Өзін -өзі тексеру сұрақтары

Өзін -өзі тексеру сұрақтары.

1. 
   Механикалық берілістерді кемшіліктері мен артықшылықтары қандай?
   
2. 
   Механикалық берілістердің қандай түрі кеңінен қолданылады?
   
3. 
   Механикалық берілістердің енгізі есептеулерінде анықталатын параметрлер.
   
4. 
   Механикалық берілістердің қандай негізгі көрсеткіштері бар?
   

1. 
   Жалпы мағлұмат.
   
2. 
   Классификациясы.
   
3. 
   Артықшылығы және кемшіліктері.
   
4. 
   Қолданылу аймағы.
   

Тісті берілістер машиналарда өте көп кездеседі. Мысалы, же-ңіл автомашиналарда тісті дөңгелектердің саны 30...35 болса, жону станоктарында 70...80-ге дейін жетеді. Тек қана автотрактор шаруашылықтарында жылына 30 млн тісті дөңгелектер дайындалуы керек.

Барлық тісті берілістерді бірнеше түрге бөлуге болады (1-сурет).

Біріншіден, тісті дөңгелектер біліктерінің геометриялық ось-терінің орналасуына байланысты:

1) осьтері өзара параллель орналасқан берілістер, оған цилиндрлік тісті беріліс жатады;

2) осьтері өзара қиылысқан берілістер, оған конусты тісті берілістер жатады;

3) осьтері азара айқаскан берілістер, оған буынтықты тісті берілістер жатады;

4) осьтері бір түзудің бойында орналасқан берілістер, оған планетарлық берілістер жатады.

Екіншіден, тісті берілістер ілінісулеріне қарай екіге бөлінеді:

1) сырттай ілінісетін тісті берілістер;

2) іштей ілінісетін тістті берілістер.

Үшіншіден, тістердің профильдері бойынша:

1) эвольвент профильді тісті берілістер;

2) циклоид профильді тісті берілістер;

3) профилі шеңбер доғасымен шектелген тісті берілістер, оған Новиков ілінісі;

4) толқынды ілініс.

Тістердің орналасуына байланысты:

а) тік тістілер;

б) киғаш тістілер;

в) шеврон тістілер;

г) дөңгелек тістілер;

д) кисық тістілер болып бөлінеді.

Артықшылықтары. 1. Тісті берілістер көмегімен өте үлкен куат беруге болады (100000 артық күш) және олар басқа берілістерге қарағанда ықшамды, габариті шамалы келеді. 2. Басқа берілістерге карағанда біліктерге және тіректерге аз күш түседі. 3. Тісті берілістер ете шыдамды келеді. Жақсы күтсе олар ондаған жылдар бойы жұмыс істейді. 4. Пайдалы әсер коэффициенті жоғары (бір сатылы редукторлар үшін η = 0,97...0,98) болады.

Кемшіліктері. 1. Дайындауы күрделі. 2. Жұмыс кезінде шу кеп болады. 3. Қатаңдығы өте жоғары болғандықтан динамикалық күштерді қабылдау қабілеттілігі нашар болады.

Салыстырмалы қасиеттері. 1. Қиғаш тістілер бірқалыпты, шусыз жұмыс істейді, бірақ ось күштері пайда болады. 2. Шеврон тістілердің ось күштері бірімен-бірі теңеседі және жұмыс кезінде шу болмайды, иілуге шыдамдылығы 25,30%-ке дейін өседі, бірақ дайындауы қиын. 3. Конусты тісті берілістер кым-бат. Қонструкциясы мейлінше дәлдікті талап етеді. Тістің бойында кернеу шоғырлануы пайда болады.

Өзін -өзі тексеру сұрақтары

1. 
   Тісті берілістердің негізгі гоеметриялық параметрлері. Олара өзара қандай байланыста?
   
2. 
   Сырғанау кездегі ілініс. Олар тістің профилінде қалай таралады?
   
3. 
   Тісті берілістегі дәлдік дәрежесі туралы түсінік және олардың берілістің сапасын сипаттаудағы әсері.
   
4. 
   Жұмыс істеу қабілеттілігінің критериясы және тісті берілістегі тістердің бүліну түрлері. Олар қандай кернеуге қатысты?
   

1. 
   Берілістің түрлері.
   
2. 
   Артықшылығы және кемшіліктері.
   
3. 
   Қолданылу аймағы.
   

Осьтері қиылысатын біліктердің арасында қуат беру үшін конусты тісті берілістер қолданылады, олар көбінесе 90° бұрыш-пен қиылысқан біліктер арасында куат алмастыру үшін кездеседі.

Айналу жылдамдығы 2...3 м/с-қа дейін болғанда, тік тісті конусты берілістер, егер жылдамдыры одан жоғары болса, дөңгелек тістілер қолданылады, себебі олар шусыз жұмыс істейді.

Конусты берілістің беріліс қатынасы төмендегіше анықталады:

Конусты тузу тісті берілістердің өлшемдері бүйірлік және орташа модульдер арқылы шешіледі, ал қисық тісті конусты берілістерде қосымша қалыпты модуль өлшемі енгізіледі. Бүйірлік модулінің өлшемін үлкен диаметрі аркылы ажыратамыз.

Тік тісті конусты дөцгелектер үшін теменгі қатынастарды жазуға болады (3-сурет):