Оқытудың мақсаты: Лебіздер, нақгы жобалар немесе тіпті ғылыми зерттеулерге
жалпы көзқарастар жөнінде қолдануға болатын «эмпирикалық» термині сезімдік
тәжірибемен, байқаумен немесе эксперименттерпен тығыз өзара байланыст аңғартады. Бұл
ғылым жағьшан абстрактты немесе теориялық, кейде догматтық, енді бірде ғылыми деген
ұғымдарға қарама-қарсы болып табылады. Мақұлдау термині ретінде мысалы эмпиризм
тү_рғысынан бұл термин практикалық қатынасты яки практика жүзінде тексеру мүмкіндігін
білдіріп теориялық схоластика терминіне немесе негізделмеген априори пайымдауға қарсы
мағынада қолданаылады.
Қысқаша мазмұны (негізгі тараулары). XX ғасыр басында Батыс Еуропа мен АҚШ-
та социологияның дамуы эмпирикалық социологияның күрт өсуімен ерекшеленеді. Бүл
дегеніміз -арнаулы әдістерді қолданумен өмірдің нақты факторларын жинау мен анализіне
бағытталған әлеуметтік зерттеулер жиынтығы. Бүл үрдіс, ең алдымен, қоғамның тез және
қарама-кайшы әлеуметтік-экономикалық дамуының шарттарымен белгіленеді, әсіресе,
американық. Эмпирикалық социологияның тарихи көздері XIX ғасьфдың ерте эмпирикалық
зерттеулеінде жатьф, әлеуметтік статиска мен әлеуметтік гигиенаның мағлұматтары мен
әдістерінде белгіленеді. Статистиканың А. Кетле, Ч. Бут, А. Левенштайн сияқгы ғалымдаы
бүл зерртеулерді эмпирикалық әлеуметтанулық әлеуметтанудың арсеналына кейін кірген
әдістерді пайдалану арқыл өткізді. Бұл әдістерге: құжаттар анализі, анкеталық сұрау,
енгізілген бақылау.
Қазіргі заманда эмпирикалық әлеуметтану ғылыми білім саласында сандық
өзгерістермен байланысты болды. XX ғасырдың 20-30 жылдарында алғаш рет АКДІ-та
құрылып, бірте-бірте басқа елдерге кеңтарады.
Әлеуметтанушьшар эмпириктер кәсіпті әрекеттің жаңа түрін қалыптастырды. Бұл
эмпирикалық әлеуметтану саласынан социологиялық қағидаларды ығыстырудың басталуьша
экелді. Осы уақытта социологиялық қағидалық ойдың қарқында даму кезеңі өтті. Дэл осы
кезеңде элеметтануда теориялық және эмпирикалық зерттеудің деңгейлері - макро және
микроәлеуметтану арасында қарама-қайшылық туындады.
Күтілетін нәтижелері. Студент алған білім нәтижесінде пәнді игеріп, осы білім
негізінде пән ауқымында іскерлік дағдьшарын толық игеріп, біліктілігін арттьфа біледі.
Пән бойынша алған білімдер жүйесі білім алушыны талапқа сай дағдыларды игеріп
іске асыруға дайын болады. Пәнді игеру арқылы қалыптасқан біліктілік пен дағдылар
студентке жүйелі білім бағытын қалыптастырып іскерлікке бейімдейтін кешенді білім-білік
қалыптастырады.
Пререквизиттер: Қоғамның әлеуметтік құрылымы,
қоғамдық пікір мәселелерін
зерттеу әлеуметтануы
Постреквизиттер: Саяси әлеуметтану, мәдениет әлеуметтануы.
Оқытушы: т.ғ.к., доцент Жанысбеков Ә.
27.1 Пән атауы: Басқару әлеуметтануы (2 кредит, 90 сағат)
Оқытудың мақсаты: Басқару қызметі тек басшы - бағынышты тік қатынастарын ғана
қамтымайды.
Ұйымдарға сондай-ақ өзін-өзі ұйымдастыру тэн. «Өзін-өзі басқару" ұғымы әдетте екі
мағынада болады: кең және тар. Кең мағынада «өзін-өзі басқару" ^ғымы белгілі бір
ұйымдастырушылық жүйенің автономды функциялануын, өзінің ішкі проблемаларына
байланысты шешімдерді қабылдауға құқылылығын білдіреді. Бұл мағынада өзін-өзі
басқарудың қейбір деңгейі кез-келген кәсіпорын, мекеме, т.б. тэн. Бірақ әлеуметтік көзқарас
бойынша, яғни тар мағынада, өзін-өзі басқару – ркымдық басқару, ұйымның барлық
мүшелерінің сәйкес басқару органның жұмысына қатысуы, атқарушыларды
шешімдерді қабылдау процесіне жұмылдыру болып табылады
Қысқаша мазмұны (негізгі тараулары). Басқару - бұқаралық, ұжымдық немесе
топтық ауқымдағы әлеуметтік ықпалдың өнімі.
Басқаруда өзін-өзі ұйымдастыруды қолдану соңғысының тиімділігін арттырады және
еңбек ұйымдарындағы маңызды даму факторын құрайды. Өзін-өзі басқару процестері
53
конструктивті де, деконструктивті де рөль атқаруы мүмкін, яғни, дезорганизация ретінде
байқалады.
Басқару циклының соңғы ұғымы - бұл «әлеуметтік реттеу". Ол басқару объектісінің
тұрақтылығын сақтау және оған реттеушілерді (нормалар, ережелер, мақсаттар, байланыстар)
енгізу арқылы дамыту арасындағы тепе-теңдікті сақтауға бағытталған, мақсатты
басқарушылық ықпалды білдіреді.
Күтілетін нәтижелері.Студент алған білім нәтижесінде пәнді игеріп, осы білім
негізінде пән ауқымында іскерлік дағдыларын толық игеріп, біліктілігін арттыра біледі.
Басқару іс- әрекетінің теориясы - әлеуметтік функцияның қазіргі кездегі негізі тарауларының
бірі, ол әртүрлі әлеуметтік құрылымдағы адамдардың бір- бірімен қарым- қатынасы
мәселесін зерттейді. Пән бойынша алған білімдер жүйесі білім алушыны талапқа сай
дағдыларды игеріп іске асыруға дайын болады.
Пререквизиттер: басқару әлеуметтануы
Постреквизиттер: әлеуметтік зерттеулерді жүргізудің әдіснамалық негіздері
Оқытушы: Ахметова Ж.Ш
27.2. Парламент социологиясы (2 кредит, 90 сағат)
Оқытудың мақсаты: Парламент социологиясында мемлекеттік мәртебесі туралы
конституциялық қағидамыз бар. Тіл туралы заңымыз да бар. Оларды іс жүзіне асырудың он
жылға арналған мемлекеттік бағдарламасын да жасадық. Міндетті түрде орындалуға тиісті
осы заңнамалық актілеріміздің іске асырылу шамасы қалай екен?. Бүгін барымызды да,
жоғымызды да ашып айтып, болашаққа бағдар болатын, алдағы он жылға арналған
бағдарламаға енгізілуге тиіс іс-шаралар жөнінде ұсыныс-пікірлерімізді ортаға салуымыз
керек. Сондықтан, бүгінгі конференция тіл төңірегіндегі бұрынғы жиындарымыздан
өзгешелеу болады деп сенемін. Мемлекеттік тіл тарихьшың тап қазіргі кезеңінде бізге жалпы
эңгімені қойып, нақгы іске көшетін кез жетті. Тілдің қоғамда кеңінен қолданылуьша қол
жеткізу үшін бірінші міндет — оны үйрету. Тіл үйретудің тетігі, ең алдымен, балабақша,
мектеп, сосын жоғары оқу орны, тіл үйрету орталықтары больш жалғаса беретіні белгілі.
Ендеше, мемлекеттік тілді республика азаматтарының меңгеруі ісіндегі жетістіктерімізді
немесе олқылықтарымызды нақ осы буындардан іздеуіміз керек болар
Қысқаша мазмүны (негізгі тараулары). . Мәжіліске заң жобаларының дені
Үкіметген түсетін болғандықтан сөзімді содан бастауға тура келеді. Үкімет заң жобаларын
мемлекеттік тілде дайындау ісінде элі күнге ескі әдеттен арыла алмай келеді. Заң жобалары
алдымен орыс тілінде эзірленіп, содан кейін ғана мемлекеттік тілге аударыльш жүр. Заң
шығарушы орган болғандықтан, біз үшін ең үлкен шешілмеген мәселе — осы. Оның үстіне,
бұл проблеманың төңірегінде істен гөрі сөз көп. Іс демекші, мемлекеттік тілде заңнамалық
актілер эзірлеу қолдан келмейді екен, ендеше, тым болмаса оларды аудару сапасын жақсарту
жөніндегі эңгіменің айтыльш келе жатқалы қашан?! Алайда, Үкімет Кеңсесі өз ішінен
Мэжіліске енгізілетін заңнамалық актілердің мемлекеттік тілдегі нүхқасына сараптама
жүргізіп, аударма сапасын тексеретін бір құрылым жасақтай алмай-ақ қойды. Осы
мәселелерде алдағы уақытта Үкімет тарапынан нақты іс-шаралар күтілуде.
Күтілетін нәтижелері. Парламент социологиясьшда мемлекеттік мәртебесі туралы
конституциялық қағидамыз бар. Тіл туралы заңымыз да бар. Оларды іс жүзіне асырудың он
жылға арналған мемлекеттік бағдарламасын да жасадық. Міндетті түрде орындалуға тиісті
осы заңнамалық актілеріміздің іске асырылу шамасы қалай екен?. Бүгін барымызды да,
жоғымызды да ашып айтып, болашаққа бағдар болатын, алдағы он жылға арналған
бағдарламаға енгізілуге тиіс іс-шаралар жөнінде ұсыныс-пікірлерімізді ортаға салуымыз
керек. Тілдің қоғамда кеңінен қолданылуына қол жеткізу үшін бірінші міндет — оны үйрету.
Тіл үйретудің тетігі, ең алдымен, балабақша, мектеп, сосын жоғары оқу орны, тіл үйрету
орталықтары болып жалғаса беретіні белгілі. Ендеше, мемлекеттік тілді республика
азаматтарының меңгеруі ісіндегі жетістіктерімізді немесе олқылықтарымызды нақ осы
буындардан іздеуіміз керек болар.
54
