Өсімдік қоректі қаидалалар (қалқаншалылар тұқымдасы)-
паразит
іиыбыидардың ие-бөжектері.
П ар ази т шыгару үшін
каидалаларды
түбі
алмалы-салмалы жондікханалардыц
ішіне
икемдейді. Жэндікханалардьш түбіне бір per кагаз төсеп, оныц
үстіне кұм салады. Ішінде суы бар жэне корекгі бар, мойны жіцішке
қүты қүмның үстіне койылады. Қандалалардыц суга түсіп кетпеуі
үшіи
өсімдіктердіц
айналасындагы
тесіктерін
мактамен
тығындайды. Сонымен катар кажет болтан жағдайда мактага сіңген
суды
сорады.
Қүммен
күтыдаты
өсімдіктердіц
арасыпда
кандалалардьщ өрмелеп жүруі үшін жіцішке бүтакшалардан жол
жасайды. Зияпкес қандаланың
ересектерін бидай немесе кант
қызылшасыныц көгімен корекгендіреді. Оларды күні бүрын
жошіктерде өсіріп, одан соц жондікхананын ішіпе кояды. Еуридема
туысына жататын каидалаларды кырыккабат немесе баска айкыш
гүлді өсімдіктермен коректендіреді.
Жондікхапа ішіндегі күмды жоне жәндікхананың кабырғаларын
оқтын-октын дымкылдап түрады. Бір жондікхапада, тек бір түрге
жататын каидалалар ғана бейімделеиеді. Әртүрлі қандалаиы біріне-
бірін косып үстаута болмайды. Қаидалалардан шыккан паразит
шыбындардың дерносілдері жэндікхананың түбінде күмта
өтііі
,
соида куыршактанады. Жопдікхапапы күпара бір рет карай
тексереді. Ол кезде каидалаларды уақытша баска ыдыска көшіреді
де, күмды елеуіштен өткізіп, шыбыидардың нунарийлерін теріп
алады. Одап сон жиналған пупарийлерден ересек
шыбындарды
шытарады. Ол үшін жалған иіллоларды жеке-жеке дымкыл күмның
үстіне орналастырады да, үстіне ішінде этикеткасы бар пробирка
төцкереді. Паразитларды топтан шытарғанда да пупарийлерді
эксикатордыц иемесе ішіпде суы бар баска бір ыдыстыц бетіне
тартылган докеге жайып орналастырады.
Паразиттерді
бөжектердің
жүмыртқаларынан
шыгару.
Хальцидтердіц мимариде, трихограмматиде жоне подагриониде деп
аталатын тұқымдастарының өкілдері түгелдей дерлік баска
бөжектердің
жүмыртқаларында
паразиггік
тіршілік
етеді.
Мимариделер меп трихограмматиделер алуан түрлі бөжектер
жүмыртқаларының
ішінде,
ал
подагриониделер
дәуіітердіц
386
жұмыртқа капсулдарында дамып жетіледі. Жұмыртқа жегілер
жарғақ
қанаттылардың
баска
тұқымдастарына
салынған
жұмыртқаларымен де қоректеніп. тіршілік ете береді.
Жұмыртқа жегілерді шыгару айтарлықтай еңбек сіңіруді қажет
етпейді. Бірақ ең қиыны бөжектердің жұмыртқаларын тауып,
оларды анықтау. Жұмыртқаларынан гөрі ересек бөжектерді табу
оңай болған жагдайда, жәндікханаларда алынган жүмыртқаларды
«еліктіргіш» ретінде иелері жиі кездесетін жерлерге орналастыру
керек.
Жүгері
көбслегі,
алма
жеміс
жемірі,
шанқан,
долана
көбелектерінің және қандалалардың жұмыртқалары диапаузасыз
дамитын бөжектердің
жүмыртқаларынан паразитларды шыгару
онша күрделі емес. Eric далаларында немесе бақта жиналган
жүмыртқалардыол өсімдігімен қоса фотоэлекторга, қүтыларға
немесе пробиркаларга салып орналастырады. Егер жиналған
материалда бөжектердің бірнеше түрлерінің жүмыртқалары кездесе
және оларды бір-бірінен жақсы айыруга болатын болса, онда
оларды әртүрлі пробиркаларга салып, бақылау қояды.
Жүмыртқаларды пробиркаларга немесе кұтыларга саларда
залалдангандарын сауларынан бөліп, жеке орналастырады, Сыртқы
кабыгы акшыл немесе мөлдір болып келетін жұмыртқалар (қоңыр
көбелектердің, жүгері көбелегі және баска бөжектердің) жүмыртқа
жегілері залалданганнан соң, 5-6 күннен кейін коңыркай тартып,
тіпті меруерт реңді кара түске айналады. Сау жұмырткаларды
залалданған
жұмырткалардан
шыккан
паразитлар
кайта
залалдамауы үшін бөлек үстау керек. ГІробиркалар мен күтылардың
аузын тыгыз матамен бүркеп қою керек. Жүмыртқалардың кұргап
кетпеуі үшін пробиркалардың түбіне оқтын-оқтын қайнаған сумен
дымкылданган макта салады.
Жүмыртқаларды көк шалдырмау үшін ылғалдылық шамадан
тыс болмауы керек. Пробиркаларды стол үстіне орналастырғанда
олардыц түп жагы жарыкка багытталып қойылганы жөн. Сонда
үшып
шыккан ересек
паразиттер жарық түскен бөлмеге
шогырланады,
залалданган
және
залалданбаған
сау
жүмыртқалардың даму үрдісін кадағалап, күнделікті бакылап
түрады. Залалданбаган сау жүмыртқалардан шыккан көбелектердің
жұлдызкүрттарын немесе қандалардын дернәсілдерін есепке алып,
одан соң баска ыдыска орналастырады. Сондай-ақ жүмырткалардың
387
залалдану дәрежесін анықтау ішінен паразитлар ұшып шыққан
жұмыртқаларды да есепке алады.
Талдаудың барлық нәтижесін міндетті түрде арнаулы күнделік
- журналга жазып отыру керек. Шегірткелердің күбіршелерінде
ызылдақ шыбындар, кейбір хлорофидтер, алагүлік қоңыздардың
дернәсілдері және ала қоңыздардың кейбір түрлері паразитлық
тіршілік етеді. Сонымен қатар кейде шегірткелердің күбіршелерінен
сцелиониде түкымдасыиа жататын жүмыртка жегілер де шыгады.
Ызылдақ
шыбындар
жүмырткаларын
топыраққа
салады.
Олардан шыққан дернәсілдер шегірткенің күбіршесін өздері іздеп
табады. Дамуын аяқтаган дернәсіл күбіршенің ішінде немесе
топырақтың арасында куыршақтанады. Ызылдақ шыбындардарды
шегірткелердің күбіршесініц ішінде немесе топырақтың арасында
қуыршақтанады.
Ызылдақ
шыбындарды шегірткелердің күбіршесінен қалай
шыгарудың арнаулы әдісі жоқ. Дегенмен де осы шыбындардың
кейбір
түбірлерінің
жүмыртқаларын
Захватканиннің
тәсілін
қолданып жинауга болады. Бүл тәсіл ызылдақ шыбындардың
бірқатарының жүмыртқаларын топырақтың тесіктеріне немесе
шұңқырлау жерлеріне салу әдетіне негізделген. Шегірткелер, әдетте
күбіршелерін салатын бөлімге аузын жер үстінің деңгейіне келтіріп,
үсақ
пробиркаларды
(7х30мм)
көмеді.
Сонда
шыбындар
жүмыртқаларын көбінесе осы пробиркаларға салатыны анықталган.
Жүмыртқалардан шыққан шыбынның дернәсілдеріне залалдату
үшін
шегірткелердің
күбіршелерін
үсынады.
Егер
ызылдақ
шыбындар жұмырткалау үшін, топырақта кездесетін тесіктерді,
шүңқыр жерлерді пайдаланбайтын болса, онда паразитларды тек
қана күбіршелерді әртүрлі мерзімде жинау аркылы гана шыгаруга
болады.
Тапсырма:
Әртүрлі бөжектер тобынан паразиттерді шыгару
ерекшелігімен танысу,
анықтамасын дәптерге толтыру және
суретін салу.
Баңылау сүрақтары
:
1. Қозғалмайтын соргыш бөжектердің қанша түрі бар?
2. Галл түзуші бөжектердің қандай түрлерін білесіцдер?
3.
Еркін
тіршілік
ететін
фитофаг
бөжектердің
негізгі
айырмашылыгы неде?
388
4 Өсімдік коректі кандалалар (калканшалылар тұкымдасы) -
паразит шыбьшдардың ие-бөжектеріне пе жатады?.
5.
Паразитгерді
бөжектердш
жұмырткаларыиан
шыіару
жолдары?.
389
|
