40
Аяқпен жұмыс жасау. Судың ішінде кеудемен жатып, борттан екі
қолмен ұстанып аяқ қимылын кемсі амалдармен орындау: «арқада кроль»,
«кеудемен кроль», «брасс». Судың ішінде тақтайды қолмен ұстап тұрып
(кеудемен және арқамен жату жағдайында) аяқ қимылдарын орындау «арқада
кроль», «кеудемен кроль», «брасс». Аяқ, қол жұмысы және демалудың
біркелкілігі.
Суда дайындау жаттығуларын меңгеру. Жүзе алмайтын адамдарға
«арқада кроль» және «кеудемен кроль» малдарымен жүзу техника
элементтерінің жаттығулары. Демалу элементтерімен техника элементтерін
бірлестіру жүзудің тыңдап алынған амалының техникасын жетілдіру: бір
аяқтың көмегімен, тақтайларымен, қолдың әр түрлі жағдайда болуымен жүзу
және судың астында демалуды ұстау. Бұрылыстар техникасын оқыту.
Қолданбалы жүзу. Сүңгу. Батушыларға көмек көрсету әдістері.
Әр түрлі спорт түрлерінің элементтерін үйрету
Спорттық және қозғалмалы ойындар. Спорттық ойындар; баскетбол,
волейбол, футбол, бадминтон, үстел теннисі ойындарының элементерінің
техникасынүйрету. Ойышының жалпы және арнайы жаттығулары.Жұптасып,
үшеулеп жаттығу кезінде допты игерудің және басқарудың негізгі тәсілдері.
Күштері сәкес келмейтін құрамдағы ойындар.
Қозғалмалы ойындар құралдармен және оларсыз, орын ауыстыру
қарапайым
тәсілдерімен,
максимальді
күш
салуды
және
күрделі
координациялық әрекеттерді қажет етпейді.
Жеңіл атлетика. Жүру және оның түрлері, жүруді тыныс алу
жаттығулармен, босаңсумен, ара қашықтыққа жүру уақытын өзгертумен
сәйкестендіру. Жүгіру және оның түрлері. Секіру: бір аяқпен және қос
аяқтап, тереңге секіру, алға жилжи отырып, орнына ұзындыққа.
Скакалкамен, артқа айнала отырып.
Арнайы – жүгіру жаттығулары: санды жоғары көтере жүгіру, тірсеткі
артқа сермеп, кезектестіре отырып, ақырындап жүгіру. Теннис добын
лақтыру.
Шанғы спорты. Шаңғыда тұрып қатардағы командаларды орындау.
Шаңғымен және шаңғыда тұрып әр түрлі тәсілдермен оқу алаңында және оқу
шаңғыларында қозғалу. Еңістер мен сайлардан өту. Бір орында, қлзғалсыта
тежелеу және бұрылу.
Белгіленген аймақта шаңғымен жүріп өту техникасы. Ара қашықтықты
баяу және орташа темппен уақытқа жүріп өту. Шаңғыдағы эстафета. Еңіске
шығу және сайға түсу, бұрылу мен тежелуді орындау техникасын бағалау, әр
түрлі адымдар техникасысн оқып білу.
Жүзу. Суды меңгеруге арналған дайындық жаттығулары. Жүзушінің
жалпы дамытушылық және арнайаы жаттығулары. Жүзудің негізгі
әдістерінің (брасс, кроль) техникасын меңгеру. Судағы іс-әрекет дағдыларын
қалыптастыру. Судағы экстремальді жағдайларда қалпында қалу, сүңгу,
қалқып шығу, суға батушыны құтқарудағы көмек көрсету және іс-әрекет
әдістерін көрсете алу. Судағы кедергілірден өту әдістері. Жүзудің тандап
алынған түріндегі, сауықтыру режиміндегі элеменнтерді игеру. Бортиктен,
41
трамплиннен, мұнарадан суға секіру. Қолдың жұмысына аяқтың және тыныс
алудың сай келуі. Бұрылу теххникасына оқыту. Қолданбалы жүзу. Сүңгу.
Суға батушыны құтқару тәсілдері.
10. Кәсіби – колданбалы дене дайындығы
Кәсіби –қолданбалы дене дайындық дене тәрбиесі жүйесіндегі негізгі
бағыттардың бірі болып, адамдардың тиімді кәсіби әрекеттерге қол
жеткізу үшін білікті, дағдыны, физикалық және арнайы дайындықты,
қолданбалы біліктілікті қалыптастыруды қажет етеді. ЖОО –ның дене
тәрбиесі бағдарламаларында , студенттерді кәсіби –қолданбалы физикалық
дайындық негіздерімен таныстырып, оларға кәсіби –қолданбалы
жаттығуларды үйретіп, физикалық дайындық деңгейін көтеріп, арнайы –
қолданбалы спорт түрлері бойынша жарыстарға дайындау.
ҚҚДД үшін кәсіби әрекеттерді бағалаудың ең маңыздысы болып
ағзаның және оның жеке жүйелердің, функциялардың қуаттылық деңгейін
анықтау болып табылады.
ҚҚДД мақсаты-арнайы іс-әрекетке психофизикалық дайындық және
кәсіби
физикалық
қажеттілік,
мамандықтарды
оқыту
негізінде
профессиограмма құрылу қажет. Онда түрлі жағдайларда және еңбек
сипаттары
негізінде
физикалық
дайындық
,
қозғалыс
дағдыларын,психофизиологиялық функцияларды талап ететін ағзаға әсерін
тигізетін жиынтық күштері анықталады.
Студенттердің ҚҚДД айырмашылығы деп оның болашақ маманның
қалыпты жағдайда арнайы дене дайындығына күнделікті тексеру жүргізбей
әсер етуін санауға болады.
ҚҚДД
міндеттері
болашақ
мамандықтың
ерекшеліктерімен
анықталып, келесіге ұштасады:
- арнайы білімді қалыптастыру, қолданбалы ептілік пен дағдыны меңгеру;
- кәсіби-тұлғылық қасиетті дене шынықтыру құралдарымен тәрбиелеу және
жетілдіру;
- тіршілікте оқу-жаттықтыру және сауықтыру бағдарламасын жетістікті
орындауға арнайы қолданбалы психофизикалық қасиеттерді тәрбиелеу.
ҚҚДД құралдарын келесі реттілікпен топтастыруға болады:
- әр түрлі спорт түрлерінің қолданбалы және жаттығулармен бөлек
элементтері;
- қолданбалы спорт түрлері;
- ҚҚДД бөлімі бойынша оқу процесін толықтыратын қосымша спорт түрлері;
- Гигиеналық факторлар.
Кәсіби еңбек саласындағы арнайы физикалық дайындыққа қойылатын
талаптар. КҚДД-тың жалпы және арнайы міндеттері. Тандап алынған
мамандыққа тән және бастылық және кәсіби-маңызды сапалар. Дене
шынықтыру құралдарымен (тандап алынған мамандыққа сай) кәсіптік
аурулардың алдын алу. Кәсіби-қолданбалы қозғалыс дағдыларын, физикалық
