Oxyuridae)
түкымдастар өкілдері бөжектер ішінде тіршілік егеді. Жұмырткадан
эксрементпен бірге шығып, корекке түседі жоне осылай ие
популяциянын арасында таралады. Нематодтын иелеріне тура
канаттылар, капы канатты, кейде кабыршак канаттылар өкілдері
жатады. Факулыативті наразиттардан
паразиттік, энтомофагтық
49
жопе
некрофагпіық
кызмеггеріне сәйкес аткарушы нематодтардың
маңызы зор, өйткені олар тірі жоне өлі иесімен де коректенеді. Бүл
тонка диплогас герид және штейнерматид түкымдастары (рабдитид
тобы) өкілдерінің іс жүзінде манызды рөл аткаратындары жатады.
Міндетті паразиттерге
аз немесе бүкіл гіршілік кезеці бөжек
мүшелерінде өтетін, иесінің ұлпаларымен қоректенетін иематодтар
жатады.
Бүл
топка
аллантонематид
(
Aflantonematidae
),
тетрадонематид (
Tetradonematidae)
жоне мермитид (
Mermitidae)
түкымдас
өкілдері
жатады.
Олар
иесінің
дамуын
тежеи
өсімталдылығын томендетеді. Мермитидтер орман зиянкестерімен
биолоі иялык күресу тэсілінде манызды орын алады. Өйткені орман
зияпкестерінде
мермитидтер
фаунасы
көптеп
кездеседі.
Неоаплектан
нематод
түкымдасының
13-тен
аса
түрінің
бактериялармен
селбесушіліктері
аныкталған.
Қазіргі
кезде
неоаплектанның бірнеше түрі зерттеліп, оларды жасанды қоректік
ортада жопе бөжектердіц жұлдызкұрпарында, мысалы балауыз
күйесінің
Galleria mellonella
жұлдызкұрттарында жаппай көбейту,
нематодтарды 6 айдан аргык уакыг сактауға болатып жолдары
табылгап.
Neoaplectana glaseri Stein
жоне.
N.carpocapsae Reis
нематодтары зертханалык жоне далалык сынактарда жаксы нотиже
берген.
Өсімдікті биологиялык кортауда
N.carpocapsae
пематодасы
айтарлыкгай кызыктыруда. Неоаплектандар кабыршак канаттылар,
катты канаттылар, екі канаттылар, жартылай капы канаттылар,
термиттер, таракандар жопе жартак канаттылар тогітарының 100-
ден аса түрлерін залалдауға жоне өл гіруге кабілетті. Нематодтардын
дерносілдері иесін түракты залалдауга кабілепі және сырткы орта
жағдайларына айтарлықтай гөзімді. Осығап сойкес дерносілді су
суспензиясын химиялык препараттар сияқты бүркуге болады.
Бірақта
бөжектерді
нематодтардын
игеру
тиімділігі
орта
ылғалдылығына байланысты.
Нематод
дерносілдерінің
жоне
олардың
инвазиялык
белсенділігіне,
тіршілік
кабілетіне
өсімдікке
шашылған
суспензияның күріау жылдамдьны осер егеді. Қазіргі кезде
неоаплектан су суспензиясын булануды азайтатын жоне белсенді
заттекпен бірге колдану одістемелері және жүмысиіы сұйыктыктыц
бүркілгеннен кейін үзак сакталу жолдары карасгырылуда. Бүлармен
катар нематод бактернялы кешендерді топырак тіршілік ететін
50
фа шлар
мен
бөжектер
түрлеріне
қолдану
мүмкіншіліктері
»ері гелуде.
Паразит
нематодтардың
бактериялармен
байланысы.
Ill іеіпіерматид тұкымдасының неоаплектан туыс өкілдерінің
бактериялармен
байланысы
зергтелген.
Олардын байланысы
сслбссушілік екеуіне де пайдалы, ягпи мутуалист түрде жүреді.
Achromobacter
бактерия туыс өкілдері нематодасыз бөжектер
денесіне ене алмайды, ол нематодтың түрлері табиғи жағдайында
бактсриясыз дамымайды. Зертханалык жзне далалык тәжірибелер
псоаплектан нематодаларын тура канаттылар, термигтер, тең
қанаттылар, жартылай катты канаттылар, қоцыздар, кабыршак
қанаттылар жоне екі капаттылардын 120 аса түрлерінен аныктауға
мүмкіндік береді. Нематода - бактериялык кешепін зр елде далалык
сынакгарда зерттегенде жаксы нзтиже көрсетті. Жүғері, темекі және
мақта коцыр көбелектермен, алма жеміс жемірімен, Колорадо
қонызы жзпе кейбір бізтүмсыктар мен кабык жемірлеріне қарсы
биолоғиялык күресуде колданылған нематода бактериялык кешені
38-ден 90% дейін иғеру тиімділігін көрсегті.
Кейінгі
кезде
Аустралияда
Neoaplektana
carpocapsae
пемагодасын өсіретін колдан жасалғап қоректік орта болып
табылған. Осынын нзтижесінде пематодты колдан өсіріп, кец
көлемде биологиялык күрес тәсілінде колдануға мүмкіндік туып
отыр. Атап айтқанда, Аустралияда колдан жасалғап ортада
пематодгарды жаппай өсіріп кен көлемде каракат мөлдір канат
көбелеғіпе карсы колдану жаксы нзтиже берғен. Бұл нематодапы
бактериялармеп бірғе колдану келешеғініц зор екендіғіп долелдейді.
3.
Биопрепараттар
жэне
антибиотиктер.
Өсімдіктер
зиянкестерімен күресудін биологиялык корғау жүйелердін негізғі
максатты болын, экономикалык манызды түрлеріпін сакталуып
жоне табиғи сандык ретгелу механизмін камтамасыз егетін
әдістерді табу жоне колдану болып табылады. Сопдыктан да
зиянкестерғе
карсы
биологиялык
күресте
бионренаратгарды
пайдаланудын манызы
оте зор.
Мысалы,
битоксибациллин,
лепидоцид, дипел
биопрепараттары кырыккабат, макта, шалгын,
долана, американдык ак кобелектерге жоне т.б зиянкесгерге карсы
колданылады. Биологиялык тзсілді химиялык күресу жолымеп
салыстырганда, оныц пегізгі артыкшылыгы: жырткыштар мен
паразиттер,
биопрепараттар
зиянды
агзаларга
бейімделген,
51
маманданған күйінде эсер егеді жэне қоршаған ортаға кауіпсіз
болады. Оларды ұзак мерзімде колдаиу, оиыц өзіндік кұнын
арзандатады.
Қазақстанда ауыл шаруашылык дакылдарын коргау үшін
қолданылатын энтомофаітар мем биопреиараттар: трихограмма,
фитосейулюс, лизифлебус, энкарзия, жырткыш галлица, фитомиза
шыбыны, габробракон жэие баскалар; биоирепараттар-дипел,
новодор, лепидоцид, битоксибацилин, триходермин ( І-сурет).
Сурет-1. Биологиялык күрес тосілінде қолданылатын биопрепараттар.
Көптегеи
биоагенттерді
биозертханада
жашіай
өсіреді.
Биопрепараттарды көкөпістердіц (кырықкабат ак көбелегі жэие
баскалары),
техникалық
дакылдардыц
(мақта
жәие
күздік
көбелектер, карадрина, өрмекші кене), жеміс ағаштарының (алма
жэне жеміс күйелері, алма жеміс жемірі) кеміргіш зиянкестеріне
карсы
колданады.
Қазіргі
кезде
әлеуметтік-экопомикалык
жағдайлардың
өзгеруіне,
едэуір
қиындықтарға
байланысты
Қазаксганда зияикестермен күресудіц биологиялык тэсілдерінің
көлемі айтарлықтай үлкен емес. Оиыц аумағы 150-200 мыц
гектарды күрайды.
Боверин -
ак иемесе
коцыр түсті,
Beauveria bassiana
саңырауқүлағыиың конидиялык сиораларынан тұратын ұптак.
Препарат Украина өсімдік коргау гылыми - зерттеу институтында
профессор Н.А.Теленганыц басқаруымен жасалгаи. Ұнтактыи бір
грамында саңыраукұлақтың 2 млр. сноралары бар. Боверин
бөжекгерді ауаиың ылгалдылыгы мол, әрі физиологиялық әлсіреген
52
узким а залалдайды. Препарат дерносілдердіц үстіне түскеннен
кеііін өсіп, терісінен
Достарыңызбен бөлісу: |
