Б. К. Копжасаров «Өсімдік коргау жоне карантин» кафедрасынын

ЗИЯНКЕСТЕРМЕН КҮРЕСУДЩ ГЕНЕТИКАЛЫҚ ТӘСІЛІ

жүктеу 16,49 Mb.

Pdf просмотр

бет	111/190
Дата	01.10.2023
өлшемі	16,49 Mb.
	#43615

1 ... 107 108 109 110 111 112 113 114 ... 190

2b0936db-98be-4c50-b1dc-5b5d01e6f4e9

ЗИЯНКЕСТЕРМЕН КҮРЕСУДЩ ГЕНЕТИКАЛЫҚ ТӘСІЛІ.
ЗИЯНКЕСТЕРМЕН КҮРЕСУДЕ БИОЛОГИЯЛЫҚ БЕЛСЕНДІ
ЗАТТАРДЫ (ФЕРОМОНДАР) ПАЙДАЛАНУ. БӨЖЕКТЕР
ГОРМОНДАРЫ
Мақсаты:
Зияпкестермеп күресуде генетикалық тэсіл мен
биологиялык белсенді загтарды және гормоидарды пайдалану
жолдарымен танысу.
Түйінді
сөздер:биоэдіс, экология, экобиожүйе, энтомофаг,
феромон, антрактант, вакум, ювениль гармон.
Сабақта қарастырмлатмн сүрақтар:
1. Зиянкестермен күресудіц генетикалық эдісі.
2. Соулемен зарарсыздандыру.
3. Химиялық зарарсыздандыру
4. Цитоплазмалык сиыспаушылык.
5. Зиянкестермеп күресуде белсепді зат-феромондар.
6. Феромонды препараттар.
7. Бөжектер гормондары жоне олардың ұксас тектері.
8. Жыныстық феромондарды өсімдік зиянкестерімен кешенді
күресу әдісінде колдапу.
Сабақта пайдаланылатын әдебиеттер:
1.
Штерншис М.В. Биологическая защита растений. -М.:Колос,
2004.
2. Матнаева
Б.Б.
Ауыл
шаруашылык
дакылдарыныц
зиянкестерімен биологиялык күрес тэсілдері.-Алматы.:Қайнар,І983.
3. Торыбаев Х.К. Энтомофаг бөжектер.-Алматы.: 2009.
4.
Ашикбаев Н.Ж., Агибаев А.Ж., Прокофьев О.Н. Энтомофаги
вредных бөжекых и гербифаги сорных растений.-
Алматы: Агроуниверситет, 1996.
5. Торыбаев Х.К. Қатты қанатты жыргкыш божектер.-Алматы.:
КазНАУ. 2012.
6. Искеидирова Р .А., Тұткабаева А. Түрсыпбай Г. Өсімдікті
биологиялык коргау. Алматы.: Агроуниверситет, 2014.
7. Искеидирова Р .А., Өсімдікті биологиялык коргау. Алматы.:
Агроуииверситет, 2015.
1.
Зияпкестермеп күресудің гепетикалық тәсілі.
Өсімдік
коргаудыц генетикалык немесе автоцидтік тәеілі зиянды организм
популяциясында
сол
түрдің
өлімімен
аяқталатын
немесе
230

сиыспайтын
факторлардан
тіршілік
етуге
кабілетсіз,
бедеу
дарактарын
енгізуге
бағыгталған.
Бұл
тэсілді
колданудыц
нэтижесінде зиянкестің табиги нопуляциясыііың can мөлшері кілт
төмендейді немесе ол жаппай кырылады. Геиетикалык тәсілді
қолданудың әртүрлі жолдары бар. Оларға жататындар: химиялық
заггармеп
және
сәулемеи
стерилизациялау,
цитоплазмалык
сиыспаушылыкты пайдалапу, диапаузасы популяцияларды алу жэне
тагы баскалары.
Зияикестермеи күресудіц геиетикалык эдісіи, теориялық негізін
қалаушы жопе үсыиушы академик А.С. Серебровский. Зияиды
бөжектермеи күресудің генетикалық әдісінің мэиі - зиянкестің
табиги популяциясын зиянкестің сол түрінің сұрыиталыи алыигаи
иемесе баска бір факторлармен эсер ету арқылы алыигаи толык
каисыз,
тіршілікке
бейімсіз
мемесе
үрпаксыз
нәсілдермен
қанықтыру. Ондай дарактарды табиги популяция дарактарымеп
шағылыстыру зияикес саныи төмендетуге жоне акырыида өлуіпе
аиарады. Ягпи, бөжектер инстинкті көбеюіне тырысуын адам
зиянкестің өзін-өзі өлтіруіне пайдаланады. Сондыктан, геиетикалык
эдісті
автоцидті
күресу эдісі деп те атайды. Бөжектердіц тіршілікке
кабілетсіздігі тіршілікке маиызды мүшелеріиің дамымай, тұқым
куалаушылык жолмеи қалыитасу (мысалы, диапаузага кетуге
қабілетсіз болуы, жүмырткаларыи өсімдіктерге салуы, т.с.с.)
хромосом
аппараттарының
закымдалуы
популяциялардыц
ұрыксыздыкка апаруы жағдайларымен байлаиысты болуы мүмкіи.
Геиетикалык әдістің қолданылуы зерттелгеи тәсілге сэулелі жоие
химиялық стерилизация жагады.
2.Сәулеліен зарарсыздандыру.
Сэулелі зарарсыздаидыру зияиды
бөжекгер жапиай көбеюін қолдаи камтамасыз ету, оларды гамма
сэулелермен зарасыздандыру жэие табигатка жіберуді ескереді.
Соулемен өңцелген аталықтардың хромосомдык аииараттарында
соулемеи өцдеу дозасыиа карай акаулыктар шыгады. Сәулемеи
өңделмегеи
аиалықтар
зарарсыздаидырылган
аталыктармеи
шағылысқанда
тіршілікке
кабілетсіз
жүмыргкалар
салады.
Табигатка зарарсыздандырылгаи аталықтарды жібергеиде, олардың
саиы табиғи агалықтар иоиуляциясыпаи бірнеше есе асатындай
есеииен жіберіледі. Бүл табиғи популяция саиыиыц азаюына
әкеледі.
Кейде стерильдеигеи аталыктарды кайталаи жіберу
аркылы, популяцияны толықтай жоюға болады.
231

жүктеу 16,49 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 107 108 109 110 111 112 113 114 ... 190