Э дк-т эст дердг эдебиет пэнт оцытуда тишдг пайдалану.
Эдюкер-
галымдардьщ эдебиет пэнш окытуда калыптастырган эдютер жуйесш
саралай келш, пэннщ ш ш курылымы мен езш дж ерекшелнпне сай эдктерд!
тшмдшжпен колдану мумкшджтерш карастырып керейж.
Шыгармашылъщ оцу эдт .
Шыгармашылык оку эдк! эдебиет пэнш
окытуга тэн
н е п з п
эд к тщ 01р 1 болып саналады. Бул эд к тщ максаты мен
мшдетш щ 031 окушылардьщ шыгарманы керкем кабылдауына жол ашу,
шыгарманьщ керкемдж табигаты мен эсерш сезшу кабшетш тугызу. Сондай-
ак шыгарманы керкем кабылдау мен эстетикалык эсер алу эдебиетп гылыми
непзде тусшуге де ен кажетп баспалдак. Шыгарманы кабылдау удерюшде
оньщ шыгармашылык ерекшелшн менгеру де катар журш жатады.
Н.И.Кудрящев бул э д к н окушылардьщ керкем мэпнд! алгашкы кабылдауын
уйымдастыру максаты мен оны талдаудьщ алгашкы кезендершде колдануды
кездейдь
Гылыми ецбек пен публистикальщ мэтшд1 окудан керкем шыгарманы
оку элдекайда баскаша. Керкем шыгармада эр сезге, фразага, ыргакка мэн
беру аркылы еанада кайта жацгыртып эмоциялык эсер тугызады. Сез енерш
окыту аркылы окушыларга сездщ мэшн жете тануга, 1шкг эсер! мен магы-
насына ущлуге,
мэнерлеп окып, ездер! де керкем сейлей б 1луге уйрену
козделедт Абайдьщ:
«Шыркап, калкып, соргалап. тамылжиды,
Журек тербеп оятар баста миды.
Бул дуниенщ лэззаты бары сонда,
Ойсыз кулак ала алмас ондай сыйды», - деп айтканындай, керкем
шыгарманьщ эмоциялык купи мен куатын пайдалану аркылы окушыньщ
таным кабшетш еЫруге салмак салынады, «Эдебиет адамдарга ем 1рд1 таны-
тып кана коймайды, олардьщ сол ем^рге кезкарастарын калыптастырады.
мшез-кулкына ьщпал етедк кулл! турм ы с-п рш ш п н е эсер етедЬ деген
ЗДабдоловтьщ пш рш дей эдебиетт! окытудьщ максат- мшдеттерг тур;п эдк-
тэсшдердщ, амалдардьщ непзш де жузеге асады.
Шыгармашылъщ оку э д т
«оку» деген угыммен катысты болганымен сол окудьщ тевдрепнде мугалхм
мен окушыньщ ту р л ш е эдю-тэсшдер мен эрекеттершщ непзш де жузеге
асыралады.
Ш ыгармашылык оку эд к ш е тэн тэсшдер мыналар:
Гмугал^мнщ керкем сез мэтшш мэнерлеп окуы;
2.керкем сез шеберлершщ мэнерлеп окуы;
3.сахна шеберлершщ орындауындагы сахналык керш ктер (куй-табак,
радио, теледидар хабарлары),
81
4.окушыларды мэнерлеп окуга дагдыландыру;
5.шыгарманьщ эмоциялык эсер кушш терен де мазмунды с1щру
максатьгндагы мугал^мнщ керкем мэтшге тусйпктеме бере отырып окуы;
б.окылган м011Н бойынша окушылармен пш рлесу,
7. шыгарманьщ пню мазмунын терен кабылдай отырып шыгарма
мазмунынан туындаган керкемдж таным, адамгершшк, саяси-элеуметпк т.б
багытта проблемалык мэселелер кетеру;
8. окушылардыц емгрден керген, бшгендерше, туйгендерше суйене
отырып, шыгарма мазмунынан туындаган мэселелер тещ репнде шыгарма
шылык тапсырмалар беру,
Окушылардыц оку-эрекеттершщ турлерк
1. шыгарманы сыныпта, уйде оку;
2. керкем сез мэтшш сазына келтгрш мэнерлеп окуга дагдылану;
3. МЭТШД1 жатка оку,
4. аудиодан мэнерлеп окылган мэтжд) бгрнеше рет кайталап тындау;
5. эпизодтарга такырып коя отырып, м эпщ й тутас кабылдау макса
тында жоспар куру;
6. мэтшге жакын баяндау;
7. сценарий куру;
8. шыгарма окигаларына сэйкес суреттермен иллюстрация жасау;
9. окушыныц окылган шыгарма (койылым, спектакль, радио хабар-
лары, телекойылым, т.б) бойынша тнселей шклр жазуы;
10. алган эсерлер1 бойынша шыгарма жазу.
Э рб1р тэсш окушы эрекетше сай тандалынады. Мугал^м окушы эреке
тше басшылык жасай отырып, эдютер жуйесш дурыс кура бшуг керек.
Эвристикалъщ эд1с.
Эвристикалык эдю ш ш ара гзденю эдю1 деп те
аталады. М унда да непзп оку материалы — керкем шыгарма. Керкем шыгар
маны окыгандагы алгашкы кабылдауды эвристикалык эдю аркылы терецдету
кезделедь Керкем шыгарманы талдаганда, эдетте жазушы кетерген адамгер
ш ш к , элеуметпк. когамдык, философиялык проблемаларды козгайды. Оку
шыларга жазушы кетерген сол проблемаларды байкап, оларды шешудщ
жолдарын гздеспрш, шыгарманьщ кеп кыры мен курамыныц н еп зп б1рл1пн
танып, н е п зп ойын саралауга, ой туюге, ойын талдап, дэлелмен жетюзуге
жолбасшы болу мугал1мнщ непзп мшдетг болып табылады. Бул эдю кебь
несе эвристикалык энпме тур1нде журпзьтедк Окушылар эвристикалык эцп-
меден б елгш бгр дагды алган кезде оны жеке тапсырмалармен алмастыруга
да болады.
Бул эдюке тэн эдютемелщ тэсшдер:
1.Логикалык аньщ сурактар жуйесш КУРУ (керкем шыгарма мэтшш
талдау, сыни макалалар, теорияльщ немесе тарихи-эдеби сурактар непзшде).
2.Керкем шыгарма мэтш! немесе сыни макала, иллгостративт) ма-
териалдар аркылы букш топка немесе сыныпка тапсырмалар жуйесш куру.
3.Мугал1мнщ не окушыньщ усыныстары бойынша шыгарма мазму-
нына сай проблема кою, сол проблема тещ репнде птор сайыс уйымдастыру.
82
Эвристикалык эдю окушыларга керкем шыгарманы талдау жолдары
мен эдютерга, эдеби пронес пен эдебиет теориясы мэселелерщ бшуге жэр-
демдеседт Бул эдю окушылардын, сыни ойлауын дамьггады, ездш н ен б ш м
алуына кемектеседь
Эвристикалык эдю кезш деп окушы кызметн
1.Мугал1м сурактары мен тапсырмаларына керкем шыгармадан, сыни
макаладан немесе окулыктан, баска да ютаптардан материал жинау;
2.1 иппара талдай отырып окиганы баяндау;
3. Мугалтм тапсырмасы бойынша эпизодка, сценага, барльщ шыгармага
талдау жасау;
4.Ш ыгарманьщ б елю не немесе тутастай ала отырып талдауга тш м д1
болу ушш жоспар куру;
5.Шыгарманьщ кешпкерлер жуйесше талдау жасау;
6.Кейшкерлерлт,
окигаларды,
пейзажды,
т ш д к
ерекш елктерщ
салыстыра отырып талдау;
7.Ш ыгарманы талдау барысын конспектшеуге, шыгармага,
баянда-
мага. кен турдеп баяндауга кемектесетш жоспар куру;
8.Кетершген проблема тек эдебиеттану мэселелерш гана емес, сондай-
ак барлык енер т ур ш камтитындай болуы керек.
Достарыңызбен бөлісу: |
