ҚазаҚстандағы  практикалық журналистика

130
ҚазаҚстандағы 
практикалық журналистика
    
3.0
практикалыҚ нұсҚаулыҚ
3. 
ешқандай аутсорсқа жол жоқ. 
Сіздің СММ маманыңыз тек қана сіздікі болуы керек. Аут-
сорстағы маман мұндай қызмет көрсететін компанияның ішіндегі үздігі болуы мүмкін, туиттердің 
«құдайы» және фейсбуктің жебеушісі болуы мүмкін, бірақ сіз оның кішкентай (егер маман жақсы 
болса) немесе үлкен (егер орташа болса) клиенттер гаремінің бір кішкентай бөлшегі ғана боласыз. 
Аутсорстағы  маманды/компанияны  «бір  сағатқа  жалдайтын  күйеу»  секілді  пайдалануға  болады, 
яғни егер ресурсыңыз үлкен болса, өзіңіздің жеке СММ маманыңызды немесе СММ редакцияны 
дайындау үшін пайдалануға болады. неге олай екенін білу үшін СММ маманыңызға арналған осы 
мақаланың соңғы бөлімін оқығаныңыз жөн.    
 
ӘлЕумЕттІК ЖЕлІлЕР ЖӘнЕ РЕДаКцИя
Тексерістен өткен тәжірибемізбен бөліссек, редакциялар, соның ішінде әсіресе жуырда ғана желіге 
шыққан мерзімді басылымдардың редакциялары әлеуметтік желілерді не істейтінін білмейді. Соған 
қарамастан, кәсіби ортада қазақстандық (тек отандық қана емес) әріптестерге қатысты «О, Құдай-
ай, тағы да Фейсбуктен жаңалық жасапты» деген айыптауды жиі кездестіреміз. Бұл күлкілі айыптау, 
ол  үшін  мақаламыздың  басында  келтірген  әлеуметтік  желі  пайдаланушыларының  статистикасын 
есімізге қайта бір түсіріп қойсақ жетіп жатыр. Егер редакция жұмысын жалғастырғысы келсе, бірне-
ше фактіні қабылдауына тура келеді.
 
ӘлЕумЕттІК ЖЕлІ ҚОғамДыҚ Санаға КЕз КЕлГЕн 
мЕДИаДан ГөРІ КүШтІ ӘСЕР ЕтЕДІ
 
Трендсеттерлер, жұлдыздар мен спортшылар өздерінің Facebook және Instagram аккаунттарында 
өте белсенді. Егер қазақстандық сегментті алатын болсақ, Ержан рашевке медиаресурс ретінде қа-
рамасқа лаж жоқ (2017 жылғы мамыр айының басындағы көрсеткіш бойынша, Facebook желісінде 
29 000 жазылушысы бар), ол «Время» газетінен гөрі 15 есе тиімді және танымал (дәл осы кезеңдегі 
жазылушы саны – 1800). немесе, «Время» газетінің колумнисі Төлеген Байтүкенов (5000-нан астам 
жазылушы) медиа есебінде өзі қызмет ететін газеттен гөрі тиімді. Осыдан келіп аса маңызды тармақ 
туады:
 
әлеуметтік желідегі әр адам – жеке медиаресурс
 
Халық брендтерге қарағанда адамдарға сенеді. яғни, Facebook желісінде сіз аудиторияның наза-
ры үшін саны жағынан әрі кеткенде жиырма-отыз болатын бір ақпараттық кеңістікте қызмет етіп 
жатқан әріптестеріңізбен емес, миллиондаған, бәлкім жүздеген миллион жеке медиаресурстармен 
бәсекеге түсесіз, барлығы жазбаларыңызды жариялау тіліне ғана байланысты. Бұл бәсекенің шең-
берінен, егер клингон тілінде жаза бастамасыз, ешқашан шыға алмайсыз.
 
сіздің смм маманыңыз осыны түсінген уақытта «өз бетіңіз бар медиаңызды»
 
әрбір 
белсенді әлеуметтік желіден ашып береді.
 Сондай-ақ, ол әлеуметтік желідегі трендтерді де 
бақылап  отырады,  сондықтан  күйіп  тұрған  тақырыпқа  өзгеше  материал  дайындап  беруді  өтінсе, 
ойлануыңызға тура келеді. Мәселен, Facebook желісіндегі кезекті вирусқа елігу басталған уақытта 
бәсекелес әріптестеріңіз нақты осы вируспен қалай күресу керектігі жөнінде материал жариялайды.  
Ал сіздердің сайтта лайфхактар бөлімі бар, СММ маман Facebook желісіндегі аса танымал вирустар 
мен оларды жою жөніндегі нұсқаулық тақырыбында материал жазуды ұсынады. Егер СММ маманын 
тыңдасаңыз, Google іздеу жүйесінде «Facebook желісіндегі вирустан қалай құтылуға болады» деген 
сұрау бойынша үшінші орын аласыз және ондаған мың пайдаланушы сізге алғысын айтатын болады.
РЕДаКцИяның БЕлСЕнДІлІГІ
 
Әлеуметтік желі тек жазатын материалыңыздың дереккөздерінің бірі ғана емес, сонымен қатар ре-

131
ҚазаҚстандағы 
   
3.0
 
   
практикалық журналистика 
практикалыҚ нұсҚаулыҚ
дакция мүшелерінің тіршілік етер аумағы да. Журналист жазған материалдарын пайдаланушылары-
на тұрақты түрде ұсынып отыруы тиіс. Егер бұлай жасамаса, журналистің өз жұмысына көңілі тола 
ма, толмай ма деген сұрақ туады. өз парақшасында редакцияның үздік мақалаларымен бөліспейтін 
бас редакторға күмәнмен қарауға болады. редактор мен журналистер – басылымның әлеуметтік 
желідегі бет-бейнесі, бейіл аудиторияны қайтару да осылардың қолында. Сондықтан, аудитория-
ның қалауына бей-жай қарамау керек.
РЕДаКтОР Смм маманнан нЕ СұРауы КЕРЕК?
 
Редактор  әлеуметтік  желі  жөніндегі  маманға  қоюы  тиіс  сұрақтардың  бір  парасы 
төмендегідей:
1.
 Аудиторияның бір айлық көрсеткіші қандай? Оның саны маңызды. Дегенмен, сапасы одан гөрі 
маңызды: жынысы, жасы, географиясы, қызығушылығы. Қандай өзгерістер болды және ол немен 
байланысты болуы мүмкін? Маусымдық тренд пе, «жаға ұстатар» жаңалықтың болуы ма? Егер ау-
дитория азайған болса, ол қалай әсер етті? СММ маман осы сауалдардың бәріне жауап бере алуы 
тиіс.     
2.
 редакцияның үздік материалдарын насихаттауда негізгі және ақылы (сапасы жөнінен) қамтылу-
дың үлес салмағы қандай? Егер жақсы материалдың оқылымы аз болса, маманмен бірлесе отырып 
сәтсіздіктің себебін анықтауға тырысыңыз. Оның себебі тақырыбының ұзақ болуы, мәтінге сәтсіз 
жазылған комментарий, суретінің сәтсіз болуы, автордың мақсатты аудиторияны дұрыс бағамдай 
алмауы, СММ маманының да аудитория жағынан қателігі болуы мүмкін.   
3.
 Әлеуметтік желідегі оқырманды сайтқа қызықтырып, оны кор-аудитория құрамында қалдыру-
дың жолы қандай? Ол үшін олармен бірге жобаның идеясына сай келетін мәтін жаза аласыз, со-
нымен  бірге  бейіл  аудиторияны  қызықтыра  аласыз. Тіпті,  конкурс  секілді  тетіктің  өзін  медианың 
идеясына сай жүргізуге болады.  
Барлық  деректерді  редакциямен  бөлісіңіз.  Бір-біріңізді  алмастыра  алмассыздар,  бірақ  редакция 
өзінің шынайы аудиториясын және олардың қызығушылығын білуі тиіс. 
Кикілжің де болады. Одан қашып құтыла алмайсыз және ол жаман да емес. редакция жұмысына 
араласпайтын СММ маманы медиа үшін нашар маман екенін естен шығармаңыз.
Смм маман үШІн
 
өкінішке қарай, бір мақалада СММ маманның жұмысын егжей-тегжейлі көрсетіп, кейстерді ұсыну 
мүмкін емес. Бір жақсысы, ол керек те емес. өйткені, мақсаты айқын әрбір медиажобамен жұмыс 
өзінше бөлек және әрдайым жаңа шешімдер ойлап табуға тура келеді. Сондықтан келесі бөлімде 
СММ маманының медиадағы жұмысының негізгі принциптерін, негізгі технологиялар мен болашақ 
бағыттарын айтамын.
 
ПРИнцИПтЕР
1. 
медиадағы смм маманы – редакцияның бір бөлшегі.
 Әрине, ол таңнан кешке дейін 
редакцияда  отырмауы  да  мүмкін,  өйткені  оның  негізгі  құралдарының  барлығы  да  желіде.  Оның 
үстіне, жұмысын дұрыс жолға қойып алған СММ маманына смартфон мен 3G жеткілікті, осылардың 
көмегімен-ақ ақпарат толқынына ілесіп отырғанымен, бәрібір редакциямен байланыс керек. Кез 
келген  медианың  негізі  (қажетті  идея  мен  миссиядан  бөлек)  –  адам,  яғни  мәтін  жазатын,  СММ 
маманының нақты пайдаланушыға қажет екенін түсіндіріп беруімен контент жасайтын журналистер. 
Ең  кемінде  аптасына  екі  рет  СММ  маман  редакцияға  келіп,  лездемеге  қатысып,  тақырыптарды 
талқылау кезінде өз ойын білдіріп, программистпен және аналитикпен әріптестік байланыста болуға 
(немесе өзі веб-аналитик болуға), қажет болған жағдайда редакцияда түнеуге де дайын болуға тиіс.  
2. 
сіздің негізгі міндетіңіз – желіде медианың бет-бейнесін қалыптастыру. 
Мақсатты 
оқырман сенетін, сұрақ қоя алатын және басқаларға да ұсынатын кәдімгі тірі адам. екінші негізгі