Ағылшын тіліндегі Past Simple және Present Perfect шақтарын қалыптастыру мен қолданудың негізгі ерекшеліктері
Біріншіден, айта кету керек, көп жағдайда ағылшын тіліндегі Past Simple уақытша формасы, баяндау сөйлемдерінде, семантикалық етістікке –ed-ді қосу арқылы қалыптасады. Бұл ереже ағылшын тіліндегі" тұрақты " етістіктер үшін қолданылады. Соңы-ed [d], [t] немесе [id]: lived, worked, expected деп айтылады. [12,105] алайда, осы ережені қолданудың бірнеше себептері бар. Тұрақты етістіктерден басқа, ереже бойынша емес, Participle I және Participle II формаларын құрайтын тұрақты емес етістіктер бар. Past Simple уақытша формасын қалыптастыру үшін Participle формасы қолданылады.
Past Simple Tense (Жай өткен шақ) – өткен шақтағы болған іс-әрекетті білдіреді. Сөйлеушінің сөйлеп жатқан кезінен бұрын болған іс-қимылды осы етістік арқылы тыңдаушыға жеткізе аламыз.Мысалы: I finished my homework – Мен үй жұмысымды аяқтадым. (сөйлеуші үй жұмысын өткен шақта аяқтағанын, яғни тыңдаушыға айтпас бұрын өз үй жұмысын аяқтап болғанын жеткізіп жатыр). The writer wrote his novel last century – Жазушы өз романын өткен ғасырда жазған. (сөйлеуші тыңдаушыға жазушы романын өткен шақта жазғанын айтып отыр).
Сұраулы сөйлемдерін қалыптастыру үшін көмекші did етістігі қолданылады. Ал болымсыз сөйлем үшін did not көмекші етістігі. Ағылшын тілінде "did not" формаларының орнына әрдайым қысқартылған didn ' t формасын қолданатындығын атап өткен жөн [12,107].
Ал егер де етістік e әрібімен бітсе, соңына тек ғана -d жалғауы жалғанады.
Мысалы: compare → compared, arrive → arrived, paste → pasted және сол сияқты.
Егер ол қысқа дауысты дыбыстың алдында тұрған жалғыз дауыссыз дыбыспен аяқталса, онда бұл дауыссыз дыбыс екі есе артады (stop-stopped, hug – hugged). Бірақ мұндағы ерекшелік: w және x. бұл жағдайда жай ғана қосылады-ed соңына.
Егер етістік y-мен аяқталса, онда ол i – ге ауыстырылады: copy-copied.
Тұрақты және тұрақты емес етістіктердің сұрақ формасы өткен шақтағы көмекші етістіктің (did) және семантикалық етістіктің инфинитивті формасының (to жоқ) көмегімен қалыптасады, ал көмекші етістік есімдіктің алдына қойылады:
Did I work?
Арнайы сұрақта көмекші етістік есімдіктің алдына қойылады, ал көмекші етістіктің алдында қажетті сұраулы есімдік қолданылады:
Where did I work?
Тұрақты және тұрақты емес етістіктердің теріс формасы өткен шақтағы көмекші етістіктің көмегімен қалыптасады (did), бөлшектер жоқ және семантикалық етістіктің инфинитивті формалары, көмекші етістіктен кейін қойылмайды:
I did not work.
Сұрақ-теріс нысанда not көмекші сөзі есімдіктен кейін тікелей қойылады.
Did I not work?
Атап айтқанда, өткен шақты келесі жағдайларда қолданылады :
Кәдімгі, тұрақты өткен әрекетті білдіру үшін:
While she was in St.-Petersburg, she wrote us letters every week - Ол Санкт Петербургте болған кезде, ол бізге апта сайын хат жазды.
2. Өткен уақыт аралығында өткен әрекетті білдіру үшін.
а) әрекет ету уақыты кеше (yesterday), өткен аптада (last week), бір сағат бұрын (an hour ago), дүйсенбіде (on Monday), 1917 жылы (in 1917), соғыс кезінде (during the war) уақыт белгілерімен көрсетілуі мүмкін, не іс-әрекеттің уақыты қосымша сөйлеммен де көрсетілуі мүмкін, немесе іс-әрекеттің уақыты сөйлемде көрсетілмеуі мүмкін, бірақ тек мағынасы болуы мүмкін:
The negotiations ended last week. Келіссөздер өткен аптада аяқталды.
Не called when I was at the Institute - Мен институтта жүргенде ол қоңырау шалды.
I got the pen in Penza. – Мен бұл қаламды Пензадан сатып алдым(мағынасы: мен Пензада болған кезде).
3. Өткен қарапайым фактіні білдіру үшін.
The house stood on the hill. - Үй нахолмеде тұрды.
4. Өткен әрекеттердің реттілігін білдіру үшін:
Не came to the table, took a pen and started writing. - Ол үстелге жақындап, қалам алып, жаза бастады [8, 243-245].
Ағылшын тілі сөйлемдерінде өткен шақты білдіру үшін уақыт үстеулері қолданылады. Мысалы: yesterday → кеше, the day before yesterday → алдыңғы күн, last week (month, year, century and so on) → өткен апта (ай, жыл, ғасыр және т.б), two weeks ago (three months ago, seven years ago and so on) → екі апта бұрын (үш ай бұрын, жеті жыл бұрын және т.б) және сол сияқты.
Ағылшын тілін дамытудың қазіргі кезеңінде қазіргі шақтың Perfect кезеңі осы уақытқа дейін орын алған, нәтижесін қазіргі кезде беретін әрекетті білдіреді:
“I have made my little observations of your English nation – said Poirot dreamily, – and a lady, a born lady, is always particular about her shoes”. «Мен сіздің ағылшын халқыңыз туралы аздап бақылаулар жасадым, - деді Пирот қиялмен, - және ханым, туған ханым әрдайым аяқ киіміне ерекше көңіл бөледі».
Достарыңызбен бөлісу: |