«Қазіргі қазақ тілінің құрмалас сөйлем синтаксисі» пәнінен тест тапсырмалары

жүктеу 27,59 Kb. бет 2/3 Дата 23.05.2023 өлшемі 27,59 Kb. #42732

Дәрібек табалдырықты аттай берісімен, Қадір оған төр жақты нұсқады. 78.Компоненттерінің арасындағы мағыналық қатынас қандай? Абай араларынан кетісімен, анталап тұрған адамдар қалың жиын арасында ауыздан‑ауызға көшкен сыбыр, бұйрық жайылды. 79. Бағыныңқы сыңарының баяндауышының тұлғасы? Жүргіншілер ауыл иелеріне сәлем беріп болысымен, бір‑бір жылпос жігіт аттарды ұстай алысты. 80. «Өрнекті сөйлем» терминін қолданған қай ғалым? 81.Көп компонентті құрмалас туралы алғаш пікір айтқан қазақ ғалымы? 82. Үш жай сөйлемнен құралған сабақтасты көрсетіңіз. 83. Бөгде сөздің анықтамасын көрсетіңіз. 84. Бірыңғай көп бағыныңқылы сабақтасы көрсеетіңіз? 85.А.Байтұрсынов көп бағыныңқылы сабақтас сөйлемге қатысты қандай термин қолданған? 86. Көп бағыныңқылы сөйлемнің құрамына қатысты ең көп кездесетін түрі? 87. Төл сөз бен автор сөзін байланыстыратын байлауыш дәнекерді табыңыз 88. Сөйлем түрлерін ажыратуға әкелетін жол 89. Екі жай сөйлемдік үлгі ортасына екі дара бағыныңқылы сабақтасты кіріктіріп жасаған сөйлемді табыңыз: 90. Сөйлем сыңарының соңғысы алдыңғы тиянақсыз тұлғалымен еркін байланысқа түсетін болса, бір ғана байланысқа – бағына байланысқа ие болады да, көп ... ... құрмалас сөйлем болады. 91. Бірыңғай қатынастағы себеп мәнді аралас құрмалас сөйлемді белгілеңіз: Аралас құрмалас сөйлемнің мағыналық топтастырылуында өзгешелік бар. Бірінші топ қатарын бірыңғай қатынастағы түрлер құрады да, екінші топ қатарын әрыңғай қатынастағы түрлер түзеді. Ал бұл екеуінің мағыналық жігін танытуда бір-бірінен өзгешелік жоқ, қойылған талап бір. Оның үстіне мағыналық қатынастардың белгіленуі жеке сыңарлардың тұлғалануына тәуелді емес. Ең алдымен алғашқы екі сыңар аралығындағы, соңынан соңғы екі сыңар аралығындағы мағыналық қатынас айқындалады. Осы мағыналық қатынастардың сәйкес келіп, бір атаумен аталуы оның бірыңғай қатынастағы сөйлем екенін көрсетеді. Оның ыңғайлас мәнді, себеп мәнді, шарт мәнді, салыстырма мәнді, түсіндірме мәнді, мезгіл мәнді түрлері бар. Ал сөйлемдегі алғашқы екі сыңар аралығындағы және соңғы екі сыңар аралығындағы мағыналық қатынастар екі түрлі болған жағдайда әрыңғай қатынастағы Аралас құрмалас сөйлем болып қосақталған түрде белгіленеді Құмның ыси бастауынан қашып аң біткен Бет-пақтың даласына қарай өтіп кетсе керек, таңертеңнен бері не бір қарақұйрық, не бір киік кездеспеді аңшыға (С. Мұратбеков) дегенде, алғашқы екі саластың құрамындағы жай сөйлемдер бір-бірімен себебі, сондықтан жалғаулық шылаулары арқылы құрмаласқан да, соңғы екі салаласта жалғаулықсыз, іргелес байланысқан Соңғы садаластың бірінші жай сөйлемі екінші жай сөйлемдегі ойдың себебін білдіріп тұр. (Құмның ыси бастауынан аң біткеннің Бетпақтық даласына қарай өтіп кетуі), екінші жай сөйлем оның салдары болып тұр) сондықтан не бір қарақұйрық, не бір киік аңшыға кездеспеді). Бұл жай сөйлемдердің арасына үтір койылады. 92. Сыңарларын алмастырып құрмаластыруға көнбейтін, белгілі бір байлаулылықтың нәтижесінде ғана түзілім құратын сөйлем түрі 93.Хабарлы сөйлемдерден кейін қойылатын , нүкте мен үтірдің аралығындағы тыныс белгісі Нүктелі үтір–хабарлы сөйлемдерден кейін қойылатын нүкте мен үтірдің аралығындағы тыныс белгісі. Мұның мәні, дәрежесі нүктеден төменірек те, үтірден жоғарырақ. Бұл-аралары үтірмен бөлінген сөйлемнің күрделірек бөлшектері арасында да, мағыналары өзара байланысты, ортақ немесе бірыңғай тұлғалы мүшесі (әсіресе баяндауышы) бар талдап, санамалап, пункттеп баяндау түрінде айтылған тиянақты сөйлемдер арасында да қолданылады. Нүктелі үтір тек жай сөйлемдер арасында ғана емес, сонымен қатар мағыналары өзара жақын, ұласа айтылған құрмалас сөйлемдер арасында да қойылады. Мысалы: Кімді-кім өзін сынаудан қорықса, оның әлсіздігі; кімде-кім өз мінін көтере алмаса, оның саяздығы (Әбішев). 94. Мағыналары өзара жақын, ұласа айтылған құрмалас сөйлемдер арасына қойылатын тыныс белгісі жүктеу 27,59 Kb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз