Б. К. Копжасаров «Өсімдік коргау жоне карантин» кафедрасынын

жүктеу 16,49 Mb.

Pdf просмотр

бет	17/190
Дата	01.10.2023
өлшемі	16,49 Mb.
	#43615

1 ... 13 14 15 16 17 18 19 20 ... 190

2b0936db-98be-4c50-b1dc-5b5d01e6f4e9

Покс немесе оспа (шешек) вирустары тұқымдасы (Poxviridae).
Бүл тұкымдас вирустардыц ен ірілерін біріктіреді. Өсімдіктерді
биологиялық қоргауда
Entomopoxvirus
туысының өкілдерінің
мацызы зор. Тип түрі-мамыр мормор қоңызының оспа вирусы-
Entomopoxvirus
Melolontha.
Шешек
вирусыныц
бөлшектері
бөжектердегі көлемі 250-420 нм кесек пішінді. Цитоплазмадағы
сезімтал жасуша вириондар ромба, үршық торізді, овоидты көлемі
1-12 мкм акуызды коспалар түзеді. Әрбір коснада бірнеше ондагап
вириондар
болады. Дүниежүзі
әдебиеттерінде
20-дан асгам
бөжектер шешек вирусыныц иесі екендігі байкалған. ТМД - да 6
түрдің, ягни 3 топ өкілдсрі кездеседі: 2 капы қанаттылар тобынап
(такта мүрпылар түкымдасы) жоне 2 екі капаттылардап (ызылдак
масалар). Шешек вирустары бөжектердіц май денесінде дамиды,
кейде олар бұлшык етте, байланыс үлпаларында жоне гемоциттерде
кездеседі. Залалданған жасушалар ядроларын қалыпты жагдайда
сактайды, бірак май тамшылары цитоплазмада бұзылады жоне
кристаллдармен алмасып, ол ромбы, кейін сонақ немесе шар торізді
пішіні болып, кейбір түрінде 24-26 мкм жетеді. Инфекцияның
сырткы симптомына бөжектер дернәсілдерінің әлсіреуі
мен
жүмсаруы жатады. Гемолимфада жиналган қоспаларға байланысты
дернэсіл сүт сиякгы ак болып, сосын өледі.
Полиэдрозбен
гранулезден шешек
вирусыныц айырмашылыгы, олардыц баяу
дамитындығы жопе дериәсілдерінің өлуі залалдангап соц 16-72
сағаттан кейін болады.
Құбылмаіы түсті вирустар тұқымдасы (Iridoviridae).
Бүл
тұқымдастыц вирустардың эргүрлі сары, көгілдір, кою күлгін түске
дейін сэуле шыгару касиетіне байланысты аталған. Бөжектер
вирустары
Iridovirus
туысымен берілген. Типті түрі - зиянды немесе
багпақ, үзып сирақ вирусы -
Iridovirus
tipula. Бүл кұбылыс көрінетін
33

сәуленің дифракциясы вирус бөлшектерініц дүрыс кристалл пішінді
орамды болуымен байланысты. Бөжектер вирустары (Iridovirus)
туысымен берілген. Түрлі түсті вирусгар (сэулелі) цитоплазмада 1
деи 15 мкм-ға дейін кристалды коспалар түзіп көбейеді де,
залалданған ұлпалардың түрлі түсті соуле шығаруына мүмкіндік
туғызады. Вирус бөжектер жасушасыныц көптеген үлпаларында
жиналады, біракта аурудыц дамуы көбінесе май жасушаларынан
басталады. Қорек аркылы масалардың дерносілдерін залалдаганда
ауру 20 күннен инъекция жасаганда 10 күішеіі кейін байкалады.
Табити жағдайда түрлі-түсті вирустар екі қанаттылардың қан
соргыштарының суда дамитын дернэсілдерінде кец таралған.
Төменгі сатыдағы шаян торізділер мен сақиналы күрттар арасында
вирустардың осы тобыныц иелері кейінгі кезде табылғандығы
жайлы мәліметтер бар. Тожірибе жағдайында есек күрттардыц жоне
көн аяқтылардың кейбір түрлерін залалдауға мүмкіндік болды.
Парвовирустар тұқымдасы (Parvoviridae).
Бүл түкымдаска
омыртқалы жануарлардыц бірнеше вирустар туыстары жоие
бөжектер тыгыз ядролык ауруын немесе
дензонуклеоз
ауруын
коздыратын өкілдері жатады.
Туыстың өкілі
-Densonucleosisvinis galleria
,
яғни
балауыз
күйесінің дензонуклеоза вирусы. Алғашқы рет вирус балауыз
күйесін жапнай көбейту кезінде 1964 жылы табылған. Кейінірек
иелеріиің катары негізінен тәжірибеде бөжекгерді залалдау кезінде
артқан, яғни солардыц есебінен. Кейінгі кезде бірлі-жарым
фитофаггар меп масалардыц дернэсілдерімен
дензовирустарды
бөліи
алған.
ТМД
фауналарында
бөжектердің
7
түрі
дензовирустарга сезімтал екендігі белгілі болды, сопыц ішінде 6
түрі кабыршак қанаттыларға жоне I түрі екі каиаттыларға жагады.
Дензонуклеоза вирусы вирулентті жопе мамандандырылган. Үлкен
балауыз күйесі дернәсілдерін дензонуклеза вирусымен залалдаганда
4 - 6 күннен кейін бөжектердің майлы ұлпалары бұзылады.
Гиподерма
трахеясы,
гемоциттер
жоне
жібек
бөлетін
без
жасушалары залалдапады. Вирус ядролардыц тез арада жоне қатты
гипергрофиясын туғызады. Залалданған ядроларда тығыз дене
пайда болады, бүл вирус бөлшектерініц жиналган тобы. Ауру
бөжектер залалданғандығына карамастан тығыз кұрылымдар ядрода
өзгеріссіз калады.

жүктеу 16,49 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 13 14 15 16 17 18 19 20 ... 190