Б. К. Копжасаров «Өсімдік коргау жоне карантин» кафедрасынын

қыстайтын жерлеріне қарай ұшып кетер алдында анықтайды. Әр 
кезде 25 аналық және 25 аталық қандаланың ішін сойып қарайды.
Паразитгердің түр қүрамын анықтау үшін әрбір мөлтектен 100 
шақты қандаланы жинап алып, оларды садоктарда бейімдеу керек. 
Садоктыц түбіне паразиттердің қуыршақтануы үшін қыздырылган 
қүм салып, ашық жагым дэке немесе сым тормен бүркеп қояды. 
Ондай садоктың орнына бидайдың немесе қант қызылшасының көгі 
өсірілген (бөжектің қорегі үшін) жәшіктерді пайдалаиуга болады. 
Садоктарды күнделікті тексергенде шыбындардың дернәсілдері мен 
жалган пілләларын және өлген қандаланы теріп алады. Одан соң 
піллэлардан паразнттердің түр қүрамын аныктау үшін ересек 
шыбындарды шыгарады.
Көкөністің ішінде зиянды бөжектерден көп закымдайтындары - 
айқышгүлді 
өсімдіктер, 
оның 
ішінде 
әсіресе 
қырыққабат. 
Қазақстанның 
оңтүстік-шыгысында ғана қырыққабатты зиянды 
бөжектердің 55 түрі зақымдайтыны белгілі. Олардыц ішіндегі ең 
зияндылығы: 
ңырыццабат бітесі, ңырыңқабат қоңыр көбелегі.
қырыққабат ац көбелегі, иіалцан ац көбелегі және ңырыңцабат
күііесі.
Қырыққабат бітесінің сан мөлшерінің динамикасындағы 
жыртқыш энтомофагтардьщ алатын орнына баға беру үшін 
қырыққабат алқабында аптасына 1 рет 100 өсімдік тексеріледі (5 
өсімдіктен 20 үлгі). Есептеу кезінде алдымен зақымданган 
өсімдіктердің санын, одан соң әрбір өсімдік жапырағының жалпы 
санын 
және 
олардың 
ішінде 
өсімдік 
бітелерімен 
зақымданатындардың санын анықтайды.
Қырыққабат бітесінің сан мөлшерін есептеу үшін 20 өсімдік 
тұрақты түрде тексеріледі (әрбір үлгіден 1 өсімдік). Ол үшін әрбір 
жапырақтьщ қырыккабат бітесі орналасқан бетінен трафареттің 
көмегімен 1 
сі\Г 
ойып алады. Осындай жолмем алған үлгілерді 
талдау жүмысы зертханаларда жүргізіледі. Есептеу жұмысын 
жүргізгенде кездесетін "кан қызы” коңызы барлық қоңыздардың, 
алтын 
көздердің, 
ызылдақ 
шыбындардың. 
жыртқыш 
жұлдызқүрттардың жүмыртқаларын, дернәсілдерін 
піллэларын 
және ересектерін есепке алып отырады. Жыртқыш дернәсілдерді 
жинап алып, зертханада ересек фазасына жеткенше бейімдейді. 
Сөйтіп, олардың қандай түрге жататынын анықтайды. Әртүрлі даму 
сатысында 10-15 минуттан бакылау жүргізіп, ондагы өсімдіктерде 
кездесетін жыртқыш зиянкестерді санайды. Мұндай бақылауларды
269

жыртқыш энтомофагтардың ең көп мөлшерде шығатын кездерінде 
жүргізу керек.
Қырыққабат бітесінің паразиттерімен залалдау дәрежесін 
анықтау үшін бітелердің 200 дарагын бөліп алып, солардың ішінен 
гіаразиттермен залалдандырғандарын есептейді. Ішінде паразиттері 
бар бітелерді сауларынан сыртқы пішіні арқылы ажыратады. 
Залалдангаи бітелердің денесі map тәрізді болып ісініп қатаяды да 
сары, цоцыр
немесе 
қара
түске айналады, мүндай бітелерді 
тірі ө:іік
деп атайды.
I Іаразитгердің түр қүрамын анықтау үшін әрбір тексерілген 
мөлтектен 200 біте жинап, зертханаларда олардан паразиттердің 
ересектері 
шыкканша 
үстайды. 
Зиянкес 
көбелектердің 
жүмыртқаларын есепке алып, олардың паразиттермен залалдану 
дәрежесін анықтау үшін күнделікті жүргізіледі. Ол үшін эрбір 
мөлтекте 100 өсімдік тексеріліп, оларда кездескен жүмыртқаларды 
жинайды (шахмат тэртібі бойынша 20 жерден әрқайсысынан 5 
өсімдіктен). Қалган жагдайларда көрсетілген тәсілдерді қолданады.
Қырыққабат күйесінің паразиттермен залалдану дәрежесін 
анықтау үшін оның әрбір үрпағының даму кезінде 2 реттен 
жинайды (үшінші жастағы жұлдызқүрттардың даму кезінде және 
қуыршактану кезеңінің басында). Үлгілерді алу кезінде міндетті 
түрде знянкестердің сан мөлшерін есепке алады және олардың 
дамуының 
фенологиялык 
мерзімдерін 
білу 
үшін 
бақылау 
жұмыстары жүргізіледі. Ол үшін әрбір мөлтектерден шахмат 
тәртібімен 20 үлгі алынады. Әрбір үлгіде 5 өсімдіктен болады, 
сонда 
барлығы 
100 
өсімдік 
тексеріліп, 
олардан 
табылған 
зиянкестердің жүмыртқалары. жүлдызқүрттары, қуыршақтары және 
сонымен катар паразиттердің пілләлары есепке алынып. мүқият 
зерттеледі.
Жеміс ағаштарынын фаунасы өзінше өте көп және алуан түрлі, 
осыган 
байланысты 
олардың 
зиянкестерін 
есепке 
алу, 
зиянкестерден 

жүктеу 16,49 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: