 минут 
20 минут 40 секунт   200 секунт 
4 минут 8 секунт   48 секунт 
 
2. Амалдарды орындаңыз: 
А) 9 4:1+(70-8х8)х1-0:35 
Б) 729х(5-5)+(27:3+6)-48(2 3) 
В) 8000:4:20-1›(20х7-50:(705-5) 
Г) 90 50+(80 4+0 1):10-(9 9:3+1) 
Д) 19›0+(13-8):5›296-86:1 
Е) (48+5:5):7-6 (29-28):3 
 
3.  “Балалар,  біз  арифметикалық  мысалдар  шешкенімізде  сиқырлы 
сандық  пайда  болған.  Оның  алдына  көрме  орналасып,  онда  тапсырмалар 
берілдген. Мысал тапсырманы шешу арқылы сиқырлы сандық ашылуы мүкін 
екен.” 
1.  Көбейтінді  және  бөліндінің  ережелеріне  қатысты  мысалдар  шешу 
керек. 
 
20х40=  
   4900:400= 
      
800 4= 
   360:69= 
70 900=                                                 5600:5= 
5000 4=                                                 24000:30= 
Үйге тапсырма 
Оқытушы үй тапсырмасын тақтаға жазады. 
Балалар, бүгінгі сабақта сағаттың шығу тарихымен таныстық, күнделікті 
тұрмыста сағатты пайдалануды үйрендік. Үйде өздерің білімдеріңді тексеріп 
шығыңдар. 
Математика  үйірмесі.  Одан  көзделген  мақсат  математикаға  деген 
қызығуды  арттыру,  пікірлеуді  белсендендіру,  математикалық  қабілетті 
дамыту, өзіндік жұмыс біліктілігін пайда ету, өз күшіне сенімді және пайда 
болатын қиындықты жеңе білуге үйретіп барудан тұрады. 

 
65 
Үйірме  жұмысының  мазмұнына  мысыл  мен  мәселелерді  шешу, 
оқушылардың пікірлеу қабілетін  нағайтатын сұрақтарды енгізу, тиянақтытен 
абстрактқа өту қабілетін пайда ету және қажетті жалпылыққа әкеледі. 
Қызықты  жаттығуларды  орындау  негізгі  рөл  ойнайды.  Оған 
арифметикалық 
фокустар, 
қызықты 
квадраттар, 
жұмбақтартар, 
математикалық ойындар, т.б. жатады. 
Үйірме сабақтары әр айда өткізілуі және 2-сыныпта 25-35, 3-4 сыныпта 
40-45  минут  жалғасуы  мақсатқа  сай  болады.  Математика  үйірмесінде 
төмендегідей жұмыстарды жүргізу көп кездеседі: 
1.Өзіндік тұрғыдан мысал және мәселелерді шешу. 
2. Мысал мен мәселелерді әртүрлі методтар арқылы шешу. 
Мысалы,  1  цифырынан  бастап,  сандардың  көмегінде  арифметикалық 
амалдарды орындап, 1 санын пайда ету. 
1+2+3+4+5-6-7+8-9=1                1 2 (3+4)+5+6-7-8-9=1 
(12-3+4-5+6):7+8-9=1                           1+2+3+4-5+6+7-8-9=1 
 
3. Көрнекілікті еркін қолдану. 
Мысал.  Нанның  салмағы  1/4  бөлігіне  дейін  90  грамм  шығады.  Нанның 
салмағы қанша? 
                                                       
 
 
 
 
Үйірме 
барысында 
математикалық 
фокус, 
ойын, 
жұмбақтар 
жаттығулардың қызықты өтуіне көмек береді. 
Мысал,  натурал  сандар  жиынының  тәртіптелген  қасиетіне  қатысты 
фокустар. 
Мақсат:  санау  біліктілігін  нығайту,  логикалық  тұрғыдан  пікірлеуді 
дамыту,  қызықты  квадрат  (1-2-сынаптарда),  9  кестеге  9  сан  рет-ретімен 
жазылады. 
Мысал, 4-тен 12-ге 20 санын пайда ету үшін 4-тен бастап қосылады. 
Матиематикалық байқаулар  
Байқаулар  әртүрлі  қиын    мәселелерді  шешу,  қызықты  пікірлейтін 
мәселелер  мен  тапсырмаларды  орындаудағы  сайыс  болып  саналады. 
Негізінен оқушылардың қалауынша, мәселелер шешуде өз күшін сынайтын, 
дайындығы жеткілікті болғандары қатысады. 
Төменде  2-сыныпта  байқау  өткізуге  мысалдар  берілген.  2-сынып  (4-
тоқсан). 
1. Екі орам жүн жіптен 3 бас киім тоқу мүмкін. Сондай 9 бас киім тоқу 
үшін неше орам қажет? 
2.  Әли  мен  Сәлімнің  30  дана  конфеті  бар  еді.  Олар  теңдей  жеп  болған 
соң, Әлиде 9, Сәлімде 6 конфет қалды. Олар нешеуден конфет жеген? 
3. Фигураның неше төбесі бар. 
қара бояу 
90 гр  
 

 
66 
 
 
4.1,  2,  3,  4,  5,  6,  7,  8,  9  сандары  берілген.  Бұл  қатардағы  сандарды 
үшеуден қосқанда 15 саны шығатын неше мысал келтіру мүмкін. 
Байқаудың тақырыбы және оны өткізу уақыты алдын-ала белгіленеді: 
1. Күрделі есептеулерді ең оңай тәсілмен салыстыру арқылы есептеу. 
2. Логикалық мәселе мен жаттығулар. 
3. Тапқырлық, зеректікке қатысты мәселелер. 
4. Есептеулерді күрделі болған мәселелер. 
5.  Шығыс  ғұламаларының  мұрасына  тиісті  баяндамалар,  алгебралық 
және геометриялық фигуралардың мазмұныны ашып беретін тапсырмалар. 
 
Математикалық олимпиадалар 
Олимпиада  байқауға  қарағанда  кең  түрде 
өткізіледі 
және 
математиканы 
үйренуде 
оқушылардың  қол  жеткізген  жетістіктерін 
жүзеге шығаратын жұмыс болып табылады. 
Олимпиада  қатысушыларының  құрамына 
қатысты  жағдайда  мектепте,  аудан  және 
қалаларда  өткізу  мүмкін.  Олимпиаданы  4-
сынаптан  бастап  өткізіп,  жеңімпаздар  мектептің 
қабырға 
газеттерінде 
және 
оқушылардың 
жиналсында ынталандырылады. 
 
Математикалық газет және викториналар 
Газет,  викторинада  әртүрлі  математикалық  мазмұнды  өз  ішіне  алатын 
жұмбақтар,  мысал  мен  тапсырмалар  суреттерде  беріліп,  қызықтыру 
сипатында болады. 
Ал  викторианада  оқушыларға  шешеуді  ұсынатын  тапсырма  беріледі. 
Жауаптар белгіленген уақытта оқушыларға жеткізіледі. 
Математикалық  викториналар  —  газеттен  ерекшелігі  тек  оқушыларға 
шешу  үшін  берілген  мәселелер  мен  сұрақтардан  тұрады.  Жауаптар  жазба 
түрде  белгілі  уақыттың  ішінде  оқытушы  жеңімпаз  оқушыны  анықтап, 
жариялап барады. 
Математикалық  қабырға  газеті,  викториналар,  әдетте  математика 
бұрышы  деп  аталатын  жерге  іліп  қойылады.  Бұл  бұрышта  Отанның 
жетістіктерін көрсететін санды мәліметтер де беріліп барылады. “Білесіз бе?” 
айдарымен қызықты мәліметтер беріледі. Мысалы: 
1.Адамның бойы 1 күнде 1 см-ден 6 см-ге дейін өзгеруі мүмкін. 
2. Әлемдегі ең ұзын теміржол 1 9302 км-ді құрайды.