Қазіргі ғылым дамуының жетістіктері

жүктеу 41,51 Kb.

Дата	06.12.2022
өлшемі	41,51 Kb.
	#40488

философия 7-мөж

Қазіргі ғылым дамуының жетістіктері.

Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті
Филология факультеті
Әдебиеттану мамандығы
Ғылым тарихы мен философиясы

МӨЖ №7

Тақырыбы: Қазіргі ғылым дамуының жетістіктері.
Орындаған: Зағыпар.О.С.
Тексерген: Жанатаев Д.Ж.

Алматы
2022

Адамзат өмірінің гүлденуі, адамзат жеткен жетіскен жетістіктер мен ашқан жаңалықтардың барлығы ғылымның арқасында екені анық. Бүгінгі таңда қазіргі қоғамдағы ғылым адам өмірінің көптеген салалары мен салаларында маңызды рөл атқарады деп айта аламыз. Ғылымның даму деңгейі қоғам дамуының негізгі көрсеткіштерінің бірі болып табылады, сонымен қатар бұл мемлекеттің қазіргі дамуының көрсеткіші болып табылады. Адам айналасындағы барлық нәрсе – ғылымның жетістіктері.

Қазіргі заман мəдениетінің негізін құратын жетекші форма — ғылым мен білім. Ғылыми- техникалық революция заманында ғылым — мəдениеттің шын мəніндегі жетекші формасы, онсыз қазіргі материалдық жəне рухани игіліктерді өндіру мүмкін емес. Тарихтың белгілі бір кезеңінде қоғамдық байлықты өндіру адамның ғылыми білімдер жиынтығын игеру деңгейіне тікелей тəуелді болады деген Маркстың ойы ХХ ғасырда шындыққа айналып отыр.
Жалпылай айтқанда, ғылым – қоғамдық сананың бір түрі. Ғылым қоғамның және жалпы адамзаттың прогрессивті дамуының қозғаушы күші болып табылды және солай болып қала бермек.
Қазіргі таңда білім өрісін кеңейту мақсатымен ғалымдар қоршаған ортаны тереңінен зерттеуде. Ядролық физика мамандары атомның құрылысына үңіле түссе, астрофизиктер миллиардтаған жылдарды кері жылжытып, ғаламның пайда болу тарихын түсінуге тырысуда. Зерттеу аясын кеңейту мақсатымен ғалымдар тіпті көзбен көріп, қолмен ұстауға болмайтын дүниелерді ашуға күш салуда.
Әлемдік ғылымның артықшылықтары туралы айтқанда біріншіден, әрбір елдің ғылымы өз ресурстарының (табиғи және адами) есебі, экономикалық деңгейі мен қоғамның қажеттілігіне сай дамып отырғандығын ескеруіміз керек: АҚШ-та ең маңыздысы – биомедицина, Ресейде – физика, Қытайда – инженерия. Екінші жағынан, жалпыадамзатқа ортақ өзекті мәселелер мен міндеттердің оңтайлы шешімін табуда озық ғылыми зерттеулер де жүргізіліп жатыр. Сондықтан ғылымның басымдықтары туралы жалпы ғаламдық және жеке-жеке елдердің өлшемімен де айтуға болады.
Соңғы жылдары АҚШ-тың ғылым көкжиегінде жетекші елдердің біріне айналғандығы ақиқат. АҚШ-тың ғылымда озық ел екендігін дәлелдейтін деректер жетерлікті. АҚШ бүгінгі таңдағы өз мүмкіндігін ғылымның барлық саласы бойынша тәжірибе жүзінде ғылыми зерттеулер жүргізуге пайдаланып отыр. Ғылыми зерттеулер елдің ғылыми-техникалық және экономикалық тұрғыдан дамуына, болашақта көшбасшы мемлекеттер қатарынан табылуына ықпал ететінін сөзсіз.
G7 деп аталатын «Үлкен жетілік» тобына енетін көшбасшы елдер ғылымның барлық спектрін дамытуды көздеп отыр. Бұл топқа Канада, Франция, Германия, Италия, Жапония, Ұлыбритания және АҚШ кіреді.
Талдау нәтижесі АҚШ-тың 11 ғылым саласы бойынша, әсіресе экономика және бизнес, химия, физика, материалтану, компьютерлік ғылымдар саласында жетекші ел екендігін көрсетеді. Ұлыбритания 7 ғылым саласы бойынша, атап айтқанда, фармакология, өсімдік пен жануарлар туралы ғылымдар, ауыл шаруашылығы, Жер туралы ғылымдар бойынша бірінші орында тұр.
Германия биохимия, өсімдік пен жануарлар туралы ғылымдар, экология, геоғылымдар және ғарыш саласында табысты жетістіктерге жеткен. Канада клиникалық медицина, өзге елдермен тиімді әріптестік қарым-қатынасының арқасында ғарыш саласында көшбасшы елге айналған. Франция математика, өсімдік пен жануарлар жайлы ғылымдар, инженерлік салада өз мықтылығын танытқан. Италия клиникалық медицина, психиатрия ғылымдары бойынша табысты елдердің бірі.
Жапония иммунология саласында жақсы нәтижеге қол жеткізгенімен өзге салаларда тұйықталған. Бұл G7 елдері нәтижесімен салыстырғанда соншалықты төмен деңгей емес, десе де жапон ғалымдары өз зерттеу жұмыстарын ағылшын тілінде жазуда қиындықтардың бар екендігін ескеру қажет.
Ұлыбритания АҚШ-тан сәл артта демесеңіз, аталған 20 негізгі ғылым саласының 8 саласы бойынша озық. Бұл ретте басқалай да көзқарас бар: шын мәнісінде ғылымда артта қалушылықты бір ғана көрсеткіш бойынша жалпы факторды ескермей баламалы түрде салыстыру мүмкін емес.
Әлем елдерінің ғылым саласындағы басымдықтарын салыстыра келе, олардың қатарына энергетика, ауыл шаруашылығы, медицина, биотехнология, ақпараттық технология, қоршаған ортаны қорғау секілді салалардың енгендігін көреміз. Осыған қарамастан, әрбір ел табиғи байлықтары, қоғамның сұранысы мен мүмкіндігі, құрылған және жұмыс істеп жатқан ғылыми мектептері мен ғылымды дамытуда жеткен жетістіктері негізінде өз ғылымының барлық саласында ғылыми саясат қалыптастырады, дамытады.
Елбасы айтып өткендей: «Ғылымға негізделген экономиканың құрылуы – ең алдымен, қазақстандық ғылым әлеуетінің жоғарылауы».
Осыған байланысты ғылыми саланың дамуының жаңа векторлары белгіленді:
– ғылымды тікелей экономикамен, инновациямен байланыстыру,
– ғылыми нәтижелерді коммерцияландыру мен өндіріске енгізу,
– еліміздің үдемелі индустриалды-инновациялық дамуы аясындағы
нақтылы жобалардың санын көбейту.
Республикадағы ғылыми саланың дамуында соңғы жылдар өзгерістерге
толы болды. Қазақстан Республикасының «Ғылым туралы» Заңына сәйкес ғылымды басқару мен қаржыландырудың озық халықаралық тәжірибеге мейлінше бейімделген жаңа механизмдері іске қосылды. Олар ғылыми саланың дамуына қолайлы жағдай қалыптастырып, ғалымдардың бастамашылдық танытуына дем беріп, ғылыми идеяларды жүзеге асыру мүмкіншіліктерінің аясын кеңейте түсті.
Ғылымды басқарудың жаңа жүйесінің негізгі құрылымдарының – Қазақстан Республикасы Үкіметі жанындағы Жоғары ғылыми-техникалық комиссиясының, ҚР БжҒМ Ғылым комитеті, ғылым дамуының басымдықтары бойынша Ұлттық ғылыми кеңестердің (ҰҒК), «Мемлекеттік ғылыми-техникалық сараптама ұлттық орталығы» АҚ (МҒТС ҰО) жұмысы жолға қойылды. 2013 жылы ЖҒТК бекіткен ғылым дамуының 2011-2013 жж. арналған бес басым бағыты бойынша ғылыми зерттеулер жүзеге асырылды:

энергетика;
шикізат пен өнімді терең өңдеу;
ақпараттық және телекоммуникациялық технологиялар;
өмір туралы ғылымдар;
зияткерлік әлеует.

Мемлекетіміздің ғылымы және ғылыми-техникалық саясатының тұжырымдамасында іргелі және қолданбалы ғылымның нәтижелерінің практикада тиімді пайдалануға арналған бағытты жасау және оны өмірге енгізу еліміздің әлеуметтік-экономикалық және рухани дамуының маңызды мәселесіне айналуы керек екені айтылғаны анық. Ғылымның, білім және өндіріс бірлігін нығайту арқылы дамыған елдердегідей іргелі және қолданбалы зерттеулерді қаржыландыруда жеке сектормен өзара байланысты арттыруды қолға ала бастауы көңіл қуантады. Ғалымдар мемлекет тарапынан қолдауды сезінуде. Қалай десек те, еліміздегі ғылым саласындағы оң өзгерістердің барлығы да тәуелсіздіктің жемісі екені анық.
Елімізде қазіргі заманғы бәсекеге қабілетті, өзіндік қазақстандық даму жолын таңдаған қуатты мемлекеттердің біріне айналу үшін білім мен ғылымға деген оң көзқарас қалыптасып отырғанын айтуға тиіспіз. Білім үдерісіне озық әдістеме мен технологияларды енгізу арқылы әлемдік білім кеңестігіне еркін енуге болатынын өмірдің өзі көрсетіп отыр. Сол үшін дүниежүзіндегі озық тәжірибелерді пайдаланудың пайдасы зор екенін, Қазақстанның шетел жоғары оқу орындарымен білім салаларындағы әріптестікті жоғары деңгейде орнықтыру орынды екеніне назар аударылып келеді.
Қазіргі ғылымның таңғажайып мүмкіндіктері бар. 1904 жылы Никола Тесла бір кездері адам өз ойын ең алыс қашықтыққа жібере алады деп мәлімдеді. Бір ғасырдан кейін бұл мүмкін болды. Қоғамды ақпараттандыру соншалықты жоғары деңгейге жетті, қазір адам кез-келген ақпаратты интернеттен таба алады. Әр үйде және кеңседе қазір компьютер де, интернет те бар. Олар соншалықты қарапайым болғандықтан, адам оларды қолданумен байланысты қауіптерді ұмытып кетеді. Компьютер-сәулелену мен өрістердің бірнеше түрінің көзі. Стационарлық компьютерлер мен ноутбуктар мониторларының катодты сәулелік түтігі иондаушы сәуле шығарады. Кез-келген басқа электр аспаптары сияқты, компьютер де электромагниттік сәуле шығарады. Компьютерге кіретін барлық құрылғылар мен қосалқы электр жабдықтары күрделі электромагниттік өрісті құрайды. Электромагниттік сәулеленудің әсері туралы қазіргі заманғы зерттеулердің көпшілігі оның денсаулыққа тигізетін зияны туралы айтады.
Алайда ғылым қазіргі кезеңдегі ғылыми қауымдастық құрылымында жаңа салалар құра отырып, осындай мәселелерді шешуге тырысуда. Эргономика ғылымы-адамды компьютермен және басқа машиналармен өзара әрекеттесу арқылы зерттейтін ғылым. Эргономика адамның жұмысын жан-жақты зерттеумен айналысады, сондықтан көптеген ғылыми пәндерді біріктіреді: физиология, еңбек гигиенасы, психология және т.б. ғалымдар компьютерде жұмыс істеуге байланысты адам ағзасына жүктемені азайту жолдарын табуға тырысады, мінсіз және қауіпсіз техниканы құруға қатысады.

Медицина, биология, генетика, эмбриологияның дамуы арқасында адамзат көптеген ауруларға қарсы «антидот» таба алды. Біздің ата-бабаларымыз ХХІ ғасырда адам ағзасында жұмыс істемейтін пациенттермен алмастыру үшін жаңа адам ағзаларын өсіру мүмкін болады деп елестете алмады.

Химия мен физика бір орында тұрмайды. Бұл ғылымдар екі бағытта дамуда - іргелі ғылымдар (физикалық және химиялық білімнің теориялық негіздерін құру және зерттеу) және қолданбалы ғылымдар ретінде (адам өмірінің әртүрлі салаларында қолданудың практикалық мәселелерін шешу).
ХХІ ғасырда адамзат жер шарының барлық кеңістігін иеленді. Біз әртүрлі елдерде, әр түрлі ендіктерде, әртүрлі жерлерде өмір сүреміз, демек, әр елдің табиғи жағдайлары мен климатының өзіндік ерекшеліктері бар. Көптеген елдерге табиғи апаттар үнемі қауіп төндіреді. Өкінішке орай, табиғи ресурстардың тапшылығы өзін барған сайын сезінуде.
Сондықтан география, геология, энергетика және топырақтану сияқты ғылымдардың маңызы ерекше. Әр түрлі білім салаларындағы бұл ғылымдар қоғамды табиғи апаттардан сақтандыруға, адамзатқа күнделікті қажет энергия мен минералдардың баламалы көздерін табуға тырысады.
Қазіргі уақытта елдердің әл-ауқаты олардың ғылым саласының жағдайына тікелей байланысты. Менің ойымша, ғылыми зерттеулерге елеулі назар аударатын, ғылымды қажет ететін жаңа технологияларды табысты игеретін, бұл үшін жеткілікті қуатты қаржылық, ақпараттық, өндірістік, зияткерлік құралдарды ұсынатын елдер ғана қазіргі саяси-экономикалық жарыста көш бастап, әлемдік аренада жетекші орын алады.
Қазіргі қоғамды ғылымсыз басқару мүмкін емес. Дамудың қазіргі кезеңінде ғылым қоғамның әлеуметтік құрылымын өзгертеді. Бүкіл әлемде ақыл-ой жұмысымен айналысатындар санының өсу және біліксіз физикалық еңбекпен айналысатындар санының азаюы байқалады.

жүктеу 41,51 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: