Б. К. Копжасаров «Өсімдік коргау жоне карантин» кафедрасынын

жүктеу 16,49 Mb.

Pdf просмотр

бет	45/190
Дата	01.10.2023
өлшемі	16,49 Mb.
	#43615

1 ... 41 42 43 44 45 46 47 48 ... 190

2b0936db-98be-4c50-b1dc-5b5d01e6f4e9

2. Дән сур көбелегінің энтомофагтары
. Біздің елімізде дәнді
дақыл зиянкестерінің ішінде өздерінің зиянкестік дәрежесі жагынан
бірінші орында
бақашық цандала
мен
астық сур көбелегі
түр.
Зиянды бақашық Кавказда, Орта Азия мен Қазақстанда ал
астық
сур кобелегі -
Қазақстанның солтүстігіндегі астықты аудандары мен
Ресейдің соларға
шектес аудандары нда
кең таралған.
Бұл
зиянкестердің сан мөлшерін тежеуде энтомофагтардыц атқаратын
рөлі өте зор.
Дәи сур көбелегіпде
паразитті тіршілік ететін бөжектердің
көпшілігі көп қоректілер. Олар түн көбелектері (
Noctuidae)
тұқымдасының көптеген түрлерінде, ал кейбіреулері қабыршақ
қанаттылар тобының басқа да түқымдастары өкілдерінің есебінде
тіршілік етеді. Бүл паразиттер жылына 2 немесе одан да көп ұрпак
беріп өсігі өнеді. Олар даму кезінде кем дегенде иелерін екі рет
алмастырады. Астық сүр көбелегін паразиттер негізінен жаз және
күз айларында куыршақ сатысы кезінде залалдайды. Дэн сүр
көбелегінің 40
шақты
энтомофаг түрлері
анықталган.
Кең
таралгандары
лиссонота, диадегма, нетелия, изомера.
Лиссонота (менискус) -
Lissonota nitida
Grav.,
Meniscus agnatus
Grav., түқымдасы
Ichneumon idae,
тобы
Hymenoptera.
Дән сұр
көбелегінің
мамандандырылган
паразиті.
Ересегі
денесінің
үзындыгы 9-13 мм, басы, кеудесі кара, сары дақтары бар, құрсагы
қара немесе бурыл түсті, аягы қызыл. Екінші жастагы көбелектің
жүлдызкүртында
дернэсіл
фазасында
қыстайды.
Көктемде
паразиттің дернәсілі
иесінде қаркынды қоректене бастайды.
Дернәсілінің дамуы мамырдың соңында, маусымның басында
аяқталады. Төрт жасқа келгенде, ол иесінен шыгып кетеді, иесінің
тек сыртқы жамылғысы қана қалады. Топырақта сопакша пілләда
сары
немесе
қоңыр
түсті
жүқа
пергаменттік
қабықпен
қуыршақтанады. Ересегінің үшып шығуы маусымның үшінші
онкүндігінде дәнді дақылдардың жалпы масақтану фазасында
көбелектің үшуымен бір мезгілде болады. Аналықтарының сүттіген.
89

сарбас қурай және тагы басқа өсімдіктердің гүлдерінде қосымша
коректенуі, олардың ұрпағын 80-250 жұмыртқаға дейін арттырады,
сонымен қатар жұмыртқа салу мерзімін 1-2 айга тіршілігін
ұзартады.
Аналықтары бірінші-төртінші жастагы жұлдызқүрттың денесіне
жұмыртқасын салады.
Л и с с о н о т а
жұлдызқұрттардың саны аз
болган жагдайда оларды іздеп табуға өте қабілетті. Аналыгы
жұлдызқұртка бір гана жұмыртқа салады. кейде-4-5, дегенмен
паразиттің
бір
гана
дернәсілі
тірі
қалады.
Масақша
қабыршақтарының астында тіршілік ететін төменгі жастагы
қуыршактарды (1-1V) 3 түрлі паразиттер залалдайды:
М енискус,
д и а д е гм а , р о га с.
Астық сүр көбелегі есебінде паразиттік тіршілік етуге әсіресе
мениск)>с
жақсы бейімделген
M en iscu s a g n a tu s
Grav. Иесі сияқты
жылына 1 үрпақ беріп өсіп-өнеді. Менискус ұзынша келген, қара
түсті, денесінің үзындыгы 12-13 мм. Иесі сияқты бүл да жылына бір
үрпақ беріп өсіп өнеді. Екінші жастагы дернәсіл күйінде зиянкестің
ең соңгы жастагы жүлдызқүртының ішінде қыстап шыгады.
Менискус дернәсілдерінің дамуы мамыр айының аягы мен
маусымның бас кезіне дейін созылады. Олар топырақ арасында
күңгірт сары немесе қоңырқай түсті жүқа пергамент сияқты
қабықшасы бар сопакша келген пілләнің ішінде қуыршақтанады.
Паразиттердің ересектері маусымныц үшінші онкүндігінде, ягни
дәнді дақылдар егісінің және жабайы өсетін астық түқымдас
өсімдіктердің (бидайық, еркекшөп, арпабас) жаппай масақтану
кезінде үшып шыгады.
Астық сүр көбелегінің жапиай үшуы да осы кезде байқалады.
Сөйтіп. шілде айының басында жоғарыда көрсетілген өсімдіктердің
масагында зиянкестің қуыршақтары пайда болысымен,

жүктеу 16,49 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 41 42 43 44 45 46 47 48 ... 190