Қазақстандағы нарықтық қатынастардың дамуы. Қазақстандағы нарықтың
құрылымы.Нарықтық дамудың мемлекеттік реттеу.
Жеке меншік пен жекешелендірудің әлеуметтік мәселелері. Реформалар жүріп жатқан
қоғамда жекешелендіру процесінің қажеттілігі. Меншікке белсенді және белсенсіз түрдегі
қатынас.
Қысқаша мазмұны (негізгі тараулары). Халықаралық туристтік нарық
экономикалық категория ретінде өзінің тауар-ақша қатынас сферасы есебінде ұсынады, оның
өзіне тэн ерекшеліктерін келесі қағидалармен анықтауға болады:
-
нарықтың кешенді сипаты болады, яғни онда көрсетілетін қызмет пен
тауарларға сұранс пен ұсыныс орын алады;
-
көрсетілетін қызмет пен тауарларды пайдалану өндіретін елде болады. Бұл
жағдайды сыртқы сауда операциясының пайдалы түрі ретінде қарауға болады, өйткені ішкі
нарықта сауда жеке бағамен жүргізіледі және ол көтерме бағадан едэуір жоғары;
-
сұраныс субъективті түрде болады. Тұтынудың түрі ретінде сұраныс тура
тұтынушылардың жеке табысына тәуелді.
Нарық шаруашылық өмірдің басты саласы ретінде қоғамдық өмірдің барлық
салаларына маңызды ықпал етуде. Екінші жағынан, нарықтық қатынастар әлеуметтік-
экономикалық қатынастардың маңызды құрамдас бөлімі. Инфивидтер мен әлеуметтік топтар
нарықта күнделікті қарым-қатынасқа түседі. Олар өндірушінің, тұтынушының, делдалдың,
жұмысшының және басқада ролдерді орындайды. Сондықтан да нарық көп жағдайда
социологиялық зертеудің объектісіне айналуда. «Нарық әлеуметтануы» пәнін оқытудың
мақсаты: студенттерге нарықтың әлеуметтік негіздері мен жақтары туралы және нарық
институттарын зерттеудің социологиялық ерекшеліктері туралы түсінік қалыптастыру. Нарық
әлеуметтік қатынастар саласы ретінде соңғы кезде социологтардың назарын өзіне аударуда.
Экономикалық социология шеңберінде соңғы он жылдықта нарық әлеуметтану қалыптасуда.
Нарық бұл жерде экономикалық институттардың бірі ретінде қарастырылады. 90-жылдардан
бастап Қазақстанда нарықтық қатынастардың қалыптаса бастауы қоғамның әлеуметтік
-экономикалық құрылымының едэуір өзгеруіне, жаңа экономикалық және әлеуметтік
институттардың қалыптасуына, стратификациялық қоғамның қалыптасуына, адамдардың
экономикалық мінез-құлқының, шаруашылық мотивациясының терең өзгеруіне алып келді.
Нарықтық реформалар шаруашылық субьектілерінің экономикалық тиімділігін арттыруға,
олардың икемділігін және бәсекеге төзімділігін арттыруға алып келді. Дегенмен қоғамдағы
барлық топтар мен жеке адамдар бәрі бірдей нарыққа икемді бейімделді, жоғары
жетістіктерге не тұрақтыныққа жетті деп айтады.
Күтілетін нәтижелері. Пән бойынша алған білімдер жүйесі білім алушыны талапқа
сай дағдыларды игеріп іске асыруға дайын болады. Пәнді игеру арқылы қалыптасқан
біліктілік пен дағдылар студентке жүйелі білім бағытын қалыптастырып іскерлікке
бейімдейтін кешенді білім-білік қалыптастырады.
Пререквизиттері: қоғамдық пікір мәселелерін зерттеу әлеуметтануы
Постреквизиттері:Менеджмент әлеуметтануы, Білім беру әлеуметтануы.
Оқытушы: Ахметова Ж.Ш.
26.2. Пән атауы: Дін әлеуметтануы (3 кредит, 135 сағат)
Оқытудың мақсаты. Дінтану мамандығы бойынша білім берудің жалпы үлттық
мақсаты- дінтану саласында кәсіби құзіреттілікті, толық, сапалы кәсіби білім алуды
қамтамасыз ету
Жалпы білім беру пәндерін оқытудың мақсаты - жоғары жалпы интеллектуальды
деңгейді дамыту, сауатты сөйлеу, гуманитарлы ойлау мәдениетін қалыптастыру, еңбекті
ғылыми түрғьща үйымдастыру. Базалық пәндерді оқыту мақсат - студенттердің
шығармашылық потенциалының дамуьша жағдай жасау, инциативасының және
жаңашылдығының ашьшуына, студенттердің жоғарғы кәсіби білім жалғастыруларына бағыт
беру.
51
Кәсіби пәндерді оқытудың мақсаты жұмыс күші рыногьшда бэсекелес мамандарды
дайындаумен байланысты, оларды тез жұмысқа орналастыру, білім алу және кәсіби біліктілік
саласында студенттердің жеке бағдарламаларды таңдауына мүмкіндік беру.
Қысқаша мазмұны (негізгі тараулары). Социологияның негізін қалаушы Г.Спенсер
мен О.Конттьщ еңбектеріндегі діни зерттеулер, дін социологиясының дінтану саласы ретінде
қальштасуы: М.Вебер, Э.Дюркгейм, Г.Зиммель социологиясы; дін социологиясындағы негізгі
бағыттар мен мектептер; теология және социология; дін социологиясьшдағы
феноменологиялық бағыттар; дін социологиясындағы салыстырмалылық , құрамды -
функциональді талдау, діншілдікті нақты социологиялық зерттеудің әдістемелері мен
тәсілдері, дінді социологиялық зерттеулердің нәтижелері. Дін әлеуметтік құбылыс ьэм
қоғамды қальштастыратын ұйытқы ретінде адамзат өмірінде аса маңызды рөл атқарады.
Кейбір идеологиялар мен саяси ағымдар діннің осы рөлін пайдаланғысы келеді. Бүгінгі күні
дүниежүзінде орын алып жатқан саяси, әлеуметтік, мәдени
ҺЭМ
экономикалық уақиғалардың
негізінде діни факторлардың бар екенін айту жаңсақтық болмас. Әсілі, дін осы салаларға
бағыт-бағдар беретін күштің бірі, тіпті ең бастысы. Қоғам құрылымының анатомиясында
діннің алатын орны ерекше. Қоғамдарды басқа қоғамдардан ажырататын ең негізгі қасиеттің
бірі осы діннің өзі болып табылады. Заманауи әлеуметтану ғылымдарынан социология,
психология, антропология, мәдениеттану, философия, филология, саясаттану, өнертану дінді
зерттеумен шұғылданады. Бұлар дінге әлеуметтік феномен, қоғамдық уақиға және қоғамға
пішін беретін құдірет ретінде қарайды. Халық арасында кең таралған хұрафи сенімдер мен
ырым-секемдердің өзі қаншалықты эсерлі екені баршаға белгілі. Діннің мәдениетті
қалыптастырушы басты күш екеніне дау жоқ. Әсіресе, бүгінгі өтпелі кезеңде азаматтардың
өзін-өзі таньш-білуі, ортақ ұлттық мұраны қальштастьфуы және ХХІ-ғасырдағы
халқымыздың өсіп-өркендеуінің басты құралы дініміз. Маркс еңбектерінде идеология
мәселесіне өзін жетектеген күштің дін болғанын жазған. Мұндай жағдайды Людвиг
Фейербахтың (1804-1872) еңбектерінен де табуға болады. Мысалы, Фейербахтың ой жүйесі
сезім арқыны білінетін нэрселердің ғана бар екендігіне негізделуші еді. Сол себепті
Құдайдың барлығын растайтын нақтыны дэлел болмайынша Оның барлығын дэлелдеуге
болмайды деген философ. Фейербах дін экелген дэлелдерді ғылыми айғақтарға жатқызбай,
жай қараңғы сенім қатарына қосқан. Сөйтіп, ол Карл Маркс пен Фридрих Энгелске (1820-
1895) қатты ықпал жасаған. Осы материалист-атеист Фейербах философиясының эсеріне
шалдыққан адамдар бізде де жеткілікті. Маркстің дінді «халықтың апиынына» теңеуі және
Гегельдің «құқық философиясьша сьш» атты мақаласы осы сарында жазылғаны белгілі.
Маркстің пікірінше дін адамды белгілі қағидалардың құлына айналдырады, діннен ада
болған адам осы алданыштан да азат болады. Мұнымен, Маркс дін мен идеологияның
арақатынасын мойындайды. Дегенмен Маркстің йанұди (еврей) және христиан қоғамда
өскенін және оның пікірлеріндегі дін туралы ойлардың осы екі дін төңірегінде
шоғырланғаньш айта кеткеніміз жөн. Әлеуметтану ғылымдары ішінде ең көп дау-дамай
туғызғандардың бірі мәдениеттану. Мәдениет дегенде кейбіреулердің есіне тек Пабло
Пикассо (1881-1973), Вольфганг Моцарт (1756-1791), Петр Чайковский (1840-1893) түседі.
Ал, шындығына келгенде мәдениет ұғымы өте кең ауқымды қамтиды. Әр қоғамның қоғамдық
қасиеттерінің материалдық және рухани тамырлары бар. Мәдениет дегеніміз осы дүнияуи
және рухани қатынастардың ғасырлар бойы етене араласуы нәтижесінде қальштасатын нэрсе.
Сондықтан, заман өзгеріп мәдениеттің кейбір тұстары өзгеріске ұшырағанымен, қоғам өзінің
мәдениеті мен оның өзегін сақтап қалуға тырысады.
Күтілетін нәтижелері Білім алушы осы пәнді игеру нәтижесіде Аймақтық
әлеуметтану бойьшша білімнің сапасы қалыптасады. Студент алған білім нәтижесінде пәнді
игеріп, осы білім ауқымында іскерлік дағдыларын толық игеріп, біліктілігін арттыра біледі.
Пререквизиттер: әлеуметтанудың ғылыми мәртебесі, қоғамның әлеуметтік жүйелері
Постреквизиттер: әлеуметтанулық зерттеудің әдістемесі мен әдістері.
Оқытушы:
Ахметова Ж.Ш
26.3. Пән атауы: Эмпирикалық әлеуметтану (3 кредит, 135 сағат)
52
