- белсенділігі.
Тұтастық белгісі индивидтің өмірлік қатынастарын жүзеге асыратын сан алуан
функциялар мен механизмдер арасындағы байланыстардың жүйелі сипатын көрсетеді.
Тұрақтылық индивидтің шындық болмысқа деген негізгі қатынастарының сақталуын
анықтайды. сонымен қатар, икемділік, вариативтілік жайттарының болуын көздейді.
Белсенділігі оынң өзін өзгертуге қабілеттілігін қамтамасыз етеді.
Өзін-өзі тексеруге арналған сұрақтар мен тапсырмалар.
1. Тұлға дамуының мəні неде?
2. «Жеке тұлға» жəне оның құрылымдық ұғымдарының мағынасын ашыңыз.
3. Жеке тұлғаның қалыптасуымен байланысты негізгі ұғымдарды сипаттаңыз.
4. Тұлға дамуының қозғаушы күштері қандай?
5. Тұлға дамуы мен қалыптасуының негізгі теориялық-əдіснамалық амал-тəсілдерінің
сипаттамаларын беріңіз.
6. Тұлға қалыптасуына əсер ететін негізгі факторларды атаңыз.
7. Тəрбие мен дамудың өзара байланысты екенін дəлелдеңіз.
8. Өз бақылауларыңызға сүйене отырып (отбасындағы, мектептегі, қоршаған ортадағы),
əртүрлі факторлардың оқушылардың жеке тұлға ретінде қалыптасуына əсер етуінің нақты
мысалдарын келтіріңіз.
9. Əлеуметтену процестерін атаңыз, олардың мəні неде?
10. Əлеуметтену кезеңдері қандай жəне олар тұлғаның əлеуметтік даму кезеңдерімен
қандай байланыста?
№7 дəріс тақырыбы: Мектепке дейінгі жəне кіші мектеп жасындағы балаларды
дамыту мен тəрбиелеудің ерекшеліктері.
Мақсаты: мектеп оқушыларының жас мөлшеріне қарай жəне жеке басына тəн
ерекшеліктері туралы түсінік қалыптастыру жəне осы ерекшеліктерді оқу-тəрбие
процесінде ескеру.
Тірек ұғымдар: жеке тұлға, жас мөлшері, жеке ерекшеліктер.
Жоспар.
1. Мектепке дейінгі жастағы балалардың дамуы мен тəрбиеленуінің ерекшеліктері.
2.Кіші мектеп жасындағы балалардың дамуы мен тəрбиеленуінің ерекшеліктері.
1. Адамның мектепке дейінгі кезінде, жасөспірім шақта жəне əлеуметтік ортада
қалыптасқан есейген шақ кезеңдеріндегі мінез-құлқы ерекшеленеді.
Мектепке дейінгі балалық шақта жас баланың 4-7 жас аралығындағы өзіне тəн
ерекшеліктері, оның айналасында болып жатқан құбылыстарды жіті аңғарып, көргені мен
сезгендерін зердесіне хаттай жазып ескерген жөн. Əрдайым қозғалыс үстінде жетіле
дамыған балалардың денесі мен салмағы да өсіп отырады. Баланың 4 жастағы салмағы 15-
16 кг, ал бойы 100 см болса, 5 жастағы салмағы 17-18 кг, бойы 106-107 см болады.
4-5 жасар балалардың салыстырмалы ойлай алатын қабілеттері ерекшелене түседі.
Əжептəуір санамақтарды игеріп, аз жəне көп сандарды айдың, күннің, жылдың
мезгілдерін айыратын халге жетеді. бұл жастағылардың ойыны, əрбір əрекеттері мазмұнға
айналып, белгілі бір мақсаттарды орындауға ұмтылыс жасайды. баланың мектепке 6-7
жасында баруы негізінен биологиялық жəне физиологиялық заңдылықтарды басшылыққа
алудан деп түсіндіріледі. Дендері сау болып дүниеге келеген балалар қашан да алғыр,
зерек, ұғымтал болып келеді. Олар айналасындағы құбылыстарды тез байқап, қабылдауға
бейімделеді. жете түсінген құбылыстарын өмір бойы ұмытпайды.
Мектепке дейінгі тəрбие – жалпы педагогиканың бір саласы. Мектепке дейінгі
педагогика – мектеп жасына дейінгі балаларды тəрбиелеу, оқыту, дамыту туралы жəне
оның негізгі заңдылықтарын зерттейтін ғылым. Бұл кезеңде баланың дамуы тез, үдемелі
болғандықтан, əлсіз де нəзік, кінəшіл болып келеді. Бала осы шақта сөйлеуді меңгереді.
Өзін-өзі тексеруге арналған сұрақтар мен тапсырмалар.
1. Оқушының «дамуы», «тəрбиесі», «жеке тұлғалық қалыптасуы» деген түсінікті
ашыңдар.
2. Мектепке дейінгі жастағы балалардың психологиялық жəне физиологиялық
ерекшеліктерін атаңыз.
3. Мектепке дейінгі жастағы балалардың дамуы мен тəрбиеленуінің ерекшеліктеріне
сипаттама беріңіз.
4. Кіші мектеп жасындағы балалардың психологиялық жəне физиологиялық
ерекшеліктері қанджпай?
5. Кіші мектеп жасындағы балалардың дамуы мен тəрбиеленуінің ерекшеліктерін есепке
алу қалай жүзегше асырылады?
№8 дəріс тақырыбы:
Орта жəне жоғары мектеп жасындағы балаларды дамыту мен тəрбиелеу
ерекшеліктері.
Мақсаты: мектеп оқушыларының жас мөлшеріне қарай жəне жеке басына тəн
ерекшеліктері туралы түсінік қалыптастыру жəне осы ерекшеліктерді оқу-тəрбие
процесінде ескеру.
Тірек ұғымдар: жеке тұлға, жас мөлшері, жеке ерекшеліктер, акселерация, дарындылық,
девиация.
Жоспар.
1. Орта жəне жоғары мектеп жасындағы баланың дамуы мен тəрбиеленуінің
ерекшеліктері.
2.Жастық шақ - əлеуметтік-психологиялық құбылыс.
3.Жеке тұлғаның өзіндік ерекшеліктері жəне оның педагогикалық процесте ескерілуі.
1. Педагогикалық тəжірибеде баланың жан-жақты дамуы мен мінез-құлқы жағына
қалыптасуының жасөспірімдік шағы (10-15 жас) ең қиын кезең болып есептеледі.
Жасөспірімдердің мінезіндегі ауытқушылықтар осы жастағы соматикалық жəне
психикалық дамуда жатыр. Бұл кезде баланың бойы тез өседі. Жүректің көлемінің өсуі
бойдың өсуін қуып жете алмайды, сондықтан да қан жүретін тамырлар əлдеқайда жіңішке
болады, қан қысымы артады. Бала жасөспірім шаққа өткен кезде оның нерв жүйесінің
құрылым морфологиялық жағынан жетіліп болады. Оның əрі қарай дамуы ағзаның барлық
қызметіне жəне екінші сигналды жүйенің жетілуіне бақылау жасауды күшейтеді.
Жасөспірім өзін қоршаған əлемге баға береді жəне оған деген өзінің қарым-қатынасын
орнықтырады. Ол өмірдің тұрмыстық қарым-қатынастарына еніп, енді тек өзінің
қажеттіліктерін қанағаттандыру бойынша ғана емес, сонымен бірге өзі теориялық
жағынан игерген қағидалар бойынша қарым-қатынасқа түседі жəне адамдардың мінез-
құлқын, қоғамдық құбылыстарды бағалауда сыни көзқарасқа бейім болып келеді.
Бұл жастағылардың қажеттілігі - өздерінің айналадағы адамдарға деген қарым-қатынасын,
əлемдегі өз орнын табу. Жасөспірімдер қоғамдық-өндірістік еңбекке қатысады. Ол тек
еңбек арқылы қоғамдық өмірде өз орнын таба алады, өзін бекітеді. Жасөспірім өзіне дос
болатын адамды өз ұжымындағы жолдастарының арасынан табады. Жасөспірімдермен
жұмыстағы негізгі педагогикалық идея: іс-əрекет түрлеріндегі жетістіктерге жағдай жасау,
құндылықтарын қалыптастыру.
Өзін-өзі тексеруге арналған сұрақтар мен тапсырмалар.
1. Мектеп оқушыларының жас мөлшеріне қарай жəне жеке басына тəн ерекшеліктері
туралы не білесіз?
2.Жас жəне жеке ерекшеліктерді оқу-тəрбие процесінде ескерудің мəні неде?
3.Орта мектеп жасындағы баланың дамуы мен тəрбиеленуінде қандай ерекшеліктер бар?
Достарыңызбен бөлісу: |
