Ќазтўтынуодаєы

1. Бәсекелік нарық мүмкінділік жасамайды қоғамдық игіліктің оптималдық сандық көрсетуі себебі:

а) қоғамдық игілік көп шығын керек етеді жеке фирмаға қарағанда;

ә) барлығы керек бірдей шамада қоғамдық игілік;

б) «Билетсіздер» проблемасы болады;

в) қоғамдық игілікпен қамтамасыз ету – бұл мемлекет міндеті.

2. Қоғамдық игілік жекеден айырмашылығы:

а) бөлінеді;

ә) индивидттік байланыста болады;

б) бөлінеді және индивид пайдаланады;

в) барлық жауаптар дұрыс емес.

3. Төменгі көрсетілгендердің қайсысы қоғамдық таза игілік болады?

а) қоғамдық кітапхана;

ә) қоғамдық дәретхана;

б) автомобильге арналған тұрақтар;

в) қоғамдық деңсаулықты сақтау бағдарламасы.

4. «Билетсіздер» проблемасы көп болуы мүмкін, себебі:

а) тиімділік алушылар саны көп болуы мүмкін;

ә) төлемейтіндерді шығару жеңіл болады және тиімділік алатындар санына;

б) тиімділік алатындарды анықтау қиын болады;

в) тиімділік алушылардың саны көп болады.

5. Бәсекелік емес және шығармау сипаттамасы болып:

а) қарапайым тауарлар;

ә) дифицит тауарлар;

б) өндіріс тауарлар;

в) қоғамдық игілік.

6. Экономистер игіліктер түрін анықтайды, қоғамдық игілік қалай сипатталады:

а) келтірілген шығындар сондай игілікті тұтынушы мен аз салыстырғанда оны тұтынушының жеке тиімсізділігі мен шығын «билетсіздерді» қарауды салыстыру төмен;

ә) тұтынушының бұл игілікті беру шығыны мәнді жоғары, жеке тиімділік оларды пайдаланудан «билетсіздерді» қорғау маңызды. Бұл игіліктерді өндіру шешімі тек қана мемлекеттік институттар арқылы шешіледі;

б) шыны өндіру шешімі фирма қабылдайды;

в) барлық жауаптар дұрыс.

7. Қиындық, шешімді қабылдауға байланысты аталатын:

а) сұрау парадоксы;

ә) анкеттеу парадоксы;

б) дауыс беру парадоксы;

в) хронометраж парадоксы.

8. Қоғамдық тауарларды өндіру көлемінің тиімділігі жетеді сол жағдайда егер:

а) шектеулі тиімділік бұл сомасы шектеулі өндірістік шығынна аз;

ә) шектеулі тиімділік сомасы тең, шектеулі өндірістік шығыннан;

б) шектеулі шығыннан тұрақты өсуге;

в) барлық жауап дұрыс.

9. Қоғамдық игілікті өндіру тиімді, сол жағдайда:

а) индивидуал сұранысының сомасы аз шектеулі шығыннан;

ә) индивидуал сұранысының көлдеңен сомасы артық шектеулі шығыннан;

б) индивидуал сұраныстың тік сомасы артығырақ өндірістік шығыннан;

в) индивидуал сұранысының сомасы соған тең шектеулі шығынға оны өндіруде.

Қоғамдық игіліктер.

Сыртқы тиімділіктің пайда болу себебі, бір кезде бір субъектінің тәртібі тура баға өзгерісіне қарай емес, басқаның әл ауқатына әсер ету процессі. Оның болу себебі ресурстарға жекеменшіктің болмауы, оны болдырудағы мүмкіндіктің жоқтығы. Осыған байланысты игіліктің шекті пайдалылығы және игіліктің шекті қоғамдық пайдалылығы және шекті қоғамдық шығындар.Қоғамдық игіліктің сұраныс қисығы және ұсыныс қисығы. Тепе-теңдік шарты т.б. маңызды проблеманы игеруге жағдай жасау.

14 тақырып. Сыртқы тиімділік теориясы (Экстерналий)
1.Тақырып сұрақтарын ауызша талқылауға дайындалу

2.Өзін - өзі бақылау сұрақтарына жауап беру

3.Тест сұрақтарына жауап беру
Өзін-өзі бақылауға арналған сұрақтар:

1. Сыртқы тиімділік дегеніміз не ?

2. Сыртқы тиімділік әсері неге әкеледі?

3. Сыртқы тиімділікті (интернализации) реттеулер тәсілі қалай іске асырылады? Коуз теоремасы қандай жаңа жоспар әкелді?

4. Сіздің қаладағы оң және теріс экстернами туралы мысалдар келтіріңіз.

5. Қалай анықталады MSC қисығы 1,2-суретте көрсетілген?

6. Қандай жағдайда іске асырылады қоғамдық тиімділігін?

СӨЖ арналған тапсырмалар:

1,2,3 сұрақтарды семинар сабағына дайындаңдар екі адам дайындаған интервью беру арқылы өтеді, екі адам әр сұрақты дайындайды.

1. темекі шегу сыртқы тиімділік, неге ресторандарда рұқсат етеді, онда темекі шегуші оны шекпейтіндерде бар. Осы жөніңде үкіметтеқандай істер істейміз деп жатыр.

2. Поселкесіне жақын аэропорт орналасқан күніне 10 рейс орындалады. Пассажир ағымының көбеюіне байланысты екі рейсті жүргізбек, ол түнге қарай ұшады. Екі рейс күніне аэропортқа 1500 табыс әкеледі. Бірақта ауданда түрушылар үшін қолайсыз туғызады.олардың демалысына, еңбек өнімділігіне: еңбек өнімінің азаюы жиынтық өнімінің азаюына әкеледі, күніне 800 доляға екі рейсті енгізуге бола ма? Егер есептесек

а) поселікте тұрушылар әуе арқылы ұшуды тоқтатуға құқығы бар

ә) аэропорттың да құқығы бар тоқтатпай ұшуға

3. жұмысшы поселіктарды сталеварлар орналасқан металлургия заводына жақын жерге, заводттың қалдығы қоршаған ортаны ластайды.Талқыландар: егер сталеварлар талап етеді өзініңеңбек ақысын төлеуді арттыруға, өзінің денсаулығына зиянды екеніне байланысты, осыны қанағаттандыру мүмкін бе – бұл :

а) субсидияны корректірлеуді енгізу;

ә) сыртқы тиімділікті интернационализациялау;

б) жұмысшылардың денсаулығын таза қоғамдық игілікке айналдыру;

в) оң сыртқы тиімділікті сөндіру.

Тест сұрақтары:

1. Сыртқы тиімділіктің пайда болу себебі:

а) нарықтық тепе-теңдік тұрақты емес;

ә) өндіріс қоршаған ортаға зиян әкеледі;

б) өндірушіде нарықтық өнімі бар;

в) нарықтық баға игіліктің жанама шығын мен пайданы көрсетеді.

2. Теріс сыртқы тиімділік білінеді қолма-қол :

а) игілікті артық өндіру орны бар;

ә) мелекет игілік өндіруді субсидиялайды;

б) фирма пайдаланады тиімсіз технологияны;

в) нарықтық баға өндірістік шығыннан артық.

3. Сыртқы тиімділіктің пайда болу себебі:

а) зиянды өндірістің бар болуы;

ә)мемлекеттің экономикаға арласуы;

б)белгіленген мелекеттік құқтың жоқ болуы;

в) фирмадағы рыноктік өнімнің бар болуы.

4. Сыртқы тиімділіктің бар болуы әкеледі негативтік салдарға қалайша :

а) ресурстарды бөлудің тиімділігіне;

ә) тепе-теңдік емес бәсекеге;

б) өндірушінің тұтыну артықшылығын басып алу;

в) рыноктік өнімнің пайда болуы.

5.Он сыртқы тиімділік реттеудің байланысы:

а) қоғамдық игіліктің көп пайдалық анықтамасы;

ә) игілікті тұтыну көлемін қамтамасыз ету, қоғамдық шектеулі тиімділік деңгейін сәйкестік;

б) қамтамасыз ету өндірістің минималдық орташа шығындары үшін;

в) қамтамасыз ету тең жағдай жасау барлық фирмалардың жұмыс істеу үшін.

Сыртқы эффектінің зардабын білу үшін тиімділікке әсер ететін шығын мен тиімділікті түсіну керек . Жоғары дағы ұсынылған әдістемелер мен оқулықтар, есептермен тестілер қолайлы жағдай жасайды. Сыртқы тиімділікті түсіндіру, нарықтық жағдайда болмауына қарай оны түсіндірудің мағнасы сыртқы тиімділік неге тиімсіздікке әкеледі. Сыртқы әсерлер, олардың оң және теріс болуы, жалпы және шекті сыртқы шығындар, салықты түзетудегі және субсидиялар берудегі мемлекеттің ролі жөніндегі проблемаларға толық жауап табуға тиіссіздер

1.Тақырып сұрақтарын ауызша талқылауға дайындалу

2.Өзін - өзі бақылау сұрақтарына жауап беру

3.Тест сұрақтарына жауап беру

1. 
   Асимметриялық ақпаратқа байланысты өздерініз қандай мысалдар келтіресіздер?
   
2. 
   Асимметриялық ақпараттың зардаптары қандай?
   
3. 
   Нарықтық сигналдар мен нарықтық еңбектің арасындағы байланысты айтыңыз ?
   
4. 
   Еңбек ақының тиімді теориясының түсініктемесі.
   

1. 
   Автомобильдің иесі, яғни сатушы өзінің автомобилін жақсы біледі, әлеуетті сатып алушыдан гөрі. Бұл жағдайда:
   

ә) А) және С) жауаптары дұрыс;

б) асимметриялық ақпаратты ала отырып, автомобиль рыногының дамуына әсер етпейді;

в) барлық жауартар дұрыс емес.

2. Тауардың сапасы туралы асимметриялық ақпараттың маңызын бірінші рет талдаған кім?

а) Эйнштейн;

ә) Пиндайк;

б) Акерлоф;

в) Спенс.

3. Қолайлы таңдау проблемасын не таратады?

а) мемлекет;

ә) сақтандыру компаниясы;

б) коллектив;

в) медициналық қызмет көрсету.

4. Жоғары сапалы тауарларды өндіретін фирмалар тұтынушыларға ақпарат береді?

а) тиімділктің көмегімен;

ә) келісім-шарттың көмегімен;

б) сақтандырудың көмегімен;

в) кепілдік пен міндеттеменің көмегімен.

5. Еңбек нарығындағы күшті синал не болып табылады?

а) құқық;

ә) ғылым;

б) міндеттеме;

в) білім.

3.1 Белгілеңіз сәйкестікті сол қатардағы элементтермен және оң қатардағы элементтер арасындағы, басқаша айтқанда анықтандар таза қоғамдық игілік мысалмен болатын, барлық басқа игіліктерді.

Дұрыс мынадай формада жазыңыз 1 ... (цифр) т.с.с. 2 ... т.с.с.

1. Таза қоғамдық игілік;

2.Электроэнергия;

3. Маяктар;

4. Басқа игілік;

5. Полиция;

6. Қоғамдық көлік;

7. Ұлттық қорғаныс;

8. Жоғары оқу құралы;

9. Орта мектептер, бала бақша;

10. Концерттік зал, филормония.

Белгілі, өзіне тән қоғамдық игіліктердің белгілері, сайлану және сайламау шығармау, шығару белгілі болвп әр дәрежеде және әртүрлі комбинацияда. Кейбір қоғамдық игілікке сипаты жоғары дәрежеде сайлау төмен дәрежеде шығару, басқалары үшін керсінше төмен дәрежеде сайлану және жоғары дәрежеде шығару. Осыған байланысты бөледі қоғамдық игіліктің әртүрі айырады. Олар есептелген сол колонка берілген төменгі таблицада оң жағында орналасқан әртүрлі дәреже комбинациясында сіздерге белгілі қоғамдық игіліктің әртүрлі салалары мен бірге сондай игіліктің мысалдары. Сізге керегі сәйкестікті анықтау. Сол жақ элементтердің қатары және оң қатарды, бастапқв тапсырыс бойынша анықтаңыздар дұрыс жауапты.

5. Тестілерге жауап беріңіздер.

1. Бәсекелік нарық мүмкінділік жасамайды қоғамдық игіліктің оптималдық сандық көрсетуі себебі:

а) қоғамдық игілік көп шығын керек етеді жеке фирмаға қарағанда;

ә) барлығы керек бірдей шамада қоғамдық игілік;

б) «Билетсіздер» проблемасы болады;

в) қоғамдық игілікпен қамтамасыз ету – бұл мемлекет міндеті.

2. Қоғамдық игілік жекеден айырмашылығы:

а) бөлінеді;

ә) индивидттік байланыста болады;

б) бөлінеді және индивид пайдаланады;

в) барлық жауаптар дұрыс емес.

3. Төменгі көрсетілгендердің қайсысы қоғамдық таза игілік болады?

а) қоғамдық кітапхана;

ә) қоғамдық дәретхана;

б) автомобильге арналған тұрақтар;

в) қоғамдық деңсаулықты сақтау бағдарламасы.

4. «Билетсіздер» проблемасы көп болуы мүмкін, себебі:

а) тиімділік алушылар саны көп болуы мүмкін;

ә) төлемейтіндерді шығару жеңіл болады және тиімділік алатындар санына;

б) тиімділік алатындарды анықтау қиын болады;

в) тиімділік алушылардың саны көп болады.

5. Бәсекелік емес және шығармау сипаттамасы болып:

а) қарапайым тауарлар;

ә) дифицит тауарлар;

б) өндіріс тауарлар;

в) қоғамдық игілік.

6. Экономистер игіліктер түрін анықтайды, қоғамдық игілік қалай сипатталады:

а) келтірілген шығындар сондай игілікті тұтынушы мен аз салыстырғанда оны тұтынушының жеке тиімсізділігі мен шығын «билетсіздерді» қарауды салыстыру төмен;

ә) тұтынушының бұл игілікті беру шығыны мәнді жоғары, жеке тиімділік оларды пайдаланудан «билетсіздерді» қорғау маңызды. Бұл игіліктерді өндіру шешімі тек қана мемлекеттік институттар арқылы шешіледі;

б) шыны өндіру шешімі фирма қабылдайды;

в) барлық жауаптар дұрыс.

7. Қиындық, шешімді қабылдауға байланысты аталатын:

а) сұрау парадоксы;

ә) анкеттеу парадоксы;

б) дауыс беру парадоксы;

в) хронометраж парадоксы.

8. Қоғамдық тауарларды өндіру көлемінің тиімділігі жетеді сол жағдайда егер:

а) шектеулі тиімділік бұл сомасы шектеулі өндірістік шығынна аз;

ә) шектеулі тиімділік сомасы тең, шектеулі өндірістік шығыннан;

б) шектеулі шығыннан тұрақты өсуге;

в) барлық жауап дұрыс.

9. Қоғамдық игілікті өндіру тиімді, сол жағдайда:

а) индивидуал сұранысының сомасы аз шектеулі шығыннан;

ә) индивидуал сұранысының көлдеңен сомасы артық шектеулі шығыннан;

б) индивидуал сұраныстың тік сомасы артығырақ өндірістік шығыннан;

в) индивидуал сұранысының сомасы соған тең шектеулі шығынға оны өндіруде.