«Қазақстан тарихы және әлеуметтік ғылымдар» кафедрасы 5-семестр псих. ғыл канд., доцент Ауталипова Ұ. И. «Психология» пәні

 Тұлға күшінің табиғаты. Күш-толымды өмір, оның көптеген қыры мен мәні деген сөзі.Әскери, саяси, қаржылық, құқықтық дамадар ісінде күш бар. Дегенмен, адамдар мұндай күш иелеріне сене бермейді.

Тұлға күшін-молшылық, билік, даңқ және қызметтік жағдаймен салыстыруға болмайды.Мұндай күштілік уақытша қызмет жағдай, мәртебеге байланысты сағымда болумен тең. Қызмет жағдайы тоқтағанда мұндай тұлғалық күш жойылады. Сондықтан, мұндай тұлғалық күш көз баямалық сипатқа ие болады. Тұлға күші кедей, бай немесе білімді, білімсіз деп талғап барып келмейді және сонымен бірге ол кездейсоқта берілмейді. Ол адамның тырысуынан туындайтын ішкі қуат. Тұлға күші-адамның өзбетінше ойлануы, ниет шынайлығы мен тереңдігі, адамның өз өмірінде жинақтаған табиғи даналығы.

 Тұлға күші-ақыл-ой, жүрек және дене саулығы мен еркінің (синтезі) бірлігі «тұлға күші» сыртқы қоғам жағдайына емес, тікелей тұлғаға қатысты күш. Ол уақыт және кеңестікте туындап жинақталады және ол олардан тыс өмір сүреді. Тұлға күші бүкіл ғұмырында бір кезеңнен екінші кезеңге өткенде жинақталып отыруы және ерік, ықылас және қиялына байланысты дамып, беки түседі.

Тұлға күші күнделікті тәжірибеге байланысты жинақталып, төрт ықыластан тұрады.

1.Қиындықты жеңіп шығу.

2.Өзін-өзі бақылау.

3.Үндестікте болу.

4.Мұраттылық.

  Қиындықтарды жеңіс шығу ықыласы-бұл тұлға күшінің негізгі болып келеді. Күресіп көрмеген адам, ешуақытта өзінің күшінің мөлшерін тани алмайды. Сондықтан, мейлі әйел, не ер адам болсын өз өмірлік сынақтарында өздерінің шығармашылық мүмкіндіктерін байқайды. Сынақ пен күрес жолынан өту үшін, жасанды жау жасаудың қажеті жоқ. Күнделікті өмірде қиыншылық пен сынақтар жеткілікті ол үшін алысқа барудың да қажеті жоқ. Ол сіздің жаныңда және бойыңызда.  Бақылау оттбасы, жағымсыз қызметтес немесе ұнамсыз бастық қиын бала. Нашар денсаулық қызғаншықтық, тітіркену, ұялшақтық-міне, мұның бәрі жеңіп шығатын бөгеттер. Күнделікті біз аялдамшы тынышқықта ұстайтын мұның астарында үлкен «айдаһар» жатыр. Кез келген адам мейлі президент, не етікші болсын өз өмірінде қиыншылықтар мен сынақтар кездеседі. Осы қиыншылықтарды жеңуге деген ниеті мен оны жеңіп шығуға арналған күресі, оның бабыр етіп көрсетеді. Сынақ дегеніміз-алдамшы, жалғандық яғни, басқа сөзбен айтқанда кез-келген өтіріктен күшті, сондықтан осыларды жеңіп шығу керек, шынайылық кез-келген өтіріктен күшті. Соған қарамастын сол қиыншылықты және оған қатыстыны дұрыс тағалай білу керек. Білімсіздік, батылсыздық және жалған абырой бізді өмірлік қиыншылықтарға алып келеді.

Адамның өзіне мүмкіндігіне деген сенімділігі күнделіктегі өмірлік тәжірибелі қамқорлық пен қиыншылықтан, кей уақытта қайғы-қасіретпен бел-буып кірісулердің  нәтижелерін біртендеп жиналады.

Тұлғалық күшті көңіл көтеру, өзінің өзімшілдігі арқасында жетуге болмайды. Өмірлік қиыншылықтарда батылдық пен табандылыққа, өзіне сеніммен қарауға үйренеді. Мысалы индияның бір ел билеушісінің ұлы принц Сиддхартханы мұрагер ретінде ешқашан хан сарйын да  өсіреді. Ол күндердің күнінде ер жеткенде уақытында сол хан сарайынан жасырын шығады. Міне, нақ осы кезде ол шындықпен  кезігеді. Осы кездегі хан сарайынан тыс болып жатқан халық аштығы, жағдайлары, елдегі жайлаған аштық, ауру-сырқау, әділетсіздіктерді ол өзінің малайынан өмірдің нақты шындығын сұрайды. Өмірдің нақты шындығымен бетпе-бет кездескен мұрагер, хан сарайындағы өзінің мұрагерлігін да тастап кеткісі келеді. Міне, ол осы уақытша елді

Адам сана иесі ретінде, еңбектену нәтижесінде материалдық игіліктерді өндіреді, өзіне берген тамаша қасиет-ойлау мен сөйлеу арқасында қатынас жасап, өзінің қоршаған ортасына белсенді түрде ықпал етеді. Яғни дүниенің сырын танып білуде субьектіге айналады. Адам бойындағы даралық өзгелермен қарым- қатынасынан байқалады. Жаңа туған бала индивид (жеке адам) деп саналады. Қалыпты дамыған өмір тәжірибесі мен өзіндік қасиеті әлеуметтік ортада өз орын бар адамды жеке адам деп аталады.