Б. К. Копжасаров «Өсімдік коргау жоне карантин» кафедрасынын

Садоктардағы жұлдызкұрттарға корек ретінде алма жапырактарып 
беріп, оларды күн сайыи жаңарту керек.
Жапырақ 
ширшщыш 
көбелектер
тұкымдасымым 
баска 
түрлерінің сам мөлшерінің дииамикасыи олардыц жеміс бүршігіпім 
100 данасындағы, кейіннен гүл шоғырларындағы, одам соц жамырак 
мен жемістердегі самым есемтеу аркылы зерттейді. Есемтеу 
жүмысым жүрғізғемде 1 мөлтекте 10 үлі і ағамі мүкмят тексеріледі. 
Сомымем катар зиянкестердің жеке түрлерінің даму сатылары 
есемке алымады жоме жеміс ағаштарында өткізіледі.
Жапырақ ширапщыш паразиттерінің
түр күрамым зерттегенде 
оларды зиянкестің орбір даму сатыларынан жеке-жеке шығарады, 
иесінің фенологиялык даму мерзімдеріме сүйене отырыи, олардың 
да фемолоғмялық даму мерзімдерім анықтайды. Зиямкестерді үлгі 
ағаштарға 
көрші 
ормаласкам 
баска 
ағаштардам 
жимайды
(тәжірибелік түракты мөлтектем 50-100 жұлдызкүрттам). Жиналған 
жұлдызкүрггардым түр күрамы мөлтек бойымша жеке-жеке шыны 
кұтыларға салыи, табиғи 
жағдайда ұстайды. Жүлдызкүр гтарды 
алма ағаміымыц жамырактарымем коректендіреді жәме олардың 
дамуым бакылам тұрады.
Жұмсыз жоме сақиналы көбелектердің жүмырғкаларым есемке 
алу жұмыстарын күзде мемесе көктемде, ағаш жапырағы жок кезде 
жүргізген жөм. Сакиналы көбелектердіц жүмыртқаларын есемке 
алу жоме жимау жүмыстарым зиямкестердіц сам мөлміеріме 
байламысты 50-100 жапырақсыз ағашта жүрғізеді.
Шалкам 
жәме 
долама 
көбелектері 
маусым 
айларымда 
жүмырткалайды, олардым жүмыртқаларым есемке алу жоме жимау 
жүмыстары 2 per орымдалады (көбелектердің жұмыргкалау 
кеземімім басымда жоме жаіміай жұмырткалағам кезде). Мүмда орбір 
мөлтекміеден 10 ағаш алым, олардым 
жоғары, орталык жэме 
төменғі 
деңгейлерінен 
3-4 
бүтакты 
тексереді. 
Табылғам 
жүмырткаларды жммам самайды да, олардыц op ағамжа шаққамдағы 
орташа самым анықтайды. ГІаразиттердіц пэрменділігін анықтау 
үшін змямкестердім сам мөлшеріме байламысты орбір мөлтектерден 
10-25 жүмыртка тобым жимайды.
Сакималы 
кобелек 
жүмырікаларым 
ағаштың 
жіціміке 
бұтакшаларыма сақина тэрізді ормаласады. Сондықтам оларды 
бүтакшаларымем коса кесім алады.
273

Шалкан көбелектерінің жұмырткаларын зертхапада шыны 
құтыларға салып, олардан жұлдызкұрггар шыкканша сактайды.
Сақиналы жоне жұпсыз көбелектердің диапауза күніндегі 
жұмырткаларын жиналғаи мөлтектер бойынша жекелеп шыны 
кұтыларға пемесе кағаз пакеттерге салады да, эксикаторларда 
немесе кағаз пакеттерде сактайды. 
Қажетті ылғалдылыкты (60- 
80%) сактау үшін эксикаторлар мен күтылардыц түбіие дымкыл 
күм салу керек. Күзде жиналған жұмыртқаларды көкгемге дейін 
салкым жерде ұстайды. Көкгемде жұмырткаларды жинағанда 
оларды зертхапада 20-25°С сактайды, мүпдай температурада көп 
кешікпей-ак 
жұмырткалардап 
жұлдызкүрттар 
шығады, 
ал 
паразиттер бүдан кейін 1 ай өткеіі соц үшып іпығады.
Жұпсыз көбелектің жүлдызкүрітар меи қуыршақтарының can 
мөлшерін жоне олардыц ііаразигтермеп залалдану дорежесіп орбір 
10 күнде 1 per анықтайды. Ол үшін бактан 10 ағаш алып, оларды 4 
жағынан бір-бірдеи ұзындығы 1 мегрлік 4 бұтакты (төменгі 
децгейінен) тексереді. Сөйтіп, опдаг ы табылған жүлдызкүрпар мен 
куыршактардыц жалпы саным жопе олардыц ішіндегі иаразиттердіц 
піллэларын жеке есепке алады. Ересек паразиперді шығарып, 
олардыц түр күрамып аныктау үшіп, есеп жүргізген сайыи кемінде 
50 жұлдызқүрт иемесе 50 қуыршак жипайды жопе олардыц іштеріп 
жарып тексеру үшіп де сондай мөлшерде 
жұлдызкұрггар мен 
куыршак жинайды.
Сақиналы 
кобелек 
жұлды зкүрттары п ы ң 
can 
мөлшерін
анықтағапда (алма күйе көбелегі жүлдызкұртгары, шоғырланып 
тұрғап кезде) 10 ағаштап табылғап үя санын есепке алады. Ересек 
паразиттерді шығару үшін орбір мөлтектен 5 үядап төмепгі жэпе 
орта жастағы жүлдызкүрттарды 2 per жипайды. Жұлдызкүрпар 
агаш бойыпа түгел таралып кеткенпеп кейіпгі олардыц can 
мөлшерін есепке алу жопе паразиттермен залалдапу дорежесіп 
апыктагапда 
жоғарыдағы 
жүпсыз 
көбелекті 
зертзеу 
үшін 
көрсетілгеп тэсілді колдапады. Шалкан, долана жэне кыскы карыс 
көбелектердің вегетациялык кезеңдегі жұлдызқүрттардыц can 
мөлшеріп жэне олардыц паразиттермеп залалдаиуын есепке алғапда 
да жогарыда айтылған тосілдерді колдапады.
Долапа меп шалкап көбелектерінің қыскы үйкыға кеткен 
жүлдызкүрггардап 2 рет жипайды (көктемде жопе күзде) , екі 
ретінде де орбір мөлтектен 10 үядап алады. Бүл екі түрдің
2 7 4

куыршақтарын бөрік басынаи маусым, ал кыскы қарыс көбелектің 
қуыршақтарын 
жаздыц 
екінші 
жартысында 
(шілде, 
тамыз) 
ағаштардың түбіндегі топырақтың арасыиаи жииайды.
Жеміс ағаштарының бітелерін есепке алу үшін алғашында 
өркепдердіц ұштарыидағы зиянкестердің саиыи анықтайды, ал 
бұдап 
кейін 5 балдық саиак тэсілін колданады: 0 балл-
закымданбаған; 
I 
балл-өсімдік бітелерінің шоғырлары жеміс 
ағаштары 
жапырактары 
25% 
зақымданған; 
2-балл-50% 
закымданған; 3 балл-50-75%-ға дейін, 4 балл-75-100%-га дейін 
закымданған.
Жаиырак бітелерінің паразиттермен залалдану дорежесін 
аныктау үшін олардың 200 дарағын жинап, солардың ішіндегі 
залалданғандарын бір бөлек, сауларын бір бөлек есептейді, есептеу 
жұмысы 10 күиде 1 per, 10 үлгі ағашта жүргізіледі. Жапырык 
бітелерінің залалдангандарын сауларынап оңай ажыратуға болады: 
олардың гүстері өзгеріп, катып-семіп калады. Олардан паразиттерді 
шығарып, түр күрамын аныктау үшін 10 күн сайып бітенің эр 
түрінен 200 данадан жинап, шыныларга салады да, ересек 
паразиттер үшып шықкаиша ұстайды.
Акарифагтардың өсімдік кенелерін кұртудағы пәрменділігін 
аныктау үшіи тэжірибе мөлтектерініц әркайсысынан 10 үлғі ағаш 
белгілеп, 10-15 күнде I per олардағы акарифагтардың саиын 
есептеп отырады. Ол үшіп үлгі ағштардың төменгі жэне ортаңғы 
ярустарынан 
40 
жаиырақтан 
жинап 
алады. 
Жапырақтарды 
сағақшаларымеи бірге мүкият жинаи алу керек. Жиналған 400 
жапырақты кара матадан жасалғам капшыкка салып, аузыи қатгы 
байлайды. Сондықтан әкелінген жапырақтардан 200 дейін үлгі 
ретінде алады. Әрбір жапыракты екі жағынан бірдей карап, ондағы 
кепелердіц жүмырткаларыи жәпе акарифаітарды санап шығады.
Есептеу жүмысы жапырактарды жинаи келген күні бинокуляр 
аркылы 
зертханада 
жүргізілуі 
тиіс. 
Алынған 
мэліметтерді 
салыстыра отырып, жеке мөлтектер бойыиша вегетациялык бір 
кезец ішінде өсімдік коректі кенелер мен олардыц жыртқыштары 
дииамикасының калай өзгеретіндігі туралы толык мэлімет алуға 
болады.
Зиянды жоне жыртқыш кенелердің түр күрамып зерітеуде 
оқтын-оқтын (15 күнде I рет) 10-20 алма ағашын алып гексеріи 
түрады. Оида эрбір ағаштың бөрік басынан 20 жапыракты 20 есе
275

ұлғайтып көрсететін луиамен карайды (ор мөлтектерден 200-400 
жапырак). Жыртқыш кенелер табылған жаиырактарды пергамент 
пакеттерге салып, зертханаға экеледі де, сұйыктыкка салып 
сақтайды.
Тапсырма:
Энтомофагтар 
меп 
акарифапарды 
апыктау
эдісгерімен танысу жоне кесте жасау.
276

жүктеу 16,49 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: