186
атқарады. 2016 жылдың соңына қарай елдердің 37 пайызында халықаралық
деңгейде келісілген стандарттарға (Париж қағидаттары) сәйкес келетін ұлттық
құқық қорғау мекемелері болды, елдердің 57 пайызында, соның ішінде 2012
жылы Қазақстанда, бұл стандарттарды орындау мәніне ұжымдық шолу
өткізілді. Өткізілген шолу Қазақстанның негізгі ұлттық құқық қорғау
институты Париж қағидаттарының стандарттарына толықтай жауап
бермейтінін көрсетті.
2017 жылғы 10 наурызда ҚР Президенті «Қазақстан Республикасының
Конституциясына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Заңына қол
қойды, оған сәйкес Адам құқықтары жөніндегі Уәкілдің мәртебесі еліміздің
Негізгі Заңында бекітілді.
Уәкілдің мәртебесін конституциялық деңгейде бекіту адам мен азаматтың
құқықтары мен бостандықтарын қамтамасыз етудің ұлттық жүйесін, сондай-ақ
Омбудсменнің мемлекеттің саяси-құқықтық құрылымындағы рөлін едәуір
нығайтуға мүмкіндік береді. Осыған байланысты, Адам құқықтары жөніндегі
Уәкіл туралы тиісті Заңды әзірлеу және қабылдау процесін жеделдету қажет
деп санаймыз.
Адам құқықтары жөніндегі ұлттық орталықтың Конституциялық
Кеңестің қорытынды шешімдерін және оның жолдауларында қамтылған,
Адам құқықтары жөніндегі Уәкілдің қызметіне қатысты ұсыныстарын
орындау туралы ақпараты
2018
жылы
Адам
құқықтары
жөніндегі
Уәкіл
Қазақстан
Республикасының Конституциялық Кеңесінің Төрағасына «Неке «ерлі-
зайыптылық) және отбасы туралы» Қазақстан Республикасы Кодексі (бұдан әрі
– Кодекс) 47-бабының 5-тармағын конституциялық емес деп тану мәселесі
бойынша қорытынды жолдады.
Атап айтқанда, Кодекспен тіркелген неке фактісінің болуына немесе
болмауына байланысты жүкті және/немесе босанған әйелді күтіп-бағуға
қаражатты төлеу ұзақтығының әртүрлі тәсілдері қарастырылған, бұл осы
мәселеде белгілі дәрежеде кемсітушілік тәсілдің барын дәлелдейді.
Әйелдерге қатысты кемсітушіліктің барлық нысандарын жою туралы
конвенцияға сәйкесотбасылық тәрбиелеу әлеуметтік функция ретінде ана
болуды дұрыс түсінуді қамтуын қамтамасыз ету және өз балаларын тәрбиелеу
мен өсіруіне ерлер мен әйелдердің ортақ жауапкершілігін, барлық жағдайда
балалардың мүддесі жоғары болу шарты орындалғанда, мойындауды
қамтамасыз ету мақсатындақатысушы мемлекеттербарлық тиісті шараларды
қабылдайды.
Осыған байланысты, Адам құқықтары жөніндегі Уәкіл мекемесі ана мен
баланың анағұрлым жақсы мүдделерін қамтамасыз ету мақсатында Кодексінің
қағидаларын ұлттық және халықаралық құқыққа сәйкес келтіру қажеттілігі
туралы қорытынды берді.
187
Қарағанды облыстық сотының Төрағасы мен судьялары ҚР
Конституциялық Кеңесі алдына «Атқарушылық іс жүргізу және сот
орындаушыларының мәртебесі туралы» Қазақстан Республикасының Заңының
(бұдан әрі – Заң) 27-бабы 5-тармағының конституциялық емес деп тану туралы
мәселені көтерді.
Аталған нормаға сәйкес сот орындаушысына келуден бас тартқан
тұлғалар сот орындаушысының қаулысы негізінде күштеп алып келуге душар
етіле алады. Келуден бас тартқан тұлғаны күштеп алып келуге душар ету
туралы сот орындаушысының қаулысы санкциялық сотқа жатады.
Адам құқықтары жөніндегі Уәкіл мекемесі ұсынған қорытындыда әрбір
адам өзінің құқықтары мен бостандықтарын жүзеге асырғанда, басқа
адамдардың құқықтары мен бостандықтарын тиісінше мойындауын және
құрметтеуін қамтамасыз ету және мораль мен қоғамдық тәртіптің әділ
талаптарын қанағаттандыру мақсатында оған заңмен белгіленген шектеулер
ғана қойылады делінген.
Сот актісін орындаудан және сот орындаушысына келуден жалтарған
тұлғаны жауапкершілікке тартудың тиісті тетіктері заңнамамен қарастырылған.
Осыған
байланысты
құқықтық
нақтылық
және
болжамдылық
қағидаттарын ескере отырып, аталған норманы ҚР Конституциясының
қағидаларына және халықаралық құқыққа сәйкес келтірудің нысаналылығы
туралы пікір айтылды.
Конституциялық заңдылықты бекіту заңдарды және өзге құқықтық
актілерді адам құқықтары саласындағы жалпыға бірдей қағидаттарды сақтай
отырып, Негізгі Заңға қатаң сәйкестікте қабылдау қажеттілігін анықтайды.
Қазіргі уақытқа дейін Конституциялық Кеңестің 2015 жылғы 16 шілдедегі
№1-2/1, сондай-ақ халықаралық құқық қорғау тетіктерінің (БҰҰ Адам
құқықтары жөніндегі кеңестің Әмбебап мерзімдік шолуы, арнайы процедуралар
және БҰҰ келісімді органдары (комитеттері) Қазақстан Республикасындағы
Адам құқықтары жөніндегі Уәкіл мекемесінің (бұдан әрі – Уәкіл) мәртебесін
Бас Ассамблеяның 1993 жылғы 20 желтоқсанда 48/134 резолюциясымен
бекітілген «Адам құқықтарын ынталандырумен және қорғаумен айналысатын
ұлттық мекемелердің мәртебесіне қатысты қағидаттарға» (Париж қағидаттары)
сәйкес келтіру қажеттілігі туралы ұсыныстары толық жүзеге асырылмады.
2017 жылғы 10 наурызда ҚР Президенті «Қазақстан Республикасының
Конституциясына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Заңына қол
қойды, оған сәйкес Адам құқықтары жөніндегі Уәкілдің мәртебесі еліміздің
Негізгі Заңында бекітілді.
Бұл жағдай Омбудсмен мекемесінің құқықтық базасын жетілдіру үшін
объективті алғышарт болып табылады.
Осыған байланысты, тиісті нормативтік құқықтық актіні әзірлеуді және
қабылдауды нысаналы деп санаймыз.
___________________________________________________________
Достарыңызбен бөлісу: |
