Қазақстандағы балалардың және әйелдердің жағдайын талдау
34
лаптарын орнатады
171
. Дегенмен, осы уақытқа
дейін әлсіз отбасыларға көмек көрсетілсе де,
қаржылық қолдаушылық аясында әлеуметтік
жұмыстың интеграциясы аз болған. Кедейлік
және қамқорлықтың болмауы мен балалық
шағын қиянат етушілігі, сондай ақ институттау
сияқты мәселелер мамандардың Қазақстан
Республикасындағы барлық деңгейлеріне қызмет
етуге мүмкіндік береді. Дегенмен, қазіргі уақытта
қолдаушылықтың ешбір түрін алмай жүретін, мы-
салы мүмкіндіктері шектеулі тұлғалардың тәуекел
жағынан әлсіз топтары бар
172
.
Осындай мазмұнында, әлеуметтік жұмыс жүйе-
сінің кедейлікте өмір сүретін отбасыларының
кейбір жағдайларын, тек қаржылық көмегін
көрсетумен шектелмей, басқа да мәселелерін
шешу бойынша қалай жұмыс істейтінін зерт-
теу қажеттілігі туындауы мүмкін. БОТА Қоры
Бүкіләлемдік банкпен бірлесіп тым әлсіз отбасы-
лары үшін ақшалай трансферттердің ұсынылуын
тексереді
173
. Сонымен қатар, Қор өз балаларын
медициналық орталықтарға немесе ерте даму
орталықтарына беретін отбасыларға балалар-
ды тапсыратын, немесе кәсіби курстарға не-
месе топтық оқуларға қатысатын балалардың
отбасыларға ақшалай өтемақыларды ұсынады.
Мекен жайлылықты арттыру және шығындарды
азайту мақсатында төлемдер алушының банкілік
карточкасы арқылы жүргізіледі. Волонтерлар
әлеуетті бенефициарларды жүйелейді, оларды
оқытады, және тұратқы мерзімде оның сақтауын
бақылайды. 2013 жылғы сәуір айының соңына
жағдайы бойынша жалпы 59 945 белсеңді бе-
не
фициарлар айқындалған болатын, үй ша-
руашылықта жалпы 347 000 мүше айқындалды.
Осындай тәсілдің тиімділігі мемлекетпен және
басқа да кілтті қатысушылармен нақтыланған
түрде бағаланатын болады. Ол сәттілікпен
жұмыс істейтін жағдайда, бүкіл ел ішінде таралуы
мүмкін
174
.
170. Еңбек және Әлеуметтік қорғау министрлікпен
ұсынылған ақпарат, сәуір, 2013 ж.
171. Александр Ковалевский, Қазақстан Республика-
сында балаларға және олардың отбасыларына қатысты
арнайы әлеуметтік қызметтер туралы заңды жүзеге
асыру жағдайын бағалау, Жоба, ЮНИСЕФ, желтоқсан
2012 ж.
172. 2012 жылғы қарашадағы сұхбаттар
173. Бота қоры, Келісілген ақшалай жәрдемақылар бағ-
дарламасы (КАЖ), http://www.bota.kz/en/index.php/
pages/index/61/program/2
174. Бота қорымен қамтамасыз етілген ақпарат, 2013 ж.
175. Балалардың құқықтарын қорғау комитеті,
ақпараттық материалдар, http://www.bala-kkk.kz/ru/
node/594, қаңтар, 2013 ж.
176. Р. Шер, Балалардың құқықтарын қорғау
Комитетінің басшысы. Сараптамалық қарап шығу
кезіндегі мәлімдеме. 2009-2012 жылдарға арналған
Ұлт тық адам құқықтары жоспарын жүзеге асыру. Тарау:
Балалардың құқықтары
177. Балаларды қорғау Комитетінің веб-сайтындағы
сандық деректер, http://www.bala-kkk.kz/en/node/594,
қаңтар, 2013 ж. Автордың есептері
178. Р. Шер, Балалардың құқықтарын қорғау
Комитетінің басшысы. Сараптамалық қарап шығу
кезіндегі мәлімдеме. 2009-2012 жылдарға арналған
Ұлттық адам құқықтары жоспарын жүзеге асыру. Тарау:
Балалардың құқықтары.
179. ЮНИСЕФ Қазақстан, Балаларды қорғау, http://
unicef.kz/en/services/child_welfare/?sid=murehph8oubs
8iu1r4v5opklp4.
180. Карен Малоун және Мэрион Стерджс, «Балаларға
мейірімді Қазақстан негізгі мүдделі тараптар жина-
лысынан жазбалар», Балаларға мейірімді қалалар ба-
стамаларын зерттеу және Қазақстан үшін балаларға
мейірімді қалаларды сертификаттау стандарттарын
және аккредитациялау жоспарын жасау, ЮНИСЕФ,
2011 ж., 18 б.
181. SSPI, 0-3 жастағы балаларды арнайы мекемелер-
ге орнатуды және 3-6 жастағы балаларды мемлекеттік
қамқоршылық мекемелерде орналастыруды бол-
дырмау және қысқарту үшін тәуекелді топтағы Жүкті
әйелдер мен отбасылар жағдайын анықтау және арала-
су өзара қатынасудың және тәртіпаралық тәсілдің жаңа
тәсілдерін әзірлеу жобасы зерттеулердің нәтижелері,
ЮНИСЕФ
әлеуметтік қорғау жүйесі
Қазақстандағы балалардың және әйелдердің жағдайын талдау
ата аналардың
қамқорлығынсыз қалу
Қазақстандағы балаларды қорғау жүйесі
жетімдерге, ата-ана қамқорлығы жоқ балаларға
және мүгедектігі бар балаларға қызметтерді
көрсетеді. Әлі де осындай балаларды арнайы
мекемелерге өткізуге сенім тым көп, дегенмен
оны пайдалануды азайтуға күш салулардың
нәтижесінде интернаттық мекемелерде тұ-
ратын ата-ана қамқорлығы жоқ балалардың
саны 2009 жылдағы 15 116 деңгейінен 2012
жылдағы 10 887 деңгейіне дейін төмендеді
175
.
Осы бір жылдық саннан шамамен 500-ін заң
бойынша асырап алу мүмкін емес, өйткені
олардың биологиялық ата-аналары оларды
қайтарып алатынына әлі де үміт бар
176
.
Төмендегі кестеде ата-ана қамқорлығы жоқ
балаларға және оларға қамқорлық көрсетуге
қатысты соңғы жылдардағы бағыттар көр-
сетілген. Үш жастан жоғары балалардың
көпшілігін интернаттық мекемелерге орна-
ластыратын Білім және ғылым министрлігінің
мекемелері сандарды азайтуда ең табы-
сты болған. Денсаулық сақтау министрлігі
басқаратын арнайы мекемелерде (жасырақ
балаларға арналған) және Еңбек және әлеу-
меттік қорғау министрлігі басқаратын арнайы
мекемелерде (психо-неврологиялық патологи-
ялары бар үлкенірек балаларға арналған) сан-
дар азырақ төмендеген.
Осы сандардың қысқаруына қарамастан,
Қазақстанда жыл сайын шамамен 2 000 бала
интернаттық мекемеге орналастырылады
178
.
Сондай-ақ, балалар ата-аналарының дұрыс
қамқорлық көрсете алмағандықтан мемле-
кет қамқорлығына алынуы мүмкін. Бұл жиі
отбасыдағы есірткіге немесе алкогольге
тәуелділік мәселелеріне байланысты болады
179
.
2011 жылы Астана қаласының билік органда-
рымен өткізілген сұхбатта қаланың сәбилер
мәселесін шешу мүмкіндігі болғанымен, ата-
аналары бас тартқан үлкенірек балаларға
қамқорлық көрсету мәселелері артып жатқанын
көрсетті
180
.
Әлі тірі жақын туысқандары бар балалардың ар-
найы мекемелерге орналастырылуының негізгі
себептері кедей отбасыда тұру стандартта-
рын, жұмыссыздықты және ата-аналардың ба-
лаларды қолдаудан және тәрбиелеуден бас
тартуын қамтиды. Шығыс Қазақстан облысын-
да өткізілген зерттеу
181
облыстағы баладан
бас тарту жағдайларының шамамен 40 пай-
ызын болашақ анаға қолдау көрсетілген бол-
Интернаттық мекемелердегі балалар
42 494
27 378
15 110
24 334
14 052
23 852
12 925
23 898
10 887
2009
1010
2011
2012
38 386
36 777
34 785
1-кесте.
Ата-ана қамқорлығы жоқ балалар
177
.
Баламалы қамқорлық түрлерiндегi балалар
Интернаттық мекемелердегi балалар
ОАта-ана қамқорлығы жоқ балалардың
жалпы саны
12 519
15 116
14 052
12 925
10 887
1 692
1 586
1 621
1 552
905
854
812
841
11 612
10 492
8 494
2009
1010
2011
2012
БIлiм және ғылым министрлiгi
Денсаулық сақтау министрлiгi
Еңбек және әлеуметтiк қорғау министрлiгi
Жалпы
2-кесте.
Мемлекеттік интернаттық мекемелердегі
балалар.
35
