Пәндердің циклдары және кәсіптік практика бойынша білім беру бағдарламаларының мазмұны (орта буын маманы)
Циклдің, пәннің индексі
|
Пәннің, практиканың атаулары және негізгі бөлімдері
|
Қалыптасатын білім, іскерліктер және дағдылар
|
Қалыптасатын құзыреттердің коды
|
ЖБП 00
|
Жалпы білім беретін пәндер
|
ЖГП 00
|
Жалпы гуманитарлық пәндер
|
ЖГП 01
|
Кәсіби орыс тілі
кәсіптік тілдің рөлі: мамандық бойынша терминология; кәсіптік бағдарлы мәтіндерді оқу және аудару техникасы (сөздікпен); кәсіптік қарым-қатынас; мамандыққа бағытталған мәтіндер бойынша әңгіме, сұхбат құрастыру; іс жүргізу бойынша сөздікпен жұмыс істеу; құжаттау және шаблондау мен стандарттауды құжаттармен қамтамасыз ету сұрақтары бойынша нормативтік-әдістемелік құжаттарды, құжаттарды шаблондаудан түсінік, әкімшілік-ұйымдық құжаттардың тізіміне кіретін құжаттарды құрудың ережелерін; офистік және құжаттамалық жұмыс негіздерін; техникалық құралдардың көмегімен құжаттау технологиясы.
|
Білімдер:
-мемлекеттік тілді және кәсіптік бағдарлы мәтіндерді (сөздікпен) оқып, аудару үшін қажетті лексикалық (1200-1400 лексикалық бірлік) және грамматикалық минимумды меңгеру;
- мемлекеттік тілде іс жүргізу;
- құжаттау қызметінің құрылымы, лауазымдық құрылымды, техникалық құралдардың көмегімен құжаттау технологиясы;
іскерліктер:
- кәсіптік лексиканы сауатты пайдалану, өзінің кәсіптік іс-әрекетінде қазақ тілінен біліктіліктерін пайдалану;
- әкімшілік-ұйымдық құжаттарды, мемлекеттік тілде қызметтік хат алысуды құрып, ресімдеу;
- келіп түскен сәттен іске ресімдеуге дейін құжаттармен жұмыс істеу;
- анықтама әдебиетпен жұмыс істеу;
|
БҚ 1,2,4,6,7
|
ЖГП 02
|
Кәсіптік шетел тілі:
мамандық бойынша кәсіптік қарым-қатынас жасауға қажетті лексика-грамматикалық материалды;
сөйлесудің әртүрлі түрлері мен тілдік нысандарды (ауызша, жазбаша, монологтік, диалогтік);
кәсіптік бағдарлы мәтіндерді аудару техникасы.
|
Білімдер:
-кәсіптік қарым-қатынас жасауға қажетті мамандық бойынша лексика-грамматикалық материал;
іскерліктер:
- тілдік іс-әрекет түрлерін және сөйлеу нысандарын ажырату (ауызша, жазбаша, монологтік, диалогтік);
|
БҚ 2,4,7
|
ЖГП 03
|
Қазақстан тарихы:
негізгі мектеп курсы бойынша оқушылардың білім қорытындылары;
өзінің орнауында қазақ халқының тарихи және мәдени даму жолдары;
көшпенділердің өркениеті; көшпелі мемлекеттің пайда болу жолдары;
көшпенділердің рухани мәдениті;
Қазақстанның Ресейге қосылуы алдында ішкі саяси жағдайы;
ұлт-азаттық көтерілістер мен қозғалыстар;
ХХғ басындағы саяси партиялар мен ағымдардың мәні;
ХХғ 20-30 жылдары Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық, қоғамдық-саяси жағдайы;
Кеңес үкіметінің алғашқы жылдарында этнодемографиялық жағдайлар;
коммунистік пария және комсомол;
Ұлы Отан соғысында және соғыстан кейінгі кезеңде Қазақстанның рөлі;
50-80 жылдары Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық, қоғамдық-саяси жағдайы;
Қазақстан КСРО-ның кризисі және құлауы кезеңінде;
Тәуелсіздік алған соң Қазақстан Республикасының саяси және қоғамдық өзгерістері.
|
Білімдер:
-Қазақстан тарихы;
- қазақ халқының қалыптасуын; көшпенді өркениетің пайда болуы;
- Ұлы Жібек жолын және оның тарихи маңызы;
- Қазақстанның Ресей құрамына қосылуы;
- ХVІІ-ХVІІІ ғ.ғ жоңғар шапқыншылығына қарсы тәуелсіздік үшін ұлт-азаттық күресі;
- ХХ ғ.ғ 20-80 жылдағы қозғалыстар мен көтерілістер;
- ХХ ғ 20-30 жылдарындағы Қазақстан мәдениеті; қазақтардың бүкіләлемдік құрылтайы;
- Алматыдағы 1986 жылғы желтоқсан оқиғасы
- тамыз бүлігі және оның құлауы;
-ҚР Мемлекеттік тәуелсіздігі;
іскерліктер:
- қысқаша археологиялық әңгіме құру;
- көшпелі мал шаруашылығының пайда болу себептерін ашу;
- көтерелістердің құлау себептерін талдау;
- ЖЭС мәнін ашу, коллективтендіру;
- картамен жұмыс істеу;
- қазақ диаспорасының пайда болу себептерін ашу;
- Ұлы Отан соғысында және соғыстан кейінгі кезеңде Қазақстанның рөлін ашу.
|
БҚ 3,8
|
ЖГП 04
|
Дене тәрбиесі:
Маман дайындауда дене тәрбиесінің рөлі, оның салаукатты өмір салтын қалыптастыру; дене тәрбиесінің әлеуметтік-экономикалық және психофизиологиялық негіздері; дене және спорттық өзін-өзі жетілдіру негіздері; кәсіптік-қолданбалы дене дайындығы.
|
Білімдер:
- дене тәрбиесінің әлеуметтік-экономикалық және психофизиологиялық негіздері;
- дене және спорттық өзін-өзі жетілдіру негіздері;
- денсаулықты сақтап, нығайту үшін білідерін қолдану.
|
БҚ 8
|
ӘЭП 00
|
Әлеуметтік-экономикалық пәндер
|
ӘЭП 01
|
Мәдениеттану:
мәдениеттану және оның қоғамдық өмірдегі рөлі;
мәдениетті зерттеудегі бағыттардың алуан түрлілігі;
мәдениет және өркениет; мәдениеттің орнауы; мәдениеттің конфуциан-даосистік түрі; мәдениеттің индо-буддалық түрі;
ислам мәдениті әлемі;
мәдениеттің христиандық түрі;
батыс еуропалық мәдениет және оның қазіргі әлемнің дамуына әсері;
африка мәденитінің ерекшелігі мен бірегейлігі; расизм проблемасы; көшпенді өркениеттің пайда болуы және бірегейлігі;
Орта ғасырдағы Қазақстан мәдениеті;
17-19 ғасырдағы қазақтардың мәдени салттары;
қазіргі Қазақстанның мәдениеті;
|
Білімдер:
- негізгі ұғымдар;
- конфуцианство; даосизм ұғымдары; Қытай өнері; иероглификасы; пейзаж суреттері;
- индия мәдениетінің ерекшеліктері және оның негізгі жетістіктері;
- ислам; курайш ұғымдары; Мухаммед; Құран; Аллах; Мекке;
- христиан оқуларының негізгі принциптері және оның құндылық бағыттары;
- Франция мәдениеті; Ашель мәдениеті; проманьондар, галлалар, франктар, әдебиеті, философиясы;
- көшпенділердің өмір сүрулері мен құндылық жүйесі туралы;
- орта ғасыр кезеңінде қазақ этносының мәдени негізі туралы Білімдерін қалыптастыру;
- түрік және араб мәдениетінің орта ғасырдағы Қазақстан мәдениетіне әсері туралы;
іскерліктер:
- қытай мәденитенің ерекшеліктерін ашу;
- мәдениеттану ұғымдарын еркін пайдалану;
- көшпенділердің материалдық және рухани мәдениет ерекшеліктерін көрсету, оның қоғамдық мәдениттегі орнын көрсету.
|
БҚ 2,4,6,8
|
ӘЭП 02
|
Философия негіздері:
философия және оның қоғамдағы рөлі; философияның тарихи типтері; материя және сана; диалектика және оның альтернативасы; қоғамның философиялық ұғымы; таным теориясы; қоғамдық сана және оның нысандарының алуан түрлілігі; адам болмысы философия проблемалары ретінде; адам қоғамдық қарым-қатынастар объектісі және субъектісі ретінде.
|
Білімдер:
- негізгі философиялық ұғымдарды: философияның негізгі сұрағы, диалектика, диалектика заңдары, сана, таным, болмыс;
- болмыстың жалпы сұрақтары, танымның жалпы сұрақтары, қоғамның өмір сүруі мен дамуы, адамның маңызды және жалпы проблемалары;
іскерліктер:
- негізгі философиялық білімге еркін сүйене білу, сол немесе басқа сындарды сынау және дәлелдеу, ақиқаттың әртүрлі құбылыстары арасындағы өзара байланыс, қоршаған шындыққа қарама-қайшылықты талдау.
|
БҚ 4,6,8
|
ӘЭП 03
|
Экономика негіздері:
Мақсаттарды, негізгі ұғымдарды, функцияларды, мәнін, қағидаларын; жеке меншік нысандары мен түрлері, жеке меншікті басқару; жоспарлардың түрлері, олардың негізгі кезеңдері, мазмұны, стратегиялық жоспарлау; жоспарларды экономикалық негіздеу және болжам жасау әдістерін;
бизнес-жоспарлау; экономикалық талдау; тауарды халықтық тұтыну нарығының күйін және қызмет көрсетуді талдау; нарықтық инфрақұрылым.
|
Білімдер:
- экономикалық теорияның жалпы ережелері;
- елімізде және шетелдерде экономикалық жағдайлар;
- макро және микро экономика
негіздерін, салық, ақша-несиелік, әлеуметтік және инвестициялық саясат негіздері;
іскерліктер:
- өзінің кәсіптік іс-әрекетіндегі ыңғайына қажетті экономикалық ақпаратты тауып, пайдалану.
|
БҚ 1,7,9
|
ӘЭП 04
|
Саясаттану және әлеуметтану негіздері:
саясаттану пәні; саясаттану білімінің құрылымы; саяси ойдың тарихы; билік адамдар арасындағы еркін қарым-қатынас ретінде; үкіметті заңды деп танушылық және қағидалары; саяси жүйе үкімет механизмі ретінде; саяси тәртіп; мемлекет саяси институт ретінде; саяси партиялар және партиялық жүйелер; саяси элита; саяси көшбасшылық; саяси идеологиялар; дүние жүзілік саяси процесс; Қазақстан Республикасының ішкі саяси стратегиясы; әлеуметтану ғылым ретінде; негізгі әлеуметтік ұғымдар.
|
Білімдер:
- негізгі саяси ұғымдар: билік, билік ресурстары, биліктің заңдылығы, саяси жүйе, саяси тәртіп, мемлекет, мемлекеттік басқару нысандары, мемлекеттік орналасу нысандары, саяси партиялар, партиялық жүйелер, саяси элита, саяси көшбасшылық, геосаясат;
- саяси ғылым пәні мен әдісі;
іскерліктер:
- халықаралық саяси процестерді талдау, геосаяси жағдай, Қазақстанның қазіргі өмірдегі орны мен рөлі;
- саяси мәдениет дағдыларын меңгеру;
- күнделікті өмірде және кәсіптік іс-әрекетте саяси біліктіліктерін қолдану.
|
БҚ 6,8
|
ӘЭП 05
|
Құқық негіздері:
Құқық, ұғым, жүйе қайнар көздері, Қазақстан Республикасының Конституциясы – құқықтық жүйе ядросы;
Адам құқығының жалпы қоғамдық декларациясы, тұлға, құқық, құқықтық мемлекет, заңдық жауапкершілік және оның түрлері, құқықтың негізгі салалары, Қазақстан Республикасының сот жүйесі, құқық қорғау органдары.
|
Білімдер:
-адам мен азаматтың құқықтары мен бостандықтары; оларды жүзеге асыру механизмдері;
- кәсіптік іс-әрекет саласында құқықтық және адамшылық-этикалық нормаларды білу;
іскерліктер:
- маманның кәсіптік іс-әрекетін регламенттейтін нормативтік-құқықтық құжаттарды пайдалана алу.
|
БҚ 3,4,8
|
ЖКП 00
|
Жалпы кәсіптік пәндер
|
ЖКП 01
|
Сызу:
ЕСКД, МЖМБС кіріспесі, түсінік; сызбалардың графикалық
ресімделуі; сызба сызықтары; сызба форматтары; графикалық редактордың көмегімен стандартты шрифтпен сызбаларда жазулар жазу; масштабтар; өлшемдер салу; қолмен және графикалық редактордың көмегімен тетіктердің контурларын орындау тәсілдері; мамандық бойынша сұлбалар.
|
Білімдер:
- МЖМБС 2.303-68* бойынша сызықтар, МЖМБС 2.301-
68* бойынша форматтар,
- МЖМБС 2.304-81 бойынша
сызба шрифттері;
- МЖМБС 2.302-68 бойынша масштабтар, МЖМБС 2.307-68* бойынша өлшемдерді салу ережелері;
іскерліктер:
- стандартты сақтай отырып, әртүрлі сызықтарды сызу;
- графикалық редактордың көмегімен сызбаларда стандартты шрифтпен жазуды жазу;
- қолмен және графикалық редактордың көмегімен сызба масштабын анықтау, берілген масштабта тетіктерді сыза алу;
- сызбада қарапайым нысандағы тетіктердің өлшемін жасау;
- мамандық бойынша технологиялық сұлбаларды оқу;
|
БҚ 2
КҚ 3.3.1
|
ЖКП 02
|
Техникалық механика негіздері:
статика; статика аксиомалары, күш жүйелері, материалдар кедергісі; деформацияланған күйдің түрлері: созылу (сығылу), ығысу, айналдыру, тура иілу, күрделі деформация; беріктікке есептеу; механизмдер мен машиналардың тетіктері; механизмдер мен машиналардың кинематикалық сұлбаларын оқу және құру; әртүрлі беріліс буындарының негізгі өлшемін геометриялық есептеу.
|
Білімдер:
- статиканың негізгі ұғымдарын, күштердің жазықтық жүйесі; күш моменттері, кинематика және динамика элементтері;
іскерліктер:
- механикалық жүйелердің беріктіктігін тексеріп есептеу;
- механизмнің қажетті түрін таңдау, механизмдер мен құралымдардың құрама бірліктерінің конструкциялық ерекшеліктері.
|
БҚ 2,3
|
ЖКП 03
|
Жылу техникасының теориялық негіздері:
техникалық термодинамиканың негізгі ережелері; газ заңдары; газ қоспалары жылу сыйымдылық; РV- газдар диаграммасы; термодинамика заңдары; идеал газдардың термодинамикалық процестері; энтальпия; энтропия; газ циклдері; реал газдар; су буы және оның қасиеттері; су буының термодинамикалық процестері; бу турбиналық қондырғылардың циклдері; жылу алмастыру теориясының негізгі ережелері; жылу өткізгіштік; конвективті жылу алмасу; жылу беру; ұқсату және үлгісін келтіру негіздері; сұйықтықтың еркін қозғалысы, құбырлардың еріксіз және көлбеу ағысы, заттың агрегаттық күйінің өзгеруі кезіндегі жылу беру; жылу алмастыру аппараттары;
|
Білімдер:
- дәстүрлі емес жылу көздерін пайдалану бойынша жалпы сұрақтар;
- жұмыс денесінің параметрлері;
- қысымды өлшеудің әртүрлі бірліктері арасындағы арақатынас;
- жылу сыйымдылығының әртүрлі түрлері; жылу сыйымдылығының әртүрлі түрлерінің арасындағы тәуелділік;
-термодинамика заңдары;
- термодинамикалық процестер;
- энтропия, энтальпияның физикалық мәнін; өлшем бірліктері;
- РV және ТS диаграммаларында газ циклдерінің жұмыс қағидасы; ПӘК анықтау;
- бу түрлері, бу құрамы, бу параметрлері;
- реал газдардың қасиеттері; РV, ТS, һS – су буының диаграммалары;
будың негізгі процестері: изобаралық, изохоралық, изотермиялық және адиабаттық;
- әрбір процесте су буының жылу көлемі, жұмысы, параметрлерін анықтау әдістері;
- ағу және дросселдеу мақсаты; процестердің тәуелділігі;
- бу турбиналық қондырғының сұлбасы, Ренкин циклі;
- Ренкин циклінде пайдалы жұмсалған жылу;
- Ренкин циклінің ПӘК арттыру тәсілдері;
- регенеративті цикл; аралық асқын қызған бу циклі; жылуландыру циклдері; бинарлы және бугазды циклдер.
іскерліктер:
- барометр, манометр және вакууметр көрсеткіштері бойынша абсолюттік қысымды есептеп шығару;
- жылу сыйымдылық мәні, жылу мөлшерін анықтау;
- РV және ТS диаграммаларында су буының процестерін бейнелеу; будың параметрлері, жұмысын және жылуын анықтау;
- кесте және һS диаграммасы бойынша параметрлерін табу;
- РV-, ТS-, һS-диаграммаларында будың түзілуін бейнелеу;
- РV-, ТS-, һS-диаграммаларында су буынының термодинамикалық процестерін бейнелеу;
- бу күйінің параметрлері, жылу мөлшері, ішкі энергияның өзгеруі, барлық процестердегі жұмысты анықтау;
- РV-, ТS-, һS-диаграммаларында газдар мен будың ағу және дросселдеу процесін бейнелеу;
- РV-, ТS-, һS-диаграммаларында Ренкин циклін бейнелеу; ПӘКэнтальпияға тәуелділігін талдау;
- энтальпияны һS су буының кестесі мен диаграммасы бойынша табу;
|
БҚ1,2,3
КҚ 3.3.1
КҚ 3.3.4
|
ЖКП 04
|
Жылу энергетикасындағы конструкциялық материалдар:
металдардың құрылымы, қасиеттері және сынау тәсілдері; темірдің көміртекті қоспалары; көміртекті болаттар мен шойындар; болаттарды термиялық және химия-термиялық өңдеу негіздері; қоспалы болат пен қорытпалар; түсті металдар қорытпасы; металл емес құралымдық материалдар; металдар мен қорытпаларды өңдеудің негізгі тәсілдері; рұқсат беру, орнату және техникалық өлшемдер; металдарды өңдеудегі стандарттау және метрология; жылу энергетикалық қондырғылардың құралымдық материалдарының жұмыс шарттары; электр доғалық дәнекерлеу; газбен дәнекерлеу; термиялық кесу; электр станцияларының жылу энергетикалық жабдығы мен құбырларын монтаждап, жөндеу кезіндегі дәнекерлеу жұмыстары; негізгі жылу энергетикалық жабдықты бақылау көлемі, түрлері, мерзімдері; ақауын табу әдістері мен құралдары
|
Білімдер:
- материалдардың негізгі сипаттамалары; кристалл тордың қасиеттері; кристалл тордың ақаулықтары;
- қорытпалардың кристалдану температурасы, кесу ережелері;
- салқындау кезінде қорытпалардағы аллотропиялық өзгерістер;
- белгіленуі және химиялық құрамы бойынша болат пен шойынның жіктелуі;
- болат пен шойынның таңбалану қағидасы, қолданылу саласы;
- термиялық және химия-термиялық өңдеудің белгілері мен мақсаты және ХТО;
- коррозия салдары, коррозиямен күресу әдістері;
- қоспалы болатты белгіленуі, құрамы бойынша жіктелуі;
- түсті металдардың таңбалану қағидасы, түсті металл қорытпаларының қолданылу саласы;
- қысыммен өңдеу түрлері туралы: басу, құю; қысыммен өңдеуге арналған жабдық түрлері; домалату бұйымдарының түржиыны туралы;
- қысыммен өңдеудің әрбір түрінің ерекшеліктері, артықшылықтары мен кемшіліктері;
- дәнекерлеу технологиясы, дәнекерлеудің халық шаруашылығында қолданылуы;
- стандарттаудың негізгі мақсаттары мен міндеттері;
- қолайсыз факторлардың материалдың қызмет көрсету мерзіміне әсер етуі туралы;
- жылжымалық; релаксация; радиация; радиациялық беріктіктің табиғаты мен сатысы туралы;
- бу құбырында қолданылатын материалдарға қойылатын талаптар;
- бу турбиналарының, құбырлардың материалдарына қойылатын талаптар және жұмыс шарттары;
- әртүрлі құрылымды болаттардың, түсті металдардың, биметалдардың сипаттамалары;
- дәнекерлеу кезіндегі қауіпсіздік техника ережелері;
- дәнекерлеу аппаратына қойылатын талаптар;
- электрмен пісірудің артықшылықтары;
- флюстың белгіленуі мен құрамы;
- сығылған газ балондарының құрылымы; газ дәнекерінің қолданылу саласы;
- оттегі кескішінің құрылғысы; оттегі кескішінің ауыстырмалы және стационарлық машиналарының жұмыс қағидасы;
- жылу энергетикалық жабдықты монтаждау және жөндеу кезіндегі дәнекерлеу жұмысының ерекшелігі;
- дәнекерленген жалғанымдардың сапасына талаптар;
- әртекті болатты дәнекерлеу технологиясы;
- ЖЭС және АЭС дәнекерлеу жұмыстарына жіберілетін дәнекерлеушілерге талаптар;
- дәнекерлеу жұмыстарын жасау кезінде қауіпсіздік техникасы ережелері;
- құбыр дәнекерлеу автоматтарының жұмыс қағидасы, техникалық сипаттамалары және қолданылу саласы;
- автоматтық және жартылай автоматтық дәнекерлеу кезіндегі қауіпсіздік техникасы ережелері;
іскерліктер:
- материалдарды белгіленуі мен қасиеттері бойынша жіктеу;
- қорытпа күйінің диаграммасымен жұмыс істеу, қорытпа құрылымы, критикалық нүктелерді анықтау;
- берілген қорытпа үшін ТО, ХТО түрін таңдау;
- коррозия түрлерін анықтау;
- болат таңбалары мен оның қорытпаларын ашып оқу;
- белгіленуі бойынша материалды таңдау;
- өлшеу аспаптарымен және құралдарымен жұмыс істеу;
- өлшеудің мемлекеттік жүйесін пайдалану;
- әртүрлі жұмыс режимдерінде жылу техникалық жабдықтың түйіндері мен тетіктерінің деформацияға ұшырау мүмкіндіктерін анықтау;
|
БҚ 1,2,3
КҚ 3.3.1
|
ЖКП 05
|
Гидравлика және сорғылар:
сұйықтықтың физикалық қасиеттері; гидростатика және гидродинамика негіздері; гидравликалық кедергілер; сұйықтықтың ағуы, құбыр бойымен және арналарда қозғалуы; электр станциялардың сорғылық жабдығы; сорғылар; гидроаппаратура; көлемді гидроқозғалтқыштар; гидравликалық кедергілер; көлемді гидрожетек; көлемді гидрожетекті реттеу; іздік гидрожетектер; гидрожелілер; ыдыстар және жұмыстық сұйықтықтар;
|
Білімдер:
- сұйықтың негізгі физикалық қасиеттері және олардың температура мен қысымға тәуелділігі;
- гидростатиканың негізгі теңдеуі, үздіксіздік теңдеуі және Бернулли теңдеуі;
- сұйықтық қозғалысының екі режимі; гидравликалық кедергілердің жіктелуі; сұйықтың қозғалысы кезінде бойымен ағын шығын анықтау;
- сығылу, жылдамдық және шығын коэффициентін анықтау, әртүрлі насадкалардың сапалық сипаттамасы мен олардың қолданылу саласы;
- қарапайым құбырды есептеу кезіндегі негізгі міндеттер;
- сорғылардың белгіленуі; олардың негізгі параметрлері;
- орталықтан тебетін сорғының негізгі теңдеуі, сорғының теориялық және ақиқат арынын анықтау;
- сорғылық жабдыққа қойылатын талаптар;
- қоректік, конденсаттық, тораптық, циркуляциялық және майлы сорғылардың типтері мен параметрлері;
іскерліктер:
- сұйықтың физикалық қасиеттерін анықтау үшін кестелермен және формулалармен жұмыс істеу;
- ыдыстың түбі мен қабырғасына қысым күшін есептеу;
- гидравликалық үйкеліс коэффициентін және жергілікті кедергілер коэффициентін анықтау;
- аспаптың көрсеткіштері бойынша сорғының арынын анықтау;
- қалақшаның шығатын және енетін жерінде сұйықтық жылдамдығының үшбұрышын құру;
- каталогтармен және техникалық құжаттармен жұмыс істеу.
|
БҚ 1,2,3,4
КҚ 3.3.1
|
ЖКП 06
|
Жалпы электротехника электроника негіздерімен
электр өрісі; тұрақты ток электр тізбектері; электрлік магнетизм; электрлік өлшемдер; бір фазалы айнымалы электр тізбектері; үш фазалы электр тізбектері; трансформаторлар; айнымалы және тұрақты ток электр машиналары; электр энергиясының берілуі, таралуы; электронды жартылай өткізгіш аппаратура;
|
Білімдер:
- электрлік сұйықтықты есептеу әдістері; электр шамаларының өлшем бірліктері;
- Ом және Кирхгоф заңын;
- магниттік өрістің сипаттамалары;
электр өлшеу аспаптарының құрылғысы;
- айнымалы токтың бір фазалы электр тізбектерін есептеу әдістері;
- айнымалы токтың үш фазалы электр тізбектерін есептеу
әдістері;
- трансформаторлардың белгіленуі, құрылғысы, жұмыс режимі;
- үш фазалы асинхронды қозғалтқыштардың құрылғысы, негізгі сипаттамалары;
- тұрақты ток машиналарының құрылғысы;
іскерліктер:
- өлшеу аспаптарын пайдалануды, электр тізбектерін есептеу;
- электр және магниттік тізбектердің тогын, кернеуін, қуатын, кедергісін өлшеу;
- айнымалы ток электр тізбектерінің әртүрлі элементтерімен сұлбаларды құру; аспаптардың көрсеткіштерін алу;
- векторлық диаграммаларды құру;
- үш фазалы электр тізбектерінің сұлбаларын құру; коэффициенттерін анықтау, жұмыс режимдерін ауыстыру;
- үш фазалы асинхронды қозғалтқышты іске қосу;
- тұрақты ток машиналарын іске қосу.
|
БҚ 1,2,3
КҚ 3.3.3
КҚ 3.3.17
|
ЖКП 07
|
Компьютерлік технология негіздері:
Windows ОЖ; Microsoft Word мәтіндік редакторы; Ехсеl электронды кестесі; мәліметтер базасы; компьтерлік тораптар; Аuto Саd графикалық редакторы; курстық жобалауда ЭЕМ пайдалану; автоматтандырылған
жұмыс орындары.
|
Білімдер:
- жоғары деңгей тілдерінде алгоритмдеу және бағдарламалау негіздері;
- компьютерді пайдаланушыға баптау;
- тораптағы жұмыс;
- офистік бағдарламалармен жұмыс;
іскерліктер:
- ОЖ орнықтыру;
- мәтінді формативтеу және түзету;
- кестелерді құруды және түзету;
- ақпаратты алу және жіберу үшін локальды және басты торапты пайдалану;
- сызбаны құру және түзету;
|
БҚ 5,7
КҚ 3.3.7
|
АП 00
|
Арнайы пәндер
|
АП 01
|
Жылумен жабдықтау жүйелерінің қазандық қондырғылары:
отынның жіктелуі және оның техникалық сипаттамалары; қатты, сұйық және газ тәрізді отынның жану негіздері; отынды пайдаланудың тиімділігі; оттық құрылғылар; қабатты және камералық оттықтар; құйынды оттықтар; қазандық қондырғылар туралы жалпы мәліметтер;гидродинамика негіздері және су режимі; өнеркәсіптік кәсіпорындардың бу қазандары; арнайы қолданыстағы қазандық агрегаттар; бу қазандары конструкциясының жайластырылуы, жылуды есептеу әдістемесі; су-бу жолдары және қазанның негізгі элементтерін беріктікке есептеу; су қыздыратынқазандардың типтері және конструкциясы; қазандардың каркасы, қаптамасы мен гарнитурасы; қызу беттерінің элементтері; қазандық қондырғылардың қосымша жабдығы; отын беру және қатты отын шаңын дайындау; газмазутты қазандық қондырғылардың отын шаруашылығы; қазандық қондырғылардың газ-ауа өтетін жолы, күлқож жою; қазандықтардың жіктелуі; қазандықтардың принциптік жылу сұлбалары және олардың негізгі жабдығы;
|
Білімдер:
- отынның жіктелуі, түрлері;
- қазанның жіктелуі;
- қазандық қондырғылардың құралымы;
- бу және су қыздыру қазандарының жіктелуі;
- қазан агрегаттарының типтік өлшемдері мен параметрлері;
- оттық құрылғылардың жіктелуі;
- оттық құрылғылардың негізгі сипаттамалары; оттық қабаттары; ағаш қалдықтары мен торфтарын жағуға арналған оттық құрылғылар; технологиялық қондырғыларға арналған арнайы оттықтар;
- көмір шаңының қасиеттері мен сипаттамалары;
- шаң дайындау қондырғыларының шаң дайындау сұлбалары; диірменді құрылғылардың түрлері;
- дозалау және айыру құрылғыларының белгіленуі мен түрлері;
- жағу құрылғылары; сұйық және газ тәрізді отынды жағуға арналған шаң дайындау оттықтарының, жағу құрылғыларының жайластырылуы;
- оттық құрылғылар; шаң дайындау жанарғыларын, сұйық және газ тәрізді отынды жағу үшін оттық құрылғыларды құрастыру;
- тарту және үрлеу қондырғыларының белгіленуі мен түрлері;
- қазандық қондырғының сұлбасы, оның элементтерінің белгіленуі, қазандардың таңбаланауы және параметрлері, негізгі терминдер мен анықтамалар;
- отын шаруашылығы жабдығының принциптік сұлбалары;
- отын дайындау жүйесі;
- мазутты жеткізу тәсілдері, сұйық отынды сақтау ережелері;
- мазутпен жабдықтау сұлбалары;
- мазут шаруашылығы жабдығының сипаттамалары;
- ұшқыш күлдің сипаттамалары; қож жою жүйелері;
- арматура кластары, арматураның құралымы, оны орнату орны;
Іскерліктер:
- отынның бір массасынан екіншіге қайта есептеу;
- ауа шығыны коэффициентін анықтау, жану өнімдерінің энтальпиясын есептеу, отынның жануы кезінде жану өнімдерінің көлемін анықтау;
- q3, q4, q5, q6, жылудың тура және кері балансы бойынша қазанның пәк, қазанға отын шығынын анықтау;
- оттықтың нобайын сызу және геометриялық сипаттамаларын есептеу;
- экономайзердің, ауа қыздырғыштардың жылулық есептеуін орындау;
- қазанның негізгі элементтерін беріктікке есептеу;
- желдеткіштерді, күлтұтқыштарды және түтін құбырларын есептеу және таңдау;
- күлқож жою жабдығын таңдау.
|
БҚ 7,9,10
КҚ 3.3.3
КҚ 3.3.4
КҚ 3.3.7
КҚ 3.3.11
КҚ 3.3.18
|
АП 02
|
Жылу техникалық жабдық:
рекуперативті және регенеративті жылу алмастыру аппараттары; үздіксіз жұмыс істейтін рекуперативті аппараттардың құралымы; кезеңмен жұмыс істейтін рекуперативті аппараттар; қыздыру беттері қабырғалы аппараттар; регенеративті аппараттар; қайнау қабатымен аппараттар; жылу алмастырғыш аппараттардың салыстырмалы сипаттамасы және таңдау; конденсат аластатқыштар; аралас типті жылу алмастырғыш аппараттар; жылу және май алмастырудың негізгі процестері; араластырғыш жылу алмастырғыштардың құралымы; булау аппарттары мен қондырғылары; дистиляциялық және ректификациялық қондырғылар; химиялық айналулармен жылуландыру қондырғылары; кептіру қондырғылары; ылғалды материалдарды кептіру механизмі; кептіру процестері және оларды есептеу; кептіргіштердің негізгі типтері мен құралымдары; екіншілік энергия қорлары.
|
Білімдер:
- жылу алмастыру аппараттарының белгіленуі мен құралымы;
- қабырғалы жылу алмастырғыштардың типтері, олардың қолданылуы;
- регенераторлардың типтері; регенаторларды рекуперативті жылу алмастырғыштармен салыстыру;
- олардың таңдалуын анықтайтын жылу алмастырғыштардың артықшылықтары мен кемшіліктері;
- жылу алмастырғыштарды есептеу түрлері мен мақсаттары;
- жылулық, гидравликалық, механикалық, тексерушілік есептеудің бірізділігі;
- жылу беру коэффициентін анықтау әдістемесі;
- жылулық есептеу түрлері мен әдістемесі;
- қайнау қабатының түзілу қағидасын; жылу алмастырғыштарда қайнау қабатының қолданылуы;
- конденсат аластатқыштардың белгіленуі мен түрлері;
- конденсат аластатқыштарды орнату және пайдалану ережелері;
- материалдарды кептіру тәсілдері;
- ылғалдың материалмен байланысу нысандары;
- жалпы және құрғақ массаға ылғалдылықты қайта есептеу;
- материалдарды кептіру кинетикасы;
- теориялық және ақиқат кептіру, олардың материалдық және жылулық балансы;
- h-d диаграммасы бойынша кептіргіштерді есептеу;
- материалдарды конвективті кептіру түрлері;
Іскерліктер:
- әртүрлі жылу алмастырғыштардың түрлерін және ерекшеліктерін айыра білу;
- жылу алмастырғыштарды белгіленуі бойынша типін таңдау;
- конденсат аластатқыштарды типін таңдау;
- алынған нәтижелер талдамасымен және келесі қорытындылармен жылу алмастырғыштарды есептеудің әр түрін орындау;
- қабырғалы жылу алмастырғыштардың жылулық есептеуін орындау;
- жылу алмастырғыштардың белгіленуі бойынша типін таңдау;
- регенатор типін таңдау;
- қайпан жатқан қабат жұмысының тиімді режимін таңдау;
- МЖМС және стандарт бойынша жылу алмастырғыштың сәйкес типін таңдау;
|
БҚ 7,9,10
КҚ 3.3.1
КҚ 3.3.3
КҚ 3.3.4
КҚ 3.3.7
КҚ 3.3.11
КҚ 3.3.13
КҚ 3.3.14
КҚ 3.3.15
|
АП 03
|
Жылумен жабдықтау және жылыту:
жылу энергиясын тұтынушылар; жылумен жабдықтау жүйелері; топтық және жергілікті жылу қосалқы станциялары; жылуды жіберуді реттеу; жылу тораптарының құрылыстық механикалық құралымдары; жылу тораптарының гидравликалық параметрлерін есептеу; жылу тораптарының гидравликалық режимі; жылу тораптарын жылу параметрлерін жылулық есептеу; жылу тораптарын және жылыту пункттерін пайдалану; ғимараттарды жылыту жүйелері туралы жалпы мәліметтер; ғимараттардың қоршау құралымдары арқылы жылу жіберу; ғимараттардың жылу шығынын анықтау; жылыту жүйелерін құралымдау негіздері; жылыту жүйлерінің жылыту аспаптары; судың табиғи және жасанды циркуляциясы арқылы сумен жылыту жүйелері.
|
Білімдер:
- жылумен жабдықтау көздері мен жүйелерінің жіктелуі, олардың ерекшеліктері, кемшіліктері мен қолданылу саласы;
- қосалқы станциялардың типтері, жылу қосалқы станцияларының жабдығы, абоненттік кірмелердің сұлбасы мен жайылуы, жергілікті және орталық жылыту пункттері;
- әртүрлі төсеу тәсілдерінде оқшауланған құбырдың жылулық шығынын есептеу әдістемесі;
- жылулық оқшауламаны есептеу міндеттері мен тиімділігі, жылу тасымалдағыш температурасының түсуі;
- жылу жіберуді реттеудің негізгі әдістері және реттеу жүйесінің құрылымы;
- төсем типтері, құрылыстық құралымдар, жылу оқшауламасының алуан түрлілігі, механикалық жабдық, жылу тораптарының конфигурация сұлбалары;
- жылумен жабдықтау жүйе элементтерінің бүлінуінің негізгі түрлері, жылумен қамсыздандыру жүйелерін жөндеу түрлері;
- жылу тораптарын және жылумен жабдықтау жүйелерін пайдалануға қабылдау ережелері;
- ғимараттарды жылытудың негізгі түрлері және олардың пайдаланылу мүмкіндігі;
- жылыту приборларының түрлері және олардың техникалық сипаттамасы;
- орталықтан жылыту жүйелерінің түрлері;
- бумен жылыту жүйлері, олардың құрылғысы мен жабдығы;
Іскерліктер:
- жылу тораптарын және құбырлардың жабдығы мен оқшауламасын төсеу тәсілдері мен трассаны таңдауды дұрыс жүзеге асыру;
- жылулық жүктемелердің графиктерін өз бетімен құру, талдау, салыстыру, өндірістік орынжайдың жылулық балансын құру;
- жылумен жабдықтау жүйелері мен көздерінің жылулық сұлбасын талдау, олардың әртүрлілігін, жұмыс қағидасын, жылу тұтыну сипатын ескере отырып, технико-экономикалық нұсқаларын салыстыру;
- жылу қосалқы станцияларының жабдығын есептеу;
- жылу жіберуді реттеу жүйелерін таңдау;
- жылу тораптарының құрылыстық құралымдарын, жоспары мен пішінін жасау;
- жылу тораптарын графиктік есептеу;
- жылу тораптарының сипаттамасын құру;
- оқшауламаның тиімді қалыңдығын анықтау, жылу оқшауламасының тиімділігін есептеу;
|
БҚ 7,9,10
КҚ 3.3.1
КҚ 3.3.3
КҚ 3.3.4
КҚ 3.3.7
КҚ 3.3.11
КҚ 3.3.13
КҚ 3.3.14
КҚ 3.3.15
|
АП 04
|
Өнеркәсіптік экология негіздері:
экология міндеттері; қатты, сұйық және газ тәрізді ластанудың түзілуі; жылу электр станцияларының және қазандық қондырғылардың қалдықтары, олардың қоршаған ортаға әсері; жылу электр станцияларында және қазандық қондырғыларда қатты заттарды ұстау; улы газ қалдықтарын азайту; зиянды қалдықтардың сейілуі; түтін құбырлары; ЖЭО және қазандық қондырғылардың ақаба сулары; ақаба суларды тазарту; жылуландыру қазандықтарында шуды басу;
|
Білімдер:
- атмосфера мен сулы ортаның ластануының жалпы сипаттамалары;
- өнеркәсіптік қалдық көздерінің жіктелуі;
- қалдық тастамаларын шектеу әдістерінің жіктелуі;
- қалдық тастамаларын шектейтін негізгі жабдықтың жіктелуі;
- зиянды қалдықтардың адамға және қоршаған ортаға әсері;
- адамға және қоршаған ортаға зиянды қалдықтардың ПӘК және орташа тәуліктік шоғырлануының әсері;
- қалдықтарды бақылау әдістері;
- шу көздерін, дыбыс деңгейін, радиациялық қауіпсіздік нормалары;
- ұшқыш күлдің сипаттамалары;
- күлді тұту тәсілдерінің жіктелуі;
- ылғалды күлді тұту аппараттары;
- шаң қаптардың, циклондардың, жалюзді шаң тұтқыштардың жұмыс қағидасы;
- скруббердің құралымы мен жұмыс қағидасы;
- электр сүзгілерінің жіктелуі, белгіленуі, жұмыс қағидасы;
- отынды жағу кезінде азот оксидінің түзілу процестері;
- азот оксидінің түзілуіне әсер ететін оттық камераларының құралымы;
- сұйық және қатты отында күкірт құрамды жалғанымдардың сипаттамалары;
- жану өнімдерін тазартудың әктасты және абсорбциялық әдісі;
- зиянды қалдықтарды сейілту міндеттері;
- кететін түтін газдарында зиянды қалдық құрамы мен шоғырлануын бақылау;
- түтін құбырларынан зиянды қалдықтарды сейілту міндеттері;
- түтін құбырларының типтері мен құралымы;
- су қойнауында өтетін процестерді және ақаба сулардың құлау шарттары;
- өндірістік сулардың түрлері;
- ақаба суларды тазарту бойынша негізгі процестер;
- жабдықты жуудың кезеңдігін, ақаба су қоспаларының шоғырлануы;
- гидрокүл жою сұлбасы;
іскерліктер:
- отында және түтінді газдарда улы заттарды анықтау;
- батареялы циклондарды есептеу;
- скрубберлерді есептеуді;
- электр сүзгілерін есептеу;
- отынды жағу кезіндегі азот оксидінің шығуына әсер ететін негізгі факторларды талдау;
- қолайсыз жағдайлардағы ең жоғарғы шектік шоғырлануды анықтау;
- түтін газдарында зиянды қалдықтардың құрамын анықтау;
- жылуландыру қазандығына түтін құбырларының типі мен санын таңдау;
|
БҚ 2,9,10
КҚ 3.3.4
КҚ 3.3.5
КҚ 3.3.18
|
АП 05
|
Жылу техникалық өлшеу негіздері және жылу техникалық процестерді автоматтандыру:
жылу техникалық өлшеу және метрология туралы жалпы мәліметтер; өлшеу түрлендіргіштері және дистанциялық беріліс; температураны өлшеу; қысымды, қысым мен разрядтау айырымын өлшеу; сұйықтық пен шашылғыш денелердің шығынын, мөлшерін және деңгейін өлшеу; газдардың, су мен будың құрамын өлшеу. қазандық қондырғылардың қалдықтарын бақылау; жылу техникалық бақылаудың арнайы өлшеу сұлбалары; басқару мен автоматтандырудың негізгі ұғымдары; реттеудің автоматтандырылған жүйелері; автоматтандырылған реттеу жүйелерінің техникалық құралдары; қазандарды автоматтық реттеу; жылу техникалық қондырғыларды автоматтандыру; логикалық басқару жүйелері және жылу техникалық жабдықты автоматтық жылулық қорғау; технологиялық синалдау;
|
Білімдер:
- технологиялық параметрлерді өлшеуге арналған аспаптардың негізгі типтері;
- негізгі технологиялық параметрлерді өлшеуге арналған аспаптардың қолданылуы;
- негізгі техникалық сипаттамалары;
- технологиялық параметрлерді өлшеуге арналған аспаптардың артықшылықтары мен кемшіліктері;
- басқару мен автоматтандырудың негізгі ұғымдары;
- автоматтық реттеу жүйелерінің құрылымдық сұлбалары;
- қазандардың автоматтық реттеу сұлбалары;
- қазандықтың қосымша жабдығын автоматтандыру сұлбалары;
- автоматтық жылу қорғаныстары, олардың белгіленуі;
іскерліктер:
- реттеудің функционалдық сұлбаларын оқу;
- бу қазандарының және қосымша қондырғылардың жылу қорғаныстарының сұлбаларын оқу;
- аспаптарды іске қосу;
- аспаптардың статикалық сипаттамаларын алу және талдау;
|
КҚ 3.3.5
КҚ 3.3.7
КҚ 3.3.16
|
АП 06
|
Су дайындау:
табиғи су қоспалары және су сапасының технологиялық көрсеткіштері; суды сүзіп және коагуляция арқылы тазарту; суды тұндыру арқылы тазарту; суды иондық алмасу әдісімен өңдеу; суды химиялық тұзсыздандыру; суды дайындаудың реагентсіз әдістері; су дайындау жүйесін жобалау; жылу күштік жабдық коррозиясы және оны алдын алу әдістері; жылу тораптарыны жабдығы мен құбырларының беттерінде шөгінділердің түзілуі; шөгінділерді алдын-алу тәсілдері; жылу күштік қондырғының су химиялық режимі; жылу тораптарының су режимінің ерекшеліктері; су режимін химиялық бақылау; су дайындау қондырғыларын жобалау негіздері;
|
Білімдер:
- су талдамасының технологиялық көрсеткіштерін; суды технологиялық белгілері бойынша жіктелуі;
- сүзу және коагуляция міндеттерін, жарықтандыру сүзгілері мен жарықтандырғыштардың жұмыс қағидасы мен құралымы;
- шөгу әдістері, қолданылатын реагнеттер, суды содамен өңдеу кезіндегі химиялық реакциялар, аралас сұлбалар;
- ионитті сүзгілердің қолданылуын, олардың белгіленуі, қолданылу саласы;
- натрий катиондау, сутегі-катиондау және сутегі-натрий катиондау;
- анионитті сүзгілердің құрылғысы мен жұмысын, тұзсыздандыру сұлбасы;
- деаэратордың, декарбонизатордың, диализатордың құрылғысы мен жұмыс қағидасы;
- ВПУ жүйелерін жобалау тәртібі, сұлбаларды таңдау бойынша жалпы ережелер;
- бу және су жолы мен жылу тораптары жабдығын коррозиядан сақтау шаралары;
- шөгінділердің түрлерін, шөгінділердің алдын-алу тәсілдерін және қазандарды үздіксіз және кезеңдік үрлеу;
- будың ластануымен күресу тәсілдері;
- сулы режимнің міндеттері мен ерекшеліктері, қоректік, қазандық су мен бу сапасының нормалары;
- жабдықтың қызу беттерінде шөгінділердің түзілуін азайту шараларын;
- су дайындау қондырғыларын химиялық бақылауды белгілеу және ұйымдастыру;
Іскерліктер:
- ион алмастыру сүзгілерін есептеу;
- нормативтік-техникалық құжаттамамен жұмыс істеу;
- жабдық үшін коррозияның алдын-алу тәсілдерін таңдау;
- қызу беттерінде шөгінділердің алдын-алу тәсілдерін таңдау;
- бу қазандары үшін су-химиялық режимді таңдау;
- шығатын су сапасының көрсеткіштері, жылу тораптарын қоректендіру бойынша су-химиялық режимді таңдау;
|
КҚ 3.3.1
КҚ 3.3.5
КҚ 3.3.7
КҚ 3.3.9
КҚ 3.3.11
КҚ 3.3.14
|
АП 07
|
Қазандық қондырғылар мен жылу техникалық жабдықты пайдалану және жөндеу:
Жылу техникалық жабдықты пайдалануды ұйымдастыру; отын шаруашылығын пайдалану; бу және су қыздыру қазандарын пайдалану; қазандық қондырғының қосымша жабдығына қызмет көрсету; орталақтан тепкіш машиналарды пайдалану; ішкі жүйелерді пайдалану; жылу тораптарын пайдалану; су қыздыру және жылу пайдалану жабдығын пайдалану; жылу техникалық жабдықтың жөндеу жұмыстарын ұйымдастыру; бу қазандарының қыздыру беттерін жөндеу; оттық құрылғыларды, үрлеу аппараттарын, құбырлы ауа қыздырғыштарды жөндеу; қаптау және оқшаулау жұмыстары; құрама бірліктерді жөндеу; тартып-үрлеу машиналарын жөндеу; регенеративті ауа қыздырғыштарды жөндеу; диірмендерді, қоректік шаңды жөндеу; сорғыларды жөндеу; тораптық су қыздырғыштарды жөндеу; жылу тораптарының жабдығын жөндеу; су дайындау және жылуды пайдалану жабдығын жөндеу;
|
Білімдер:
- өнеркәсіптік кәсіпорындардың энергия қызметінің негізгі міндеттері, энергоцехтың құрылымы, жылу жабдығына құжаттама, қолданыстағы ережелер, нормалар, нұсқаулықтар бұзғаны үшін жауапкершілік;
- қатты, сұйық және газ тәрізді отын қасиеттері; отын беру және күлқож жою жүйесін пайдалану талаптары;
- тартып-үрлеу машиналарының, орталықтантепкіш сорғылардың, компрессорлық қондырғылардың белгіленуі мен құрылғысы; болатын ақаулылықтар мен оларды жою тәсілдері, айналушы механизмдерді пайдалану кезіндегі қауіпсіздік техникасы ережелері;
- бу және су қыздыру қазандарын куәландыруға, оларға қызмет көрсету көлеміне ГГТН ережелерінің негізгі талаптары;
- қатты отынды, форсункаларды, газ оттықтарын жағу үшін оттық түрлері;
- қазандық қызметкерлері үшін ГГТН-нің типтік нұсқаулығы, қазанды қосу, жоспарлы және апаттық тоқтатуға дайындау;
- су қыздыратын қазандарды пайдалану ерекшеліктері;
- «Бу мен ыстық су құбырларын орнату және пайдалану ережелерінің» негізгі ережелері; құбырлардың бүліну себептері мен түрлері; бүлінуді жою тәсілдері, жылумен жабдықтау жүйелерін пайдалану ережелері;
- гидросоққы ұғымын, оны болдырмау шараларын; «жылу пайдалану қондырғылары мен жылу тораптарын пайдалану ережелеріне» сәйкес жылу тораптарын пайдалану талаптары;
- қысыммен жұмыс істейтін ыдыстарды қауіпсіз пайдалану бойынша негізгі талаптары; жылу пайдалану қондырғылары мен конденсаттық шаруашылықты пайдаланудың негізгі талаптары;
- қызмет көрсету мен жөндеу міндеттері; қызметкерлердің құрамы; жұмыс орнын ұйымдастыру; үнемділік пен сенімділіктің негізгі көрсеткіштері;
- жөндеудің ұйымдастырушылық шаралары мен құжаттамасы;
- гидравликалық сынау, басуды өткізу әдістемесі;
- оттық құрылғыларды, үрлеу аппараттары, құбыр ауа қыздырғыштарын талдау мен құрудың тәртібі;
- қазан агрегат механизмдерінде қолданылатын подшипниктердің құралымы;
- ауа қыздыру құралымы; олар арқылы заттардың жүруі;
- шаң жүйесі элементтерінің құралымы;
- арматураның түрлері мен құралымы;
- қазан агрегаттарын қаптау түрлері;
- оқшаулау материалдарымен жұмыс істеу ережелері;
Іскерліктер:
- техникалық құжаттамамен; басшылыққа алатын норамтивтік құжаттармен жұмыс істеу;
- дайындау, оперативті, қорытынды, есептік құжаттаманы құру;
- беттерді тазартумен байланысты слесарлық жұмысты орындау;
- элементтерді стендтік және жергілікті тексеруді жүргізу;
- ақаулылық ведомостін құру;
- ауа қыздырғыштардың ақаулылығын анықтау;
- шарлы барабанды диірмендердің, балғалы диірмендердің ақаулылығын анықтау;
- сорғы элементтерінің күйін тексеруді;
|
БҚ 2
КҚ 3.3.1
КҚ 3.3.3
КҚ 3.3.4
КҚ 3.3.6
КҚ 3.3.7
КҚ 3.3.8
КҚ 3.3.11
КҚ 3.3.12
КҚ 3.3.13
КҚ 3.3.14
КҚ 3.3.16
КҚ 3.3.22
|
АП 08
|
Қазандық жабдықты монтаждау және баптау:
Өлшеу құралы және өлшеу техникасы; такелаж және жүк көтеру механизмдері; жұмыстарды ұйымдастыру және жабдықты монтаждауға дайындау; бу және су қыздыру қазандарын монтаждау; қазандардың қосымша жабдығын монтаждау;
жылу техникалық жабдықты баптау және сынау; баптау жұмыстарын ұйымдастыру; жылу техникалық жабдықты қосып реттеу; қазандық агрегаттарды жылу техникалық сынау және баптау; тартып-үрлеу машиналарын және газ ауа жолдарын сынау және баптау; су дайындау және жылу оқшаулау жабдығын сынау және баптау; жылу техникалық жабдықты монтаждау; монтаждық-құрама жұмыстарға дайындау; жылыту жүйелерін, ауаны желдетуді, ыстық сумен жабдықтауды монтаждау; жылу тораптары мен пункттерін монтаждау; жылу техникалық жабдықты баптау және сынау; жылу техникалық жабдықты қосып реттеу;
|
Білімдер:
- қазан агрегаттарының тетіктері мен түйіндерін дайындау үшін қолданылатын болаттар;
- өлшеу құралдары, өлшеу техникасы туралы жалпы мәліметтер;
- негізгі такелаждық жұмыстар;
- бу және су қыздыру қазандарын монтаждау технологиясы;
- қазандардың қосымша механизмдерін монтаждау технологиясы;
- монтаждық жұмыстарды жасау кезіндегі қауіпсіздік техникасы ережелері;
- жұмыс құрамы мен мазмұны;
- канаттар мен жүк көтеру жабдықтары;
- такелаждық жұмыстар кезіндегі қауіпсіздік техникасы ережелері;
- құбырлардың түржиыны; арматураны жалғау тәсілдері, фланецтердің, бұрандалардің, төсемдердің түрлері;
- құбырларды жайластыру ережелері, оларды бекіту, тіректерді орнату;
- компенсатор түрлері, дәнекерлеу тәсілдері, жылулық оқшаулама түрлері, жылумен жабдықтау жүйелерін жуу әдістері, гидравликалық сынау түрлері, элементтерді, желдету жүйесі;
- объектінің монтаждауға дайындығын тексеру тәсілдері;
- сорғыларды, жылу алмастырғыштарды, бактарды монтаждау ерекшеліктері;
- жылу жүйелерін төсеу типтері, компенсаторларды орнату ережелері;
- баптау жұмыстарының белгіленуі;
іскерліктер:
- канаттардың, стропылардың ақауларын анықтау, түйінді және сақиналы стропыларды ілгекке бекіту;
- құбырларды төсеу орындарын белгілеу;
- гидропневматикалық жууды жасау;
- құбырлы арматураны айыра білу;
- жөнделген түйіндер мен блоктарды көлденеңдікке, тіктікке және т.б тексеру;
|
БҚ 2
КҚ 3.3.3
КҚ 3.3.6
КҚ 3.3.9
КҚ 3.3.16
КҚ 3.3.17
|
АП 09
|
Сала экономикасы:
нарықтық қатынас жүйесіндегі сала кәсіпорыны; менеджмент; басқарудың негізгі қағидалары мен әдістері; маркетинг; сала кәсіпорынының өндірістік қорлары; сала кәсіпорынының капитал салымы мен капиталдық құрылысы; негізгі және көмекші өндіріс мекемесі; еңбекті ғылыми ұйымдастыру; сала кәсіпорынында техникалық нормалау негіздері; еңбек өндірісі; сала кәсіпорынында еңбек төлемін ұйымдастыру; нарықтық экономика жағдайларында Қазақстан Республикасының салық жүйесі; кәсіпорынның қаржылық іс-әрекетін банктік реттеу; энергетика кәсіпорнындарында жоспарлауды ұйымдастыру; энергетика кәсіпорындарының өндірістік-шаруашылық қызметін есепке алу және талдау негіздерін.
|
Білімдер:
- өнеркәсіп және энергетика кәсіпорындары мен олардың құрылымдарын басқару негіздері;
- кәсіпорын мүлігінің құрамын, қозғалысын және есебі;
- мекеме және еңбек төлемі саласында кәсіпорындарды басқарудың экономикалық механизмінің жұмысы;
- өнеркәсіп пен энергетика кәсіпорнында есеп беру түрлері;
- энергетика кәсіпорындарын өндірістік-шаруашылық талдау негіздері;
Іскерліктер:
- техника-экономикалық негіздемелерді және жұмыс жобаларының сметалық құжаттамасын құру үшін экономикалық есептерді орындау;
|
БҚ 5,9
КҚ 3.3.2
КҚ 3.3.3
|
АП 10
|
Еңбекті қорғау:
Еңбекті қорғау бойынша Қазақстан Республикасының заңнама негіздері; бақытсыз жағдайларды талдау; қауіпсіздік техникасы бойынша қызметшілермен жұмысты ұйымдастыру; қызметшілердің құқықтары мен міндеттері; аймаққа, орынжайларға, жұмыс орындарына, жабдыққа, құралдарға, айлабұйымдарға, биіктікте жұмыс істеу кезінде, жер асты құрылыстарында, резервуарларда, жылу алмастыру аппаратарында, құбырларда, айналмалы механизмдерді пайдаланып, жөндеу кезінде, жер жұмыстарын атқарғанда қауіпсіздік техникасы мен өрт қауіпсіздігі талаптары; электр қауіпсіздігі, өрт қауіпсіздігінегіздері; улану, күю және басқа жарақаттар кезіндегі дәрігерге дейінгі көмек; отын-көлік цехінің, шаң дайындаудың, қазандардың, күлқож жоюдың, химиялық цехтардың, жылу тораптарының жабдығын пайдалану және жөндеу кезіндегі қауіпсіздік техникасы;
|
Білімдер:
- жұмыс орнын, жұмыс аймағын анықтау;
- жабдықты куәландырудың тәртібі;
- құралды пайдалану ережелері;
- ауырлықты қолмен ауыстыру нормалары;
- механизмдер мен айлабұйымдарды куәландыру және сынау мерзімдері;
- жұмыс істеушілердің арасында хабарласу сигналы, қорғаныс құралдары;
- ыдыстардың, құбырлардың түрлері мен категорияларын, тіркеу мерзімі, куәландыру, құбырларды сырлау, құбырлардағы жазулар;
- гидравликалық сынақ өткізу тәртібі;
- айналу механизмдерінің түрлері;
- жер, жылу оқшаулау және қаптау жұмыстарын орындау ережелері;
- жер, жылу оқшаулау және қаптау жұмыстары кезіндегі қорғаныс құралдар;
- электрмен жарақаттану түрлерін; электр тогымен жарақаттанудан қорғану шаралары;
- өртке қауіпті орынжайлардың жіктелуі; өртке қарсы қорғаныс шаралары;
- өрт сөндіргіштердің құралымдары;
- күю, улану түрлері;
іскерліктер:
- электр тогымен жарақаттану кезінде алғашқы көмек көрсету;
- қан кету, күю, жылу соққысын алу кезінде алғашқы көмек көрсету;
|
КҚ 3.3.12
КҚ 3.3.13
КҚ 3.3.14
КҚ 3.3.16
КҚ 3.3.17
|
ӨО ж КП
|
Өндірістік оқыту және кәсіптік практика
|
КП 00
|
Кәсіптік практика
|
КҚ 01
|
Оқу практикасы
материалдарды слесарлы-механикалық өңдеу; қауіпсіздік техникасы және өндірістік санитария; технологиялық өлшеу негіздері; жазықтық таңбалау; материалдарды кесу; металдарды шабу; дайындамаларды түзеу және ию; егеулеу, бұрғылау; бұранда қию; тойтарма; қыру; үгу; мойынтіректерді қалайылау және құю; электрмен пісіру; қауіпсіздік техникасы және өндірістік санитария; доғалы электрмен пісіру; аппаратура және айлабұйымдар; токарлық және фрезерлік станоктарда материалдарды өңдеу;
|
Іскерліктер:
- бақылау-өлшеу аспаптарын пайдалану; слесарлық жұмыстарды жасау үшін құралдарды пайдалану;
- кесуді, шабуды, түзетуді, июді, тойтарманы, бұрғылауды орындау;
- металдарды және өзге конструкциялық материалдарды слесарлық өңдеудің негізгі тәсілдері;
- металл кесетін станоктарда жұмыс істегенде қауіпсіздік техникасы ережелерін қолдану;
Дағдылар:
- слесарлық құралмен жұмыс істеу;
|
КҚ 3.3.6
|
КҚ 02
|
Оқу-өндірістік практика:
жылу механикалық жабдыққа қызмет көрсету және жөндеу; такелаждық жұмыстар; жөндеу-монтаждық жұмыстар; жаймаланатын қосылыстар; деталь ойықтарын пісіруге дайындау; құбырлардың фасонды бөліктерін дайындау; төсемдерді жасау; заглушкаларды алу және орнату; жабатын, реттейтін, сақтандыру арматурасын; вентильдерді жөндеу; сальникті компенсаторларды жөндеу; механикалық
түйіндерді; ілінісу муфталарын; мойынтірек түйіндерін; болтты және бұрандамалы қосылыстарды; тойтарма қосылыстарды; ыдыстарды; кешендік жұмыстар: гидротурбиналарды жөндеу; құбырларды және құбыр арматурасын жөндеу; жылу механикалық жабдықты жөндеу;
|
Іскерліктер:
- бақылау-өлшеу аспаптарын пайдалану; слесарлық жұмыстарды жасау үшін құралдарды пайдалану;
- төсемдерді, заглушкаларды жасау;
- біліктілікке сәйкес жылу механикалық жабдықты жөндеу;
- улану, күю, жылу соққысы болғанда және өзге жарақаттарда алғашқы көмек көрсету;
- көтеру-тиеу жұмыстарында қауіпсіздік шараларын пайдалану;
Дағдылар:
- слесарлық құралмен жұмыс істеу;
- практикада теориялық білімдерін пайдалану;
- бригадада жұмыс істеу;
|
КҚ 3.3.2
КҚ 3.3.5
КҚ 3.3.6
КҚ 3.3.8
КҚ 3.3.9
|
КҚ 03
|
Технологиялық практика:
нақты жұмыс орындарындағы жұмыс; білім алушы лауазымында жылу механикалық жабдықты жөндеу; осы мамандық бойынша еңбектің озық әдістері мен жұмыс тәсілдерін, материалдарды, жылу және электр энергиясын, қосалқы бөлшектерді үнемді пайдалану әдістерін оқыту; еңбек өнімділігін арттыру жолдарын, жабдықтың тозуға төзімділігін арттыруды оқыту; жылу механикалық жабдықты жөндеу және техникалық қызмет көрсетуге құжаттарды рәсімдеу; материалдарды қорыту және оларды рәсімдеу;
|
Іскерліктер:
- учаскеде жұмыс орнын жоспарлау;
- жұмыстарды жасауға наряд рәсімдеу;
- жұмыс орнында нұсқаулық жүргізу;
- пайдалану және жөндеу жұмыстарына техникалық құжаттама рәсімдеу;
- білім алушы лауазымында жабдыққа қызмет көрсетуді және жөндеуді жасау;
Дағдылар:
- жабдықты жөндеу бойынша техникалық құжаттамамен жұмыс істеу;
- лауазымдық нұсқаулықтармен жұмыс істеу;
- бригадада жұмыс істеу;
|
КҚ 3.3.1
КҚ 3.3.2
КҚ 3.3.3
КҚ 3.3.4
КҚ 3.3.7
КҚ 3.3.9
КҚ 3.3.13
КҚ 3.3.14
КҚ 3.3.19
КҚ 3.3.21
КҚ 3.3.22
|
КҚ 04
|
Диплом алды практикасы:
техникалық кәсіптік білімі бар мамандарға жүктелетін жұмыстар шеңберінде жеке өндірістік буынды басқару дағдыларын дамыту; жылу механикалық жабдықты және автоматтық бақылау, реттеу және басқару аппаратурасын жөндеу және қызмет көрсету бойынша кәсіпорынның энергетикалық қызметінің тікелей жұмыс процесін оқыту; кәсіпорындардың, энергетикалық қызметтердің, жөндеу цехтарының, монтаждық ұйымдардың жалпы құрылымымен таныстыру; таңдап алынған мамандық бойынша ұйымдастырушылық жұмыс дағдыларын игеру; дипломдық жобалау үшін бастапқы материалдарды жинау.
|
Іскерліктер:
- өндірістік учаскенің жұмысын талдау;
- ГЭС құрылымдық бөлімшелердің жұмысын талдау;
- техникалық құжаттаманы оқып, дипломдық жобаның тақырыбын таңдап алужәне дипломдық жобалау үшін бастапқы материалдарды алу;
Дағдылар:
- техникалық құжаттамамен жұмыс істеу;
- жеке өндірістік буынды басқару
- жұмыс орнында нұсқаулық өткізу;
|
КҚ 3.3.5
КҚ 3.3.13
КҚ 3.3.15
КҚ 3.3.18
КҚ 3.3.19
КҚ 3.3.20
|
Ескерту: 1-кесте. Базалық құзыреттер
Құзыреттер коды
|
Базалық құзыреттер
|
БҚ 1
|
өзінің болашақ мамандығының мәні мен әлеуметтік маңызын түсіну, оған тұрақты қызығушылық таныту;
|
БҚ 2
|
кәсіптік жағдайға жүйелі әрекет ету қабілеті болу керек, өзінің іс-әрекетін талдап, жобалауға, белгісіз жағдайларда өз бетімен әрекет етуге қабілетті болу керек;
|
БҚ 3
|
орындалатын жұмысқа жауапкершілік танытуға, кәсіптік іс-әрекет саласында проблемаларды тиімді шешуге дайын болу;
|
БҚ 4
|
әртүрлі ұйымдастырушы-құқықтық нысандағы мекемелерде кәсіптік міндеттерді шешу бойынша практикалық іс-әрекетке қабілетті болу; кәсіптік лексиканы меңгеру;
|
БҚ 5
|
өз еңбегін ғылыми ұйымдастыруға қабілетті болу, кәсіптік іс-әрекет саласында компьютерлік техниканы қолдануға дайын болу;
|
БҚ 6
|
әріптестермен өзара жылы қарым-қатынас пен ынтымақтастыққа дайын болу;
|
БҚ 7
|
үнемі кәсіптік жағынан өсуге, жаңа білім алуға дайын болу;
|
БҚ 8
|
өзін-өзі жетілдіруге (өзін-өзі тануға, өзін-өзі бақылауға, өзін-өзі бағалауға, өзін-өзі реттеуге) талпыну; өзін-өзі шығармашылық жетілдіруге талпыну;
|
БҚ 9
|
қойылған мақсатты ескере отырып, нақты міндеттерді орындау және өз қызметін жоспарлау;
|
БҚ 10
|
Жұмыс орнында еңбекті ұйымдастырудың тиімді тәсілдерін қолдану;
|
БҚ 11
|
Ақпаратты өз бетінше іздеу және табу негізіне тәжірибелік міндеттерді шешу;
|
БҚ 12
|
материалдарды үнемді пайдалану, жабдыққа және құралдарға ұқыпты қарау.
|
2-кесте. Кәсіптік құзыреттер
ТжКБ деңгейі
|
Біліктілік
|
Кәсіптік құзыреттер (КҚ)
|
2. Жоғары деңгей
|
2.1 090701 2 – Жылу жүйелерінің жабдығын жөндеу слесарі
|
КҚ 2.1.1 - жұмыс орнын ұйымдастыру;
КҚ 2.1.2 - қауіпсіздік техникасы мен өрт қауіпсіздігі ережелерін сақтау;
КҚ 2.1.3 - негізгі технологиялық параметрлерін өлшеу үшін аспаптармен жұмыс істеу;
КҚ 2.1.4 - айлабұйымдармен және құралдармен жұмыс істеу;
КҚ 2.1.5 - сызбалар мен сұлбаларды құру, оқу және ресімдеу;
КҚ 2.1.6 - жылуландыру жабдығын, құбырлы арматураны, қаптау және жылу оқшауламасын монтаждауды және демонтаждауды орындау;
КҚ 2.1.7 – тетіктерді слесарлық өңдеуді орындау;
КҚ 2.1.8 – күрделі кескін үйлесімінің төсемін жасау және өлшемін орындау;
КҚ 2.1.9 – жылуландыру жабдығын, құбырлар мен арматураны жөндеу;
КҚ 2.1.10 – жылу тораптарының құбырларын бітеулік пен беріктікке гидравликалық сынақ өткізу.
КҚ 2.1.11 – жабдықтың, құбырлар мен арматураны жөндеу технологиясын сақтау;
КҚ 2.1.12 – жылу тораптарының жабдығын монтаждау мен демонтаждаудың, түйіндер мен механизмдерді құрау мен талдаудың бірізділігін сақтау;
КҚ 2.1.13 – слесарлық және өлшеу құралдарын пайдалану ережелерін, қарапайым такелаждық құралдарды пайдалану ережелерін сақтау;
КҚ 2.1.14 - қауіпсіздік техникасы мен өрт қауіпсіздігі ережелерін және мемлекеттік қалалық техникалық қадағалау ережелерін сақтау;
КҚ 2.1.15 – жоғары білікті мамандар басшылығымен жұмыстарды орындау;
КҚ 2.1.16 - материалдарды ұқыпты пайдалану, жабдыққа және құралдарға сақтықпен қарау.
|
|
2.2. 090702 2 – Қазандық және шаң дайындау цехтарының жабдығын жөндеу слесарі
|
КҚ 2.2.1 - жұмыс орнын ұйымдастыру;
КҚ 2.2.2 - қауіпсіздік техникасы мен өрт қауіпсіздігі ережелерін сақтау;
КҚ 2.2.3 - негізгі технологиялық параметрлерін өлшеу үшін аспаптармен жұмыс істеу;
КҚ 2.2.4 - айлабұйымдармен және құралдармен жұмыс істеу;
КҚ 2.2.5 - сызбалар мен сұлбаларды құру, оқу және ресімдеу;
КҚ 2.2.6. - жылуландыру және шаң дайындау цехтарының жабдығын, құбырлы арматураны, қаптау және жылу оқшауламасын монтаждауды және демонтаждауды орындау;
КҚ 2.2.7 – тетіктерді слесарлық өңдеуді орындау;
КҚ 2.2.8 – күрделі кескін үйлесімінің төсемін жасау және өлшемін орындау;
КҚ 2.2.9 – қазандық қондырғылардың және шаң дайындау цех жабдықтарының, құбырлар мен құбырлы арматураның негізгі және көмекші жабдығының күрделі емес түйіндері мен механизмдерін жөндеуді орындау;
КҚ 2.2.10 – дәнекерлеп жалғаудың ақауын анықтау үшін дайындық жұмыстарын орындау;
КҚ 2.2.11 – механизацияның қарапайым құралдарының көмегімен тетіктер мен түйіндердің орнын ауыстыру, құру, талдау, орнату бойынша такелаждық жұмыстар орындау.
КҚ 2.2.12 - жабдықтың, құбырлар мен арматураны жөндеу технологиясын сақтау;
КҚ 2.2.13 – жылу тораптарының және шаң дайындау цехтарының жабдығын монтаждау мен демонтаждаудың, түйіндер мен механизмдерді құрау мен талдаудың бірізділігін сақтау;
КҚ 2.2.14 – слесарлық және өлшеу құралдарын пайдалану ережелерін, қарапайым такелаждық құралдарды пайдалану ережелерін сақтау;
КҚ 2.2.15 - қауіпсіздік техникасы мен өрт қауіпсіздігі ережелерін және Мемлекеттік қалалық техникалық қадағалау ережелерін сақтау;
КҚ 2.2.16 – жоғары білікті мамандар басшылығымен жұмыстарды орындау;
КҚ 2.2.17 - материалдарды ұқыпты пайдалану, жабдыққа және құралдарға сақтықпен қарау.
|
3. орта буын маманы
|
3.1. 090703 3 – Техник жылу технигі
|
КҚ 3.3.1 – жылу тораптарының және қазандық қондырғылардың жабдығына техникалық қызмет көрсетуді жүзеге асыру;
КҚ 3.3.2 – жабдықты алдын-алу тексеруден өткізу, жабдықтың жұмысындағы ақаулар мен істен шығу себептерін анықтап, оларды жою;
КҚ 3.3.3 – қауіпсіздік нормативтері мен талаптарына сәйкес жабдықты сынауды жүзеге асыру;
КҚ 3.3.4 – жылуландыру қазандықтарының және жылу тораптарының жабдығын дұрыс пайдалану және бақылауды жүзеге асыру;
КҚ 3.3.5 – жұмыс үрдісінде пайда болған проблемаларды шешу үшін жылумен жабдықтау саласында техникалық біліктіліктерін пайдалану;
КҚ 3.3.6 – қауіпсіздік техникасы мен өрт қауіпсіздігі ережелерін және Мемлекеттік қалалық техникалық қадағалау ережелерін сақтау;
КҚ 3.3.7 – қазандық жабдықтың үздіксіз және экономикалық жұмысын қамтамасыз ету, графиктің берілген жүктемесіне сәйкес қазандардың жұмыс режимін жүргізу;
КҚ 3.3.8 – жабдықты жөндеуге шығаруды жүзеге асыру;
КҚ 3.3.9 – жылу тораптары мен қазандық қондырғыларды монтаждауды және баптауды жүзеге асыру;
КҚ 3.3.10 – жұмыста процесінде пайда болатын проблемаларды шешу үшін жылу энергетикасы саласында техникалық біліктіліктерін қолдану;
КҚ 3.3.11 - жылу техникалық жабдықты автоматтандыру сұлбаларын оқу;
КҚ 3.3.12 - өндірістік жарақаттану себептерін талдау;
КҚ 3.3.13 – жылу техникалық жабдықтың техникалық паспортымен жұмыс істеу;
КҚ 3.3.14 – жылуландыру қазандарының, қысыммен жұмыс істейтін ыдыстардың, бу және ыстық су құбырларының негізгі және қосымша жабдығының сенімді және қауіпсіз жұмысын қамтамасыз ету;
КҚ 3.3.15 – жылуландыру қазандықтарының (жылу тораптарының) техникалық және оперативті басшылығын жүзеге асыру;
КҚ 3.3.16 – жылу техникалық жабдықты пайдалануды, жөндеуді және монтаждауды ұйымдастыру;
КҚ 3.3.17 – қауіпсіздік нормативтері мен талаптарына сәйкес жабдықты сынауды жүзеге асыру;
КҚ 3.3.18 – жұмыс орнында өндірістік нұсқаулықты жүзеге асыру, еңбекті қорғау, қауіпсіздік техникасы, жабдықты техникалық пайдалану ережелерін, сондай-ақ олардың сақталуын бақылау ережелерін орындау бойынша шаралар өткізу;
КҚ 3.3.19 – каталогтарды, анықтамаларды және басқа техникалық әдебиетті пайдалана білу;
КҚ 3.3.20 - өзінің кәсіптік іс-әрекетіндегі бағыт-бағдарға қажетті экономикалық ақпаратты табу және пайдалану;
КҚ 3.3.21 – жұмыс өндірісіне нарядтар ресімдеу;
КҚ 3.3.22 – пайдалану және жөндеу жұмыстарына техникалық құжаттама ресімдеу.
|
Достарыңызбен бөлісу: |