Қырғыз (Қазақ) Кеңестік Автонмиялық Социалистік Республикасының құрылуы. Қазақстан және Орта Азия республикалары жерлерін ұлттық-территориялық межелеу

1920 жылғы 20 тамызда Кеңес үкіметі РКФСР құрамында « Киргиз ( Қазақ Аутономиялы Кеңестік Социалистік Республикасын құру туралы » декретке қол қойды . Басында бұл автономия « Қырғыз » деп аталып , 1925 жылы ҚазАКСР орталық атқару комитетінің басшысы « қырғыз » сөзін « қазақ » атауымен алмастырып , бұдан былай Қазақ автономиялы кеңестік социалистік республикасы деген атауды пайдалануға енгізді . 1920-24 жылдар аралығында Қаз АКСР орталығы Орынбордан Қызылордаға көшіріліп , кейін 1927 жылдан бастап Алматы қаласына ауыстырылды. Қазақ Акср орталық атқару комитетінің алғашқы төрағасы - Сейткали Меңдешев . Қазақ ревкомының(Қазақ революциялық комитеті) басшысы болып , ұлты поляк , кеңестік тұңғыш комиссар Станислав Пестковский тағайындалды . Қазақ революциялық комитеті құрамына Владимир Лукашев , Әліби Тоқжанұлы Жангелдин , Ахмет Байтұрсынұлы , Мұхамедияр Тұнғаншин , Сейткали Меңдешев , Бақытжан Қаратаев енді . Кейін оның құрамына Александр Авдеев , Әбдірахман Әйтиев , Әлиасқар Әлібеков , Сақыпкерей Арғыншиев , Халел Ғаббасов , Тимофей Седельников , Сәкен Сейфуллин , Виктор Радус Зенькович тартылды . Қазақ революциялық комитеті органы – « Ұшқын » газетін шығарды. Бүкілресейлік Орталық Атқару Комитеттің 1924 жылғы 21 қазанындағы Жарлығымен бұрын Орынбор облысынан Башқұрт АКСР-ның құрамына өтіп кеткен Тоқ-Сұран және Иманғұл аудандары Қазақ АКСР-ы құрамына қайтарылды. 1924 жылы Түркістан КСР-ның таратылуына орай, қазақтар шоғырланған Жетісу, Сырдария, Самарқанд облыстары Қазақ АКСР-ы құрамына кірді. Жетісу облысы аумағынан Қара-қырғыз автономиялы облысы құрылды. 1925 жылы республиканың батысында, Арал теңізінің оңтүстігінде Қарақалпақ автономиялы облысы Қазақ АКСР-ы ішінен құрылды. Қазақ Автономиялық Кеңестік Социалистік Республикасының аумағы үштен бірге ұлғайды , халық саны бір жарым миллионға көбейді , олардың жалпы саны 5230 мың адамға жетті . 1926 жылғы халық санағы бойынша қазақтар жалпы Қазақстан халқының 61,3 % құрады . 1919 жылдан автономия құрылғанға дейін қырғыз қазақ өлкесін билеген " жоғарғы әскери азаматтық " орган болды .

1921ж. Батыс, Солтүстік Қазақстанда, Батыс Сібірде жер межеленіп бөлуі өткізілген. Орта Азия Казақстан жерлерін ұлттық-аумақтық межеленіп бөлінуіне үлкен дайындалық жұмысы жүргізілгін. 1924ж. 27 қазанда Бүкілресейлік Орталық атқару комитетінің сессиясында үкімет шешімі шығарылды. Шешім бойынша Өзбек КСР, оның құрамында Тәжік АКСР,Түрікмен КСР, Кара-Қырғыз автономиялық облысы РКФСР құрамында, қазақ АКСР оның құрамында Қарақалпақ автономиялық облысы қалыптасты. Ұлттық-аумақтық межеленіп бөлінуінің нәтижесінде Қазақстанға: Қазалы, Ақ-Мешіт, Түркістан, Шымкент уездері, Әулие-Ата уезінің көбісі, Ташкент, Мырзашүлт уездері Сырдария облысының; 6 көшпелі болысы Самарканд облысының Джизак уездері берілді. Семей облысында: Алматы, Жаркент, Лепсинск, Қапал уездері Пишлек уезінің Георгиевск, Шу, Қара-Күнус болыстары. ҚАКСР территориясы 700мың км 2 кеңейді, яғни 2,7 млн км 2 , тұрғындар саны 1468 мың адамға өсті, жалпы адам саны – 5 230 мың. 1926ж. халық санағы бойынша қазақтар саны 61,3 % барлық тұрғындардан болған 1925 Республика астанасы Ақ-Мешіт болып табылады, Қызыл-Орда атауына ие болған. 1925ж. Республикаға нақты атауы қайтып берілді – Қазақ республикасы.1928ж. Қазақстанның губернияларға, уездерге, болыстарға бөлінуі жойылды, округтарға және аудандарға бөлінуі кіргізілді. 1919ж. 10 шілдесінде РКФСР халық комиссарлары Кеңесінің Жарлығы бойынша Қазақ өлкесін басқару жөніндегі Революциялық Комитет (Ревком) құрылды.

13. 
    
    
    
    жүктеу 199,82 Kb.
    
    Достарыңызбен бөлісу: