дет нп оку материалы  камтылган. Ор1 авторга бершген сагат саны мардымсыз.  Б !р

лог мамандардьщ ш к1р 1 бойынша есте сактау кабш етшщ кей б&лада жогары, 
кей балада томен болуы занды кубылыс. Ал б ш м д ш к баланын есте сактау 
кабшетшщ жогары болуына тубегейл1 тэуелд1 емес. Ягни б ш м мецгерудщ 
турл1 кызмен бары б елгш . ©К1Н1ШТ1С1 алынган оку акпаратын ез кажетше 
колдана алу, ез санасында корытып, пайымдай бшу (интерпретациялау) деген 
б ш м , бш кке, м а ш ы щ кещл бел1ну каж етпп ескершмейдк Оку удерюш 
багдарлау уинн жасалатын багдарламалар жоктыгы байкалады. Сонда 
б ш м н щ керсеткиш «кай жылы», «кашан», «кандай шыгармалары бар?» 
деген жалан, сауалдардьщ жауабы гана болып шыгады. Себеб| улттык тесп 
кебшде осы тектес сауалдардан куралып жур.
«Интербелсенд! эдгстерд] жогары оку орындарында колдану» атгы оку 
куралында 
А.Эл1мов б у п н п акпарат туралы мынадай мэллмет келпредг 
«Б ш м нщ жылдан жылга дамып, есш отыргандыгында дау тугызбайтын 
аксиома. Мэселен, галымдар адамзаттык бар бш епш 1800-1900 жылдар 
аралыгында (жуз жылды) ек! есе ескен деген есеп келиред1. Ал б ш м н щ
келеа е й есе есут енд! елу жылда (1901-1950) орын алыпты. Осыдан кею нп 
еселену жиырма жылда (1951-1970) содан сон он бес жылда (1971-1985) 
болган екен. Ал казхрп кезде б ш м эр б!р торт жыл еайын еы есе улайып отыр 
дей/и галымдар. Б ш м тура осы каркында удей беретш болса, аз уакьптан 
кейш адамзаттьщ бар б ш епш эрб1р 76 кунде ею есе е с т отыратын кергаед!...
Кдз1рп заман - акпарат заманы, ол жан-жактан эртурл1 форма/да. (ютап, 
газет-журнал, теледидар, радио, карым-катынас, интернет, жарнама т.б.) 
орасан зор келемде агыл-тепл келш тусуде. Алайда адам езш щ шектеуш 
миымен барлык акнаратты есте сактап, игере алмайды, оган уакыты, п п п
эм1р1 жетпейд]... Сонымен, бш м-акпарат» формуласы б у п н п куш есюрген, 
бш м акпарат емес деп уйгаруга эбден болады»- деген ойга конымды п т р
61
Л Д
1
Р С Д
1
1 .
Мектеп багдарламаларына кептеген авторларды, кеп оку материалын 
енпзу б ш м д 1 мазмунды стедл деген жацсак п ш р . Б1здщ пшрхмхзше, керкем 
ойдыц копне кетершген классикальщ шыгармалар аркылы кернекп акын, 
жазушыларымыздьщ тандаулы туындылары аркылы эдеби б ш м мазмунын 
калыптастыруга куш салынуы кажет. Оньщ есесше мейлшше керкем 
шыгарманы талдауга, практикалык сагаттарга, езш дж б ш м мен шыгарма­
шылыкка кобмрек кещ л белшш, окушылардын, таным эрекет! мен эстетика­
лык талгамын, окырмандык ынтасын кетеруге кущ салу, окушыньщ багдар- 
ламага енбеген шыгарманьщ езш, т ш н барлык керкем эдебиетп окуга деген 
ыкылас-ынтасын арттырган болар едг
Ал бупнде сырттай б ш м а л ь т , мектептерде жумыс ютеп жаткан 
мугал1мдер1м1з жок ден есептегеннщ езшде жогары оку орнын узджке 
бгпрген, б ш к п уетаздармен эбден каруланган болуымыз, эр маман акаде- 
миялык б ш м м ен каруланган болуы кажет болып шыгады, Себеб) мардым- 
сыз сагатка уш п-тегш берген оку материалын окытуга академиялык б ш м де
10л1мов А. Интербелсенд! эдютерд! жогары оку орындарында колдану - Алматы, 
ЖШС «Жедел басу баспаханасы, 2009 -16 б.
43

жете коймас. Немесе аукымды материалды содрудщ жаца б)р эдю-тэсшдерш 
1здест1ру керек болар.
2011 жылы шыккан Когамдык-гуманитарлык, жалпы б ш м беретш 
мектептердщ «Эдебиет багдарламасы»1 бойынша 11 сыныптарда 
барлык 
шыгармашылык тулга 1 сагат, нактырак айтсак, 45 минутга окытылады-мыс. 
А.Байтурсынов, М.Дулатов, С.Торайгыров, С.Сейфуллин, М.Жумабаев, 
Ж.Аймауытов, Б.Майлин, Т.Жансупров, Ж.Жабаев, С.Муканов, М.Эуезов, 
Г. М ус I ре по в сиякты 1р 1 тулгаларымыздын 
шыгармашылыгын 1-сагат 
келемшде калай окытуга болады?! Сол б1р сагат 1шшде авторларымыздыц 
эркайсысыньщ турл! жанрдагы шыгармаларын: поэзиясы, драмасы, шагын, 
орта, кец келемд1 прозасын да камту козделген. Шыгармаларына шолу 
жасаудыц е з1 елеул 1 уакытты кажет етедт Белпленген уакыт келемшде 
осынша материалды камту мумющцп каншалыкты?
Ец тандаулы сабак дегеннщ ез1 интерактивт1 тактадан корсетшетш 
эртурл! материалдар мен сызбалар, унтаспа т.б. техникалык куралдарга 
суйене айтылатын мугагпмнщ б 1ршама сэты дайындалган шолу дэркл болып 
шыгады.
Осындай оку багдарламасы мектептеп эдебиет сабагыныц мазмунына 
елеул! ьщпал етш отыр. Ал эдю темелк тургыдан ацгарылатыны мугал1м- 
дердщ кебше хронологиялык кестеге, сол бойынша автордьщ кыскаша 
шыгармашылык картасына суйенетш , аныктамалык сурактар мен акпаратка 
басымдьщ беретпп ацгарылады. Себеб! тестщ суранысы да осы акпараттар. 
Сондыктан эдебиет сабагы статистикалык акпаратка толы жалац мэл1меттер 
жиынтыгы болып шыга келедт
Окушылардьщ 
мэтш 
окудан 
шеттетшгеш 
соншалыкты, 
тпгп 
М .Эуезовтщ «Абай жолы» эпопеясын эдюкерлер1м1здщ мэтш окудан 
безшген окушыларга бешмдеп кыскартып б!р клтап етш жинаган нускасы да 
практикада болды. Терт кпаптан кыскартылып шагындалып усынылган 
«Абай жолы» шыгармасын да окыту оцайга сокпаган болар. Себеб! эдюкер- 
лер1М13 сол алгашкы тэж|’рибсс1мен шектелдт Кейш баска авторларымызга 
мундай «тэж1рибе» жасай койган жок.
Эдебиет сабагы рухани ем1р сабагына айналу ушш жалац акпаратты 
сырып койып, шыгарманьщ ен бойына еркш кесшу керек. Белгш1 эдюкер 
Е.Н.Ильиннщ шыгарма талкылау аркылы етюзетш тш енер! сабактарындагы 
«емтрге ену», <спректер 1здест1ру», «тш табысу ен ерЬ , «карсы кадам» т.б. 
устанымдары аркылы окушы санасынан журегше жол салатын эдю-тэсшдер1 
эдебиет сабагы ушш аса мацызды2. Ал тшмд1 эдю-тэсшдер мен технологияны 
пайдалана алатын мумкшджт! багдарлама жасаудан бурын есепке алган 
орынды. Эдебиет - халыктыц тендесс1з мурасы, рухани казынасы, рухани 
кундыльщ. Басты куэдылыкты окушы бойына дарытарлык м ум кш дк
1 К^азак эдебиет! оку багдарламасы окыту казак тш нде журпзшетш жалпы бш м
беретш мектептщ когамдык-гуманитарлык багыттагы 10-11 сыныптарына арналган. 
Ы.Алтынсарин атындагы Улттык гылым академиясы, Астана, 2011
2 Педагогикалык 
1
здешс. -Алматы, Рауан, 1990. -2316.
44

жасалмаса, том-том ютаптар жазу мен багдарламалар тузудщ кандай кажет- 
т ш п бар деген занды сурак туындайды.
Багдардын дурыс болуы - бастаманьщ 
баш .
Б уп н п аппарат агымы мол 
журдек уакыт езш е барынша м улткстздк пен ларасаттылыкты талап етедг 
Халык казынасын урпак игш гш е жарату, урпактьщ дамуы мен кемелденуше 
жумсау уппн эдебиет пэн! багдарламасын жетшдхру э.п де езеюп мэселе 
болып отыр.
Казакстан Республикасы Б ш м жэне гылым министрлтпшн 09.07.2010 
жылгы 
№367 
буйрыгымен 
беютшген 
Т.К.Жумажанова, 
Б.А.Эршова, 
Г.С.Курманбай, А.Т.Мадиевалардын авторлыгындагы окыту казак, тш н д е
журпзш етш жалпы б ш м беретш мектептщ 5-9 сыныптарыяа арналган 
«Казак эдебиет1» оку багдарламасы сондай-ак аталган буйрыкпен беютшген 
С.С.Кирабаев, 
Т.К-Жумажанова, 
Б.А.Эршова, 
Г.С.Курманбай,
А.Т.Мадиевалардын авторлыгындагы окыту казак тш н д е ж урпзш етш жалпы 
б ш м беретш мектептщ жаратылыстану-математикалык багыт пен когамдык- 
гуманитарлык багыттагы 10-11 сыныптарына арналган «Казак эдебиет!» оку 
багдарламалары 2010 жылдан бер1 казак мектептершщ б1рден-01р басшы- 
дыкка алып келе жаткан кужаты болып отыр1.
Багдарламаныц тусшйс хатында жазылганындай оку мазмунын 1зп - 
ленщру, адамгершшк-эстетикалык, мэдени-тарихи кундылыктарды, улттык 
эдет-гурып, салт-дэстурлерд1 таныту, окушылардын т ш д к корын байыту, 
эдеби б ш м н щ жуйел1г1 мен у зш с с 1зд1п , сабактастыгы, б ш м мазмуныныц 
тарихилык сипаты жэне пэнаралык; байланыс сиякты устанымдар басшы­
лыкка алынган. Аталган багдарламанын и г ш к п нэтижес! уакыт кузырында.

жүктеу 11,29 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: