Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің

Инвестициялар және даму министрінің

2016 жылғы «16» маусымдағы

№ 492 бұйрығына

қосымша

Қазақстан Республикасы

2014 жылғы 9желтоқсандағы

№ 256 бұйрығымен

бекітілген

1) бәсекеге қабiлеттi ғылымды көп қажет ететін өнiм әзiрлеудi және өндiрудi қамтамасыз етуге қабiлеттi тиiмдi ұлттық инновациялық жүйе;

2) әлемдiк стандарттарға сәйкес келетiн және өлшем бiрлiгiн қамтамасыз ететiн техникалық реттеудiң ұлттық жүйесi;

3) өңдеуші өнеркәсіптің инвестициялар тарту есебімен елдің диверсификацияланған экономикасы;

4) отандық және шетелдік тұтынушылардың өнеркәсіптің өңдеуші салаларының қазақстандық өнімдеріне сұранысының едәуір ұлғаюымен сипатталатын экономиканы тиімді әртараптандыру;

5) Қазақстан – халықаралық туристік нарықта тартымды және бәсекеге қабілетті ел;

6) келешекті бағалау болжам ресурстарымен Қазақстан Республикикасы аумағының геологиялық зерттеуін күшейту және жер қойнауын ұтымды және кешендi пайдалану;

7) экономика мен халықтың көлік қызметіне қажеттілігін толық қанағаттандыра алатын жоғары технологиялық бәсекеге қабілетті көлік-коммуникация кешені;

8) ғарыш саласы Қазақстанның әлемнiң неғұрлым бәсекеге қабiлеттi елдерінің қатарына кiруiне ықпал ететiн экономиканың ғылымды көп қажет ететін және жоғары технологиялық секторы;

9) өндірісте өнеркәсіп қауіпсіздігін қамтамасыз ету.

Тау-кен металлургия кешені (бұдан әрі – ТМК) еліміз экономикасының басты салаларының бірі және инвестициялаудың тартымды объектісі болып қала береді. ТМК дамытудың айқын әлеуметтік сипаты бар. Қазақстанның өнеркәсіп секторында 300 мыңға жуық адам еңбек етеді.

Металлургия өнеркәсібі өндірісінің көлемі 2012 жылы 1 964,4 млрд. теңгені, 2013 жылы 1 752,1 млрд. теңгені, 2014 жылы 1 912,4 млрд. теңгені құрады.

Метал кенін өндіру көлемі 2012 жылы 722,9 млрд. теңгені, 2013 жылы 789,8 млрд. теңгені ал 2014 жылы 863,1 млрд. теңгені құрады.

Дайын металл өнімдерін өндіру көлемі 2012 жылы 143,0 млрд. теңгені, 2013 жылы 176,1 млрд. теңгені, 2014 жылы 179,9 млрд. теңгені құраған.

Металлургия өнімдерін экспорттау көлемі 2012 жылы 18 304 мың АҚШ долларын, 2013 жылы 15 556 мың АҚШ долларын, 2014 жылы 16 971 мың АҚШ долларын құрады.

Металлургия өнеркәсібіндегі еңбек өнімділігі 2012 жылы 118 мың АҚШ доллары/адамға, 2013 жылы 105,2 мың АҚШ доллары/адамға, 2014 жылы 84,2 мың АҚШ доллары/адамға құраған.

Министрлік тұрақты негізде саланың жүйеқұраушы кәсіпорындарымен олардың ағымдағы қызметі және жаңғырту жоспарларын іске асыру бойынша өзара байланыста, бұлардың шеңберінде қаржы, салық салу, кедендік баж салығы, көлік, логистика, темір жол тарифтері, экология, еңбек қатынастары, жерқойнауын пайдалану, энергетика және энерготиімділік мәселелері қарастырылған.

2012 жылдан бастап 657,1 млрд. теңгеден 2013 жылы 853,9 млрд. теңгеге ұлғайды, 2014 жылы өндіріс көлемі 869,9 млрд. теңгеге дейін ұлғайды.

2012 жылы саланың еңбек өнімділігі бір адамға 22,7 мың АҚШ долларын, 2013 жылы – 24,3 мың АҚШ долларын, 2014 жылы – 17,0 мың АҚШ долларын құрады.

Өнеркәсіптік өнім өндірісінің республикалық көлемінде машина жасау үлесі 2012 жылы 14,9%-ды, 2013 жылы – 18,8%-ды, 2014 жылы – 18,6%-ды құрады.

Машина жасау саласында өнімнің жаңа ақырғы түрлері игерілген: мобильдік бұрғылау кешендері, локомотивтер, жүк және жолаушылар вагоны, астық тасымалдағыштар, контейнер тасымалдағыштар, бульдозерлер, тұрмыстық тоңазытқыштар және мұздатқыштар.

Министрлік тұрақты негізде Индустрияландыру картасы жобалары және машина жасау кәсіпорындары қызметтерінің мониторингі жүзеге асырылады, проблемалық мәселелерді шешуде көмек көрсетіледі.

2012-2014 жылдар арлығында өзге де металл емес минералды өнімдер өндірісінің көлемі 36,6% (310,0 млрд. теңгеден 423,4 млрд. теңгеге) дейін өсті (2013 жылы – 397,4 млрд. теңге)..

2012-2014 жылдар арлығында жалпы ресурстардың отандық өндірісінің пайдасы 68,3% дан 71% өсті (2013 жылы – 71,8%).

2012-2014 жылдар арлығында өзге де металл емес минералды өнім өндірісінің еңбек өнімділігі нақтылы түрде 1,3% (36,5 тен 36 мың. АҚШ долл.) дейін өсті (2013 жылы – 39 мың. АҚШ долл.).

2012-2014 жылдар үшін эксплуатацияға карта индустриализациясының жиектемесінде 153,2 млрд. теңге жалпы суммасына 113 жоба, жұмыс орындарының эксплуатациялық периодына 8,3 мың адам шығарылуы ақылы енгізілді.

Карта индустриализациясының жиектемесінде модернизация өндірісінің бағытымен инвестициялық жобалардың жүзеге асуы орындалады.

2014 жылдың бірінші жарты жылдығында № 5 АО «Карцемент» цемент өндірісінің «құрғақ әдіспен» технологиялық сызықтардың ұшыруы 12 300 млн. теңгеге дейін орындалды.

2010 – 2014 жылдар периодында темірбетон өнімінің модернизация өндірісінің эксплуатацияна жиһаз және кірпіш өнімдеріне 1513 жұмыс орындарының шығарылуымен, эксплуатациялық периодына жалпы суммасы

2012-2014 жылдар арлығында жиһаздан басқа ағаштан және тоздан жасалған бұйымдарды өндіру,сабаннан және өруге арналған материалдардан бұйымдар өндірілуінің көлемі 7,5% (17,2 млрд. теңгеден 18,5 млрд. теңгеге) дейін өсті (2013 жылы – 16,1 млрд. теңге).

2012-2014 жылдар арлығында жиһаз өндірісінің көлемі 18,4% (37 млрд. теңгеден 30,2 млрд. теңгеге) дейін төмендеді (2013 жылы – 38 млрд. теңге).

2012-2014 жылдар арлығында жиһаздан басқа ағаштан және тоздан жасалған бұйымдарды өндіру,сабаннан және өруге арналған материалдардан бұйымдар өндірілуінің еңбек өнімділігі нақтылы түрде 9,8% (9,2 ден 8,3 мың. АҚШ долл. –«КИРИ» АҚ болжамының мәліметі) дейін төмендеді.

2010-2013 жылдар үшін карта индустриализация жиектемесінің эксплуатациясына жалпы суммасы 1,8 млрд. тенге 1206 тұрақты жұмыс орындарының шығарылуымен 7 жоба енгізілді («КИРИ» АҚ мәліметі 2015 жылдың 2-ші тоқсанында көрсетіледі).

2014 жылы жиһаздан басқа ағаштан және тоздан жасалған бұйымдарды өндіру,сабаннан және өруге арналған материалдардан бұйымдар өндірілуінің елдегі пайдасы 0,2% және 0,1% құрайды және бұрынғыдай өз қалпында қалды.

Химия өнiмінің өндірісі номиналды көріністе 2012 жылы 178,9 млрд. теңгеден 2013 жылы 184,9 млрд. теңгеге, ал 2014 жылы 230,3 млрд. теңгеге дейін ұлғайды және жоғары бөлiністерде химия өнеркәсібі өнімінің экспорты 2012-2014 жылдарда 8%-ға азайды (2012 жылы – 1 203,08 млн. АҚШ долл., 2013 жылы. – 1 059,1 млн. АҚШ долл., 2014 жылы. – 1 106,7 млн. АҚШ долл.).

ҮИИДМБ шеңберiнде жалпы сомасы 114,18 млрд. теңегеге 45 инвестициялық жоба іске қосылды.

Отандық химия өнiмінің ассортиментінде жаңа қажеттi химия өнімдерінің түрлері пайда болды, бұл – каустик содасы, натрий гипохлориді, сондай-ақ жоғары қосылған құны бар өнімдер, бұл синтетикалық жуғыш заттар, жарылғыш заттар, агрохимиялық өнiмдер және т.б.

Жамбыл және Қызылорда облыстарында ірі және тауашаларлы жобалары жүзеге асырылды.

Фармацевтика өндірісін дамыту

Фармацевтика өнімдерінің өндiрiс көлемі нақты көріністе 2012 жылы 33,8 млрд. теңгеден, 2013 жылы 36,5 млрд. теңгеге, ал 2014 жылы 38,04 млрд. теңгеге дейін өсті.

2012 жылы фармацевтика өнімдері өндірісінің НКИ-і 105,8 %-ды, 2013 жылы 101,3 %, 2014 жылы 102,7%-ды құрады.

Саладағы еңбек өнімділігі 2012 жылы 58,4 мың АҚШ долл./адам, 2013 жылы 45,7 мың АҚШ долл./адам, 2014 жылы 25,4 мың АҚШ долл./адам құрады.

Жасалған ұзақ мерзімді шарттар бойынша атаулар саны 2010 жылы отандық өндірістің дәрілік заттары мен медициналық бұйымдарының 152 атауынан (5 млрд. теңге) 2012 жылы 168 атауға (9,3 млрд. теңге) дейін өсті.

Бірыңғай дистрибьютордың сатып алу құрылымында отандық өндірушілер үлесі заттай көріністе 2012 жылы 68 %-ды, 2013 жылы 67 %-ды, 2014 жылы 16,5 %-ды құрады.

2014 жылдың қорытындысы бойынша 2013 жылмен салыстырғанда ішкі нарықта отандық дәрілік заттардың заттай көрінісінің үлесі – 15,4 %-дан 12,6 %-ға дейін қысқарды, ал 2012 салыстырғанда 14,7%-ға қысқарды.

Отандық фармацевтика өнеркәсібінде, жаңа талап етілген өнімдер пайда болды:

- дәрі-дәрмектер (онкология, кардиология, аллергияға қарсы, вирусқа қарсы, асқазан-ішек, туберкулезге қарсы, грибоктарға қарсы, бактерияларға қарсы);

- медициналық бұйымдар (бір реттік медициналық киім, шприцтер, инфузиялық ерітінділер құюға арналған жүйелер, бір реттік қолғаптар, веноздық қанды жинау және сақтау үшін бір реттік стерильді вакуумдық түтіктер, гинекологияға арналған медициналық құрылғылар);

Қазақстанның жеңіл өнеркәсібінде кәсіпорындардың 80 % шағын және орта бизнес субъектілерінен құралып отыр, бұл ретте 80 %-дан астам сала кәсіпорындары ескі жабдықтармен жабдықталған, олардың жүктемесі 30 – 40 %-ды құрап отыр.

Жеңіл өнеркәсіптің технологиялық тұрғыдан аграрлық сектормен байланыстылығын ескере отырып, оның дамуы ауыл шаруашылығы өндірісінің маңызды бағыттарын қалпына келтіруге және дамытуға айтарлықтай ықпал етеді, оның арқасында елдің ішкі төлем қабілеттілігі сұранысы және ішкі нарықтың сыйымдылығы артады.

Осы мәселелерді шешуді мемлекеттің тікелей қатысуымен қазақстандық өндірушіні қорғау, контрафактілік және контрабандалық өнімге қарсы күрес, субсидияларды, лизингтік кестелерді, инвестициялық қорларды пайдалану, мемлекеттік-жекешелік әріптестікті дамыту бойынша шараларды іске асыру негізінде жүзеге асыру көзделеді.

2015 жылғы 1 қаңтардағы жағдайы бойынша жеңіл өнеркәсіпте 1538 кәсіпорын тіркелген, олардан 751 белсенді жұмыс атқаруда, оның ішінде 677 шағын, 55 орта және 19 ірі кәсіпорын.

Жұмыс істеп тұрған кәсіпорындардың ішінде 58%-ын киім шығаратын кәсіпорындар, 31%-ын тоқыма өнімдерін шығаратын кәсіпорындар, былғары және оған жататын өнімдерді шығаратын кәсіпорындар 11%-ды құрайды.

2014 жылғы жағдайы бойынша жеңіл өнеркәсіпте 1558 кәсіпорын тіркелген, олардан 709 белсенді жұмыс атқаруда, оның ішінде 634 шағын, 57 орта және 18 ірі кәсіпорын.

Жеңіл өнеркәсіптің ЖҚҚ 2012 жылы 34,6 млрд. теңгені, ал 2013 жылы 35,2 млрд. теңге, 2014 жылғы қаңтар-қыркүйек айларында – 23,9 млрд. теңгені құрады.

2012 жылы экспорт 91 млн. АҚШ долларын құраса, ал 2013 жылы ол 97 млн. АҚШ долларын құрады. 2014 жылғы қаңтар-қараша айларында дайын өнім экспорты 53,1 млн. АҚШ долларын құрады, бұл 2008 жылғы қаңтар-қараша айлары деңгейінен 1,5 есе артық.

Жеңіл өнеркәсіп өндірісінің көлемі 2012 жылы 53,6 млрд. теңге (108,7%), 2013 жылы 65 млрд. теңге (99,1%) құрады. 2014 жылдың қорытындысы бойынша жеңіл өнеркәсіп өндірісінің көлемі 65,8 млрд. теңге (103,7%) құрады.

Саланың еңбек өнімділігі 2012 жылы 14,3 мың АҚШ долл./адам, 2013 жылы 15 мың АҚШ долл./адам, 2014 жылы 13,2 мың АҚШ долл./адам құрады.

Экспорттық бақылау саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыруды жүзеге асыру

Экспорттық бақылаудың ұлттық жүйесі жаппай қырып-жоятын қаруды жасау, оны тасымалдау, қару-жарақ және әскери техниканы жасау, сонымен қатар ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету мақсатында қолданылуы мүмкін өнімдердің экспорт, импорт және транзитті жүзеге асыру рұқсат ету механизміне негізделген. Экспорттық бақылау жүйесіне еліктірілген мемлекеттік органдармен (ҰҚК, ҚМ, ІІМ және т.б.)келісу бойынша лицензияны (рұқсатты) беру немесе беруден бас тарту жайлы шешім сыртқыэкономикалық операциялармен байланысты кешенді бағалау негізінде қабылданады.

2012, 2013, 2014 жылдары 2176, 2650 және 2615 сәйкесінше рұқсатнамалық құжат берілген, соның ішінде: экспорт/импортқа лицензия, кепілдік міндеттеме (түркі пайдаланушы сертификаты), транзитке рұқсатнама, ҚР территориясы шеіберінде өнімді қайта өңдеуге рұқсатнама, тауарлар, технологиялар, жұмыстар, қызметтер, ақпараттардың экспорттық бақылауға жататын өнімге жатқызу туралы қорытынды беру).

Рәсімнің айқындығын, сонымен қатар рұқсат құжаттарды алуға қол жетімділігін қамтамасыз ету мақсатында мемлекеттік қызмет көрсету рәсімі толық автоматтандырылған, яғни оларды «Е-лицензиялау» мемлекеттік дерекқор» ақпараттық жүйесі арқылы қағаз және электронды нысанда көрсету қарастырылған.

Өнеркәсіптік қауіпсіздік саласында мемлекеттік қадағалау өндірістін көмір, тау-кен рудасы, металлургиялық, мұнай өндіруші мұнай шығаратын, газ өңдейтін, мұнай-химия, химия, геологиялық барлау салаларының қауіпті өндіріс объектілерінде, атом энергиясын пайдалану объектілерінде, қазан шұңқыр-газ шаруашылығының, қопарғыш жұмыстар, барлығы 13 618 кәсіпорында қауіпті өндіріс объектілерін пайдаланатын, және 135 045 қауіпті техникалық жабдықтарда жүзеге асырылады.

Өнеркәсіптік қауіпсіздік саласында 2012 жыл үшін шаруалық субъектілерін 5990 тексеру өткізілді, 2013 жылы – 3455, 2014 жылы - 858.

Барлығы 2012 жыл үшін қауыпты өндірістік объектілерінде 100592 өнеркәсіптік қауіпсіздіктің талабын бұзылуы табылды, 2013 жылы – 77079, 2014 жылы – 37482, 2012 жылы 2656 әкімшілік жаза қолданды, 2013 жылы – 3168, 2014 жылы – 1147, кісілердің өміріне және денсаулығына қауіп ететін 2012 жылы 4534 объектілерінің пайдалауына тыйым салынды, 2013 жылы – 4534, 2014 жылы - 1204.

Өнеркәсіптік қауіпсіздік деңгейін көтеру бойынша қабылданып жатқан кешенді шаралар өндірістік травматизмнің санын азайтты. Бұлай, 2012 жылы қауыпты өндірістік объектілерінде 17 кісі қаза тапты, 2013 жылы – 14, 2014 жылы – 14.

2012 жылы 12 кісі ауыр жарақат алған, 2013 жылы – 9, 2014 жылы - 17.

Мемлекеттік Басшысының тапсырмасын іске асыру мақсатында шағын, орта бизнес (бұдан әрі - ШОБ) үшін әкімшілік тосқауылы төмендету бойынша, өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы мемлекеттік қызмет көрсету электрондық форматта беріледі.

Қазіргі заманғы халықаралық стандарттар мен технологиялық талаптарға сәйкес өнеркәсіптік қауіпсіздіктін барлық салалар бойынша 26 Ережелер Қазақстан Республикасы Инвестиция және даму министрінің бұйрығымен бекітілді.

Тұрақты негізде өнеркәсіптік қауіпсіздік жөніндегі инспекторлардың біліктілері арттырылады. Есепті кезеңде 67 мемлекеттік инспекторлар оқытылды, Беларусь Республикасында – 25, Қазақстанда – 42.

Жергілікті қамтуды дамыту үшін жағдайларды жасау

Жергілікті қамтудың мониторингі барлық субъектілерінің сатып алуларында 2012 - 2014 жылдар аралығында жергілікті қамтудың үлесінің үлкею 11,3% құрады. Бұл қойылған міндеттермен мақсаттарды орындауымен, нормативтік-құқықтық базасын жетілдіру бойынша жұмысымен, отандық кәсіпорындарына қарқынды қолдау көрсетүіне, сапқа тұрғызылған жергілікті қамтуды мониторинг жүйесіне, сондай-ақ отандық ТЖҚ-ны сатып алу бойынша ұлттық компаниялар және холдингтармен нүктелі жұмысымен негізделеді.

2013 жылдың ішінде 2012 жылымен салыстырғанда тауар, жұмыстар және көрсетілген қызметтердің жалпы сатып алуы 290,0 млрд. теңгеге төмендеді (2012 жылдың ішінде - 8 706 млрд. теңгеге), жергілікті қамтудың үлесі 5,5% үлкейді.

2014 жылдың қорытындылары бойынша, 2013 жылдың қорынытндыларымен салыстырғанда тауарларды, жұмыстарды және көрсетілген қызметтердің жалпы сатып алуы 948,9 млрд. теңгеге жоғарылады (2013 жылдың ішінде – 8 416 млрд. теңгеге), жергілікті қамтудың үлесі 0,1% үлкейді.

Мемлекеттік мекемелерімен және үйымдарымен жүзеге асатын сатып алулардың тойымы озінің шегіне жетеді. Дүниежүзілік тәжірибе көрсететіндей, тіпті дамыған елдерде де жергілікті қамтудың үлесі орташа
30-40% құрайды, үйткені дүниежүзілік еңбек бөлінісі елдерге өндірістін 100% локализациясына қол жетуге рұқсат бермейді. 2014 жылы, мемлекеттік сатупалуларда қолданыстағы артықшылықты тәртіпті тоқтату қажеттілігін есепке алғанда (ЕАЭҰ және ДСҮ талаптарына сәйкес), жергілікті қамту деңгейінің төмендетуі күтілуде.

Сонымен, 2015 жылдан бастап және сосын, басты мақсат қол жеткізген деңгейді ұсталу болып табылады, үйткені жергілікті қамтудың кейінгі өсуіне алғышарттар туындамайды.

2012 жылдың 13 қаңтарында энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыру саласында «Энергия унемдеу және энергия тиімділігін арттыру туралы» жаңа Заң қабылданды, нормативтік құқықтық база әзірленді, «Энергия үнемдеу - 2020» бағдарламасы қабылданып, іске асырылуда.

Кешенді жоспарға сәйкес, 16 өңірлік және 5 салалық, сондай-ақ «Самұрық-Қазына» бағдарламасы және ірі өнеркәсіп кәсіпорындарының энергия үнемдеу жоспарлары іске асырылуда.

Энергия үнемдеуді дамыту институты, энергия тиімділігінің

Еліміздің ірі энергия тұтынушыларының Мемлекеттік энергетикалық тізілімін құру Заңның негізгі нормасы болып табылады. Тізілімнің негізін еліміздің 70 % астам электр энергиясын тұтынатын өнеркәсіп секторы құрайды (мысалы, халық – 12%, көлік секторы – 5%). Өнеркәсіп секорынының 50 ірі кәсіпорындары еліміздің жалпы энергия тұтынудың 30,3% тұтынады.

Заңнамаға сәйкес, 2000 астам заңды тұлғалар энергетикалық аудит жүргізуде және қорытындылары бойынша бесжылдық энергия үнемдеу жоспарын әзірлеп, іске асыруға тиісті.

Жалпы, индустрияландырудың бірінші бесжылдығының кезеңінде еліміздің жалпы ішкі өнімнің энергия сыйымдылығы 18,6% төмендеді.

Индустриялдық дамуды инвестициямен қамтамасыз ету мемлекеттің индустриялды-инновациялық дамуына елеулі әсер етеді.

2012-2014жж. өңдеу өнеркәсібіне тікелей шетел инвестициялар (бұдан әрі – ТШИ) көлемі 9,7 млрд. АҚШ долларын құрады, сонымен бірге 2014ж. өңдеу өнеркәсібіне ТШИ көлемі 3,7 млрд. АҚШ долларын құрады, ол 2013 жылмен салыстырғанда 48%-ға жоғары.

«Инвестициялар туралы» Қазақстан Республикасының Заңына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының 2012 жылғы 20 ақпандағы №567 Заңын іске асыру мақсатында Министрлікпен импорт кезінде үшінші елдерден, сонымен қатар инвестициялық жобаларды іске асыру үшін Кедендік одақ мүше-елдерінен әкелінетін технологиялық жабдықтар, шикізаттар мен материалдарға мемлекеттік қолдау шаралары жүзеге асырылады.

Сондай-ақ, «Инвестициялық ахуалды жетілдіру мәселелері бойынша Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының 2014 жылғы 12 маусымдағы № 209-V Заңының шеңберінде 2015 жылғы 1 қаңтардан бастап салықтық жеңілдіктер (КТС мен жер салығын төлеуден 10 жылға, мүлік салығын төлеуден 8 жылға босату), инвестициялық субсидия (күрделі қаржы шығындарының 30%-ына дейін өтеу), заңнаманың өзгеруі кезінде тұрақтылық кепілдемесі (салық және халықты жұмыспен қамту), шетелдік жұмыс күшін тарту құқығын беру түрінде мемлекеттік қолдау шаралары ескерілді. Осы Заңның шеңберінде инвесторлар үшін «Бір терезе» қағидаты және инвесторлардың құқығын қорғау бойынша инвестициялық омбудсмен іске қосылды.

Мемлекеттік қолдау шараларын іске асыру мақсатында 2014 жылы 83,9 млрд. теңгеге жуық сомасында 18 инвестициялық келісімшарт жасалды.

Сонымен қатар нақты инвесторларды тарту үшін ірі компаниялар қосатын Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2015 жылы 5 қаңтарда №1 бұйрығымен бекітілген Шетелдік және отандық инвестицияларды тарту бойынша нақты жоспар қалыптастырылды.

Сондай-ақ, өткен жылы Қазақстанның инвестициялық беделін арттыру мен инвестициялық мүмкіндіктерін презентациялау мақсатында қазақстан және шетелдік іскерлі топтарының қатысуымен 12 бизнес-форумдар

2012-2014 жылдарда Индустрияландыру картасы шеңберінде жалпы 1,26 трлн. теңге сомасынан астам барлығы 432 жоба іске қосылды, 37,8 мыңнан астам тұрақты жұмыс орны құрылды.

Олардың ішінде 2014 жылы жалпы құны 569 млрд. теңгені құрайтын 148 жоба іске қосылды, 13 мыңнан астам тұрақты жұмыс орны құрылды.

Іске қосылған жобалармен 2012-2014 жылдарда шамамен 3,6 трлн. теңге сомасына өнім өндірілген, оның ішінде 2014 жылы – 1,5 трлн. теңге немесе жалпы өнеркәсіп көлемінің 7,9 %-ы (2013 жылы – 1,2 трлн. тг.). Картаның іске қосылған жобаларымен ай сайын орташа 100 млрд. теңге сомасына өнім өндірілген.

Карта жобаларының ЖІӨ 2014 жылғы өсіміне қосқан үлесі 4,3%-дың 0,88 пайыздық тармақты құрады (2013 жылы – 6%-дан 0,8 п.т., 2012 жылы – 5% -дан 1,3 п.т.).

Арнайы экономикалық аймақтарды дамыту

Арнайы экономикалық аймақтар экономикалық өсім нүктесі болып табылады және өзінің орналасқан өңіріне, сондай-ақ жалпы мемлекет экономикасына әлеуметтік-экономикалық оң нәтижелер көрсетеді.

Қазақстанда 10 АЭА қалыптастырылған. 2014 жылға дейін АЭА инфрақұрылымын дамытуға республикалық бюджеттен 112,4 млрд. теңге, Ұлттық қордан 165,2 млрд. теңге, ұлттық компаниялар қаржысынан 41,8 млрд. теңге бөлінген. 2012-2014 жылдар аралығында АЭА инфрақұрылымын дамытуға республикалық бюджет қаржысынан 16,7 млрд. теңге, Ұлттық қор қаржысынан 50 млрд. теңге бөлінді.

Бұл ретте, 2012 жылы республикалық бюджет қаржысынан 3 млрд. теңге, 2013 жылы – 5,6 млрд. теңге, 2014 жылы – 8 млрд. теңге бөлінді. Сонымен қатар, 2012-2013 жылдары Ұлттық қордан инфрақұрылымды дамытуға қаржы бөлінбеді.

Инфрақұрылым тек 3 АЭА толық қамтамасыз етілген («Бурабай», «Сарыарқа», «Оңтүстік»).

Қалған 7 АЭА-да («ҰИМТ», «Қорғас –Шығыс қақпасы», «Павлодар», «Ақтау – теңіз порты», «Инновациялық технологиялар паркі», «Астана – жаңа қала», «Тараз химиялық паркі») инфрақұрылым дайындығы әртүрлі кезеңдерде. 2015 жылы «Ақтау – теңіз порты» АЭА (№1 кіші аймақ) және «Қорғас –Шығыс қақпасы» АЭА инфрақұрылымының құрылысын аяқтау жоспарлануда.

Жалпы 7 АЭА инфрақұрылымы құрылысын аяқтауға жалпы қажеттілік шамамен 206,8 млрд. теңгені құрайды.

Қолданыстағы АЭА аумақтарында 124 өндіріс қызмет етеді және 87 жоба іске асыру кезеңінде.

2012-2014 жылдар кезеңі аралығында АЭА қатысушыларымен
275,4 млрд. теңге инвестиция іске асырылды. 2012 жылы инвестиция көлемі 61,1 млрд. теңгені, 2013 жылы – 73 млрд. теңгені, 2014 жылы – 141,3 млрд. теңгені құрады.

2012-2014 жылдар кезеңі аралығында АЭА қатысушыларымен өндірілген өнім көлемі 474,1 млрд. теңгені құрайды. Өндірілген өнім көлемі 2012 жылы – 116,4 млрд. теңгені, 2013 жылы – 188,5 млрд. теңгені, 2014 жылы – 169,2 млрд. теңгені құрады.

АЭА қызмет ету кезеңінде АЭА қатысушыларымен шамамен 8 мың тұрақты жұмыс орындары (өсім нәтижесімен) құрылды. Бұл ретте, 2012 жылы – 6,4 мың жұмыс орны, 2013 жылы – 6,9 мың жұмыс орны, 2014 жылы – 8,3 мың жұмыс орны.

АЭА қызмет етуінің барлық кезеңінде АЭА қатысушыларымен салықтық төлемдердің жалпы көлемі шамамен 54,4 млрд. теңгені құрайды. АЭА қатысушыларымен салықтық төлемдер 2012 жылы 5,6 млрд. теңгені, 2013 жылы – 7,8 млрд. теңгені, 2014 жылы – 8,4 млрд. теңгені құрады.

Мемлекет Басшысының 2014 жылғы 11 қарашадағы «Нұрлы жол – болашаққа бастар жол» Қазақстан халқына жолдауын іске асыру мақсатында инфрақұрылымдық даму бойынша 2015-2019 жылдарғы «Нұрлы жол» мемлекеттік бағдарламасын (бұдан әрі – Бағдарлама) әзірледі.

Бағдарлама шеңберінде басым міндет «ҰИМТ» және «Қорғас –Шығыс қақпасы», сондай-ақ («Павлодар» АЭА, «Ақтау – теңіз порты» АЭА, «Инновациялық технологиялар паркі» АЭА, «Астана – жаңа қала» АЭА) инфрақұрылымы құрылысын аяқтау болып табылады.

Қазақстан Республикасының стратегиялық басты бағыттарының дамуы ретінде мемлекеттің инновациялық даму тарапынан жүйелі күштің нәтижесінде анықталды.

Сол кездегі Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі статистика бойынша Комитетінің мәліметтері бойынша 2014 жылы – 8,1% (1 940 кәсіпорын), 2013 жылы – 8% (1 774 кәсіпорын), 2012 жылы - 7,6% (1 622 кәсіпорындар) құрады.

Соның ішінде өнім және процесс инновациясы бойынша 2014 жылы 5,4% (1 303 кәсіпорын) дейін өсті, 2013 жылы белсенділік 4,8% (1 062 кәсіпорын) құрады, 2012 жылы – 5,7% (1 215). Өз кезегінде ұйымдастырушылық және маркетингтік инновациялар бойынша белсенділік 637 кәсіпорынға дейін төмендеді, 2013 жылы – 682 кәсіпорын, 2012 жылы – 407 кәсіпорынды құрады.

Ғылыми-зерттеу және тәжірибелі-конструкторлық жұмыстардың ішкі шығындары 2014 жылы 2013 жылмен салыстырғанда 7,6% артты және
66 347,6 млн. теңгені құрады (2013 ж. – 61 672,7 млн. теңге, 2012 жылы – 51 253,1 млн. теңге). Сонымен бірге олардың ЖІӨ үлесі 2013 жылдың шеңберінде қалды - 0,18% (2012 жылы – 0,17%).

Өнім және процесс инновациясына (технологиялық инновацияға шығындар) 2014 жылы 0,6% артты және 434 602,6 млн. теңгені құрады (2013 ж. – 431 993,8 млн. теңге, 2012 жылы – 325 639,3 млн. теңге).

2014 жылы 2013 жылмен салыстырғанда инновациялық өнімнің көлемі 0,4% артты және 580 386,0 млн. теңгені құрады (2013 ж. – 578 263,1 млн. теңге, 2012 ж. – 379 005,6 млн. теңге).

Инновациялық өнімнің ЖІӨ-ге үлесі 2014 жылы 1,49% дейін құрады, 2013 жылы – 1,64%, ал 2012 жылы ол 1,25% теңелді.

Индустриалды-инновациялық даму үшін жағдай жасау техникалық реттеу және метрология жүйесінің дамуына байланысты болады.

2015 жылғы 1 қаңтар жағдайына нормативтік құқықтық актілердің Бірыңғай мемлекеттік қорында стандарттау жөнінде 67500 нормативтік құжат бар.

Экономиканың басым салаларын дамыту мақсатында жыл сайын Кеден одағының техникалық регламенттеріне дәлел базысын құру және қазақстан Республикасының индустриализациялау Картасына кіретін кәсіпорындарға сервистік қызмет көрсетуге бағытталған стандарттау жөніндегі нормативтік құжаттарды әзірлеуді қарастыратын мемлекеттік стандарттау жоспары қалыптастырылады.

Жыл сайын менеджменттің, соның ішінде экспортқа бағытталған жүйесін енгізген және сертификатталған кәсіпорындардың саны артуда. 2015 жылғы 1 қаңтар жағдайына ИСО 9001 халықаралық стандарттардың негізінде 7136 кәсіпорын сертификатталған.

Республиканың эталон базасында 101 бірлік эталон және эталон құралдары бар, соның ішінде 52 – мемлекеттік эталоны, 49 – жұмыс эталоны, бұл отандық экономиканың мүддесін толығымен қамтамасыз етеді.

Ұлттық аккредиттеу орталығы аккредиттеу жөніндегі халықаралық ынтымақтастықты тану бойынша көп тарапты келісімнің (ILAC и IAF) қол қоюшысы, сондай-ақ аккредиттеу жөніндегі Тынық мұхит ынтымақтастығының толық құқылы мүшесі (РАС) болып табылады және ИСО/МЭК 17011 «Сәйкестікті бағалау бойынша органдарды бағалауды және аккредиттеуді жүзеге асыратын органдар. Негізгі талаптар» халықаралық стандарттың талаптарына сәйкес келеді.

Кеден одағының ОПС және ИЛ Бірыңғай тізіліміне ОПС және ИЛ қосу тәртібі туралы Ережеге сәйкес, Кеден одағының техникалық регламенттері бойынша (бұдан әрі – КО ТР) ОАС және ИЛ бірыңғай тізілімінің өзектендірілген қазақстандық бөлігіне 2014 жылғы 31 желтоқсаны жағдайына КО ТР сәйкестігіне өзектендірілген 73 ОПС және 204 ИЛ қосылды.

2014 жылы жоспарлы түрде аудандардың геологиялық құрылысын зерттеу мен пайдалы қазба кенорындарын бағалау және жерасты суларын іздеу-барлау жұмыстарын жүргізуге негіздеуге бағытталаған ауданды геологиялық жете зерттеулер (АГЖ-200), кенді аудандарды геологиялық минерагенді карталау (ГМК-200), 1:200 000 масштабта тереңдікті геологиялық карталау (ТГК-200), инженерлік-геологиялық зерттеулер гидрогеологиялық жете зерттеулерді қамтитын аймақтық геологиялық зерттеулер жүргізілді.

2014 жылы АГЖ-200 бойынша 5 нысанда жұмыстар аяқталды, барынша перспективті аудандар бойынша болжамды ресурстар бағаланды: алтын -375,4 тонна, мыс – 31,5 млн.тонна, полиметалдар(қорғасын және мырыш) – 13,0 млн.тонна; молибден – 230,5 мың тонна; темірлі-марганецті рудалар – 268,3 млн.тонна. Сондай-ақ, АГЖ -200 бойынша 6 жаңа нысанда жұмыстар басталды.

ГМК-200 бойынша 2014 жылы 2 нысанда жұмыстар аяқталды, нәтижесінде келесі болжамдық ресурстар бағаланды: алтын – 103,0 тонна, мыс – 0,7млн.тонна, қорғасын – 7,4 млн.тонна, мырыш – 8,2 млн.тонна; молибден – 0,2 млн.тонна, темір рудалары – 1 172,0 млн.тонна, ванадий, сирек жер металдар. Сондай-ақ, ГМК-200 бойынша 1 нысанда жұмыс басталды.

ТГК-200 бойынша 2014 жылы 2 нысанда жұмыстар аяқталды, нәтижесінде келесі болжамдық ресурстар бағаланды: алтын – 450,0 млн.тонна, полиметалдар – 4,5 млн.тонна, темір рудалары – 430,0 млн.тонна. Сондай-ақ, ТГК-200 бойынша 2 нысанда жұмыстар басталды.

Алдыңғы үш жылмен салыстырғанда, жұмыстар көлемі және арнаулы индикаторлар 2014 жылы АГЖ-200,ГМК-200 және ТГК-200 бойынша жұмыстар нәтижесі алдыңғы деңгейде қалады.

2012-2014 жылдар аралығында 1:200 000 масштабты инженерлік-геологиялық зерттеулермен гидрогеологиялық жете зерттеуде: Орталық, Солтүстік және Оңтүстік, Шығыс және Батыс Қазақстанның шекаралы аймақтарында, жерасты тұщы су тапшы аудандар мен қарқынды техногенді жүктерді сезінетін аймақтарда ауданы 92,355 мың шаршы км.болатын ауданда 16 нысанда жұмыстар аяқталды.

Минералды-шикізат базасын, жер қойнауын тиімді және кешенді пайдалану мақсатында 2014 жылықатты пайдалы қазбаларға іздеу, іздеу-бағалау және жерасты суларына іздеу-барлау жұмыстары жүргізілді. Іздеу жұмыстары 2014 жылы 4 нысанда аяқталды. Жұмыстар нәтижесінде болжамдық қорлар бағаланды: алтын – 54,1 тонна, мыс – 4,8 млн.тонна, молибден – 15,1 млн.тонна. Сондай-ақ, 2014 жылы 6 жаңа нысанда іздеу жұмыстары басталды.

2014 жылы 16 учаскеде іздеу-бағалау жұмыстары аяқталды, нәтижесінде С₂ категориясы бойынша қорлар есептелді: алтын – 24,7 тонна, күміс – 632,4 тонна, мыс – 1,3 млн.тонна, қорғасын – 151,3 мың тонна, мырыш – 310,2 мың тонна; молибден – 19,2 мың тонна, сондай-ақ болжамдық ресурстар бағаланды, барлығы: алтын – 48,7 тонна, мыс – 1,0 млн.тонна, мырыш – 1,0 млн. тонна, титан – 442,0 мың тонна. Сондай-ақ, 2014 жылы 1 жаңа нысанда іздеу-бағалау жұмыстары басталды.

Алдыңғы үш жылмен салыстырғанда, жұмыстар көлемі және арнаулы индикаторлар 2014 жылы іздеу және іздеу-бағалау жұмыстары бойынша жұмыстар нәтижесі алдыңғы деңгейде қалады.

Жерасты суларына іздеу-барлау жұмыстары:, 2013 жылы басталған 216 сел және 30 кенорынның қорын есептеумен бірге іздеу-барлау жұмыстары 2014 жылы аяқталды. Сондай-ақ, 2014 жылы 744 сел және 40 кенорында жаңа жұмыстар басталды, сонымен қатар 480 сел және 35 кенорында 2015 жылы басталатын жұмыстарға ЖСҚ жасалды.

2012 жылдан осы уақытқа дейін мемлекеттік тордағы жерасты суларының 4975 пунктінде, жерсілкінудің гидродинамикалық нышанын зерттеу бойынша 12 постта, жерасты суларының техногенді ластананған

2014 жылы жер қойнауын пайдаланушылар есебінен қорларды ұлғайтуда Мемлекеттік сараптама жүргізу нәтижесінде төмендегі пайдалы қазбалар қорларының өсімі анықталды: алтын (103,2 т), уран (109,2 мың.тонна), молибден (37,9 мың. тонна), мыс (3 469,7 мың.т), қорғасын (4,75 мың.т), мырыш (29,22 мың.т), күміс (1 239,8 мың.т), күкірт (9,9 мың.т), марганцті рудалар (147,3 мың.т), кадмий (157,4 т), калий тұздары (330 118,0 мың.т), мұнай (117 987 мың.т), газ (126 293 млн. м³), конденсат (86 705 мың.т), техникалық сулар (49 613 мың.м³/тәу.).

Қазақстан Республикасының минералды-шикізат қорының қазіргі таңдағы жағдайымен мемлекеттік органдарды анықтамалық-аналитикалық мәліметтермен қамтамасыз ету мақсатында және Қазақстан Республикасының минералды-шикізат базасына 2014 жылы мониторинг жасауда елдің геологиялық қызметін дамыту барысында анықтамалық-аналитикалық жүйесі 35 түрлі қатты пайдалы қазбалар бойынша жаңа мәліметтермен толықты, 2009-2014 жылдар аралығында мұнай, конденсат, газ және жерасты сулары бойынша, Қазақстан Республикасы аумағында көмірсутек шикізаты, қатты және кең таралған пайдалы қазбалар бойынша мониторингтік карталар жаңартылды және қолданысқа енгізілді, 2013 жыл бойынша республикадағы минералды шикізат ресурстарын пайдаланылуы мен жағдайы туралы анықтама жасалды. «Геология және жер қойнауын қорғау» журналының төрт номері баспаға шығарылды.

Жер қойнауын пайдалану.

Пайдалы қазбаларды өндіру көлемі бойынша Қазақстан әлемде 10 орында, бірінші – уран бойынша, екінші – хром, 3-ші – галлий, 4-ші – ванадий және кадмий, бесінші – мышьяк және висмут, алтыншы – марганец, сегізінші – бокситтер және мырыш,көмір, он бірінші мыс бойынша, 12-ші күміс бойынша. Пайдалы қазбалардың дерлік 90%-ы экспорттқа шикізат және жартылай өнім ретінде шығарылады, 70 млрд.АҚШ доллары көлемінде.

2015 жылдың 1 қаңтарындағы жағдай бойынша қатты пайдалы қазбалар бойынша жер қойнауын пайдалану нысандарының жалпы саны (ҚПҚ)-432 (барлау-123, өндіру-191, барлау/өндіру-118), жерасты сулары (ЖС)-186 – (барлау-6, өндіру-170, барлау/өндіру-10).

Жер қойнауын пайдаланудың минералдық шикізат кешеніне 2012-2014 жылдар аралығында салынған инвестициялар 3 531,2 млрд.теңгені құрады, соның ішінде: 2012 ж.-1 186,6 млрд. теңге, 2013ж.-1 123,7 млрд. теңге,

Әлемдік экономиканың қазіргі даму жағдайында туризм жетекші және серпінді дамып келе жатқан салалардың бірі болып табылады. Дүниежүзілік туристік ұйымның деректері бойынша туризм дүниежүзілік ЖІӨ 9% (тікелей және жанама әсерін ескергенде), тауарлар мен көрсетілетін қызметтердің әлемдік экспортының 6% иеленеді. Бұл салада шамамен 100,9 млн. адам жұмыс істеп келеді, сонымен қатар әлемдегі әрбір 11-ші жұмыс орны туризм саласында ашылады. Туризм, коммуникациялар және көлік, құрылыс, сауда, ауыл шаруашылығы және т.б. сияқты аралас салаларға әсерін тигізіп, өңірлердің әлеуметтік-экономикалық дамуына ықпал етеді.

Қазақстан Республикасы халқының әл-ауқаты мен өмір сүру сапасын жақсарту және экономикалық диверсификациялаудың ұлттық мақсаттарына қол жеткізу үшін Қазақстанның туризм индустриясы белгіленген туристік кластерлерде бәсекелеске қабілетті туристік бизнеспен дамитын болады, онымен ішкі және халықаралық туризм нарықтарында тартымды туристік өнімдерді ұсынатын туризмнің кәсіби қызметкерлері айналысады.

Халықаралық тәжірібиеге сәйкес, әр мемлекет туристік ағындарды анықтау кезінде кіру және ішкі туризмді басымдыққа алады, бұл ұлттық табысты қайта бөлу нәтижесінде ұлттық экономика теңгерімін жақсартуға үлесін қосады. Ішкі туризм сондай-ақ жалпы мүдделерді ұғынуды күшейтеді және жалпы елдің экономикасына жағымды ықпалын тигізетін қызмет түрлерінің дамуына әсерін тигізеді. Республика бойынша орналастыру орындарымен қызмет көрсетілген келушілер санының өсу динамикасының оң ықпалы байқалады, егер 2012 жылы орналастыру орындарымен қызмет көрсетілген келушілер барлығы 3 026 277 адамды құраса (олардан ішкі туризм бойынша 2 507 005 адам, кіру туризмі бойынша 519 222 адам), онда 2013 жылы бұл көрсеткіш 3 307 752 адамды құрады немесе 109,3% (олардан 2012 жылғы ішкі туризмге 108,6%, 2012 жылғы кіру туризмге 112,9%), 2014 жылы осы көрсеткіш 3 808 894 адамды құрады немесе өткен жылға 115,1% % (олардан 2013 жылғы ішкі туризмге 115,0%, 2013 жылғы кіру туризмге 115,9%).

Сонымен қатар Қазақстан бай туристік-рекреациялық әлеуетке ие бола отырып, туризмнің жеткілікті деңгейде дамымауымен сипатталады. Оның жалпы ішкі өнімдегі үлесі (тұру және тамақтану бойынша көрсетілетін қызметтер ғана есептеледі) шамамен 0,9%-ды құрайды. 2014 жылы орналастыру орындарымен көрсетілген қызметтер көлемі 72,6 млрд. теңгені құрады, немесе 2013 жылға (59,7 млрд. теңге) 121,6%, 2012 жылға (53,5 млрд. теңге) 135,7%. Орналастыру орындарындағы төсек-орын (біржолғы сыйымдылық) саны 2014 жылы 109094 төсек-орынды құрады немесе 2013 жылға (92 053 төсек-орын) 118,5% және 2012 жылға (83103 төсек-орын) 131,3%.

Республикаға келушілердің негізгі үлесі жеке және транзиттік саяхатшыларға келеді, туристік мақсаттағы келушілер серпіні ең аз үлесті қамтиды және тұрақсыз болып табылады.

Ішкі туризмнің және Қазақстанға бизнес-себептермен келген келушілердің сұранысын қанағаттандыру, сондай-ақ келу туризмін тартымды ету үшін, мемлекетке орналастыру орындарының санын, орналастыру орындарындағы төсек-орындар санын және көрсетілген қызметтер көлемін арттыру қажет. Бұл көрсеткіштер өз кезегінде туристік және көліктік инфрақұрылымын, мемлекеттің автомагистральдарында жол бойы инфрақұрылымын дамытуда және туристік салаға инвестиция тартуда, туристік салада білікті қызметкерлер санының өсуінде көрінісін табады.

2010 жылдан бастап Қазақстан «KazSat» байланыс және хабар тарату ғарыш жүйесі, Жерді қашықтықтан зондтау ғарыш жүйесі (ЖҚЗ ҒЖ), дәлдігі жоғары спутниктік навигация жүйесі (ДЖСНЖ), ғарыш аппараттарын құрастыру-сынау кешені (ҒА ҚұСК) және «Бәйтерек» ғарыш зымыран кешені (ҒЗК) кіретін толыққанды отандық ғарыш инфрақұрылымын құрудың белсенді фазасына кірді.

2014 жылдың қорытындысы бойынша Қазақстанның ғарыш аппараттарының (ҒА) екі орбиталық тобы: «KazSat-2», «KazSat-3» екі байланыс тобы және «KazEOSat-1», «KazEOSat-2» екі ЖҚЗ ҒА тобы құрылды, ұшырылды және пайдалануға енгізілді. 2012 жылы «KazSat» ғарыштық байланыс жүйесінің және 2014 ЖҚЗ ҒЖ жерүсті инфрақұрылымдары жасалды және пайдалануға енгізілді.

«KazSat» ғарыштық байланыс жүйесін («KazSat-2» және «KazSat-3» ҒА) және «KazSat» ғарыш жүйесінің жерүсті инфрақұрылымын (ЖБК, РЖБК) сақтандыру қамтамасыз етілді, сондай-ақ 2014 жылы Қазақстан Республикасы ЖҚЗ ҒЖ сақтандыру жөнінде 2 шарт жасалды.

Қазіргі жағдайларда ғарыш қызметін сақтандыруға дамуды қолдаушы фактор ретінде қарау қажет екенін айта кеткен жөн, себебі сақтандыру кездейсоқ залалды өтеу қаржылық кепілдіктерін қамтамасыз етіп қана қоймай, өндірістік циклдің үздіксіздігіне әсер етеді, кәсіпорынға, оның қызметіне тән тәуекелдерді кешенді және тиімді басқару мүмкіндігін береді.

2014 жылы Астана қаласындағы Қазақстан Республикасы ДЖСНЖ жерүсті инфрақұрылымы үшін ДЖСНЖ орталығы ғимаратының құрылысы аяқталды және пайдалануға енгізілді. Сондай-ақ жерүсті ғарыштық инфрақұрылым объектісін құру шеңберінде тәжірибелі өндірісімен ҒТ АКТБ және ҒА ҚұСК технологиялық жабдығын жасау және ғимараттарын салу жұмыстары жүргізілуде, ғарыш технологияларының ұлттық зертханасын құру бойынша жобалау алдындағы жұмыстары басталды.

2012-2014 жылдар аралығында Қазақстанда ДЖСНЖ жерүсті инфрақұрылымы құрамында дифференциалдық станциялар (ДС) желісі құрылды. 2015 жылы 60 ДС құрылысы нәтижесінде Қазақстан Республикасы аумағының 55%-ы түзетуші ақпаратпен қамтамасыз етуіне қол жеткізілді( есеп 1-кестеде).

2020 жылға дейін Қазақстан Республикасы аумағының 80%-ы түзетуші ақпаратпен қамтамасыз ету үшін ДС желісін бұдан әрі өрістеу қажет.

«SurreySatelliteTechnologiesLimited» ағылшын компаниясымен үш жылдық шарттың шеңберінде технологиялық мақсаттағы ғарыш жүйесінен және ғылыми мақсаттағы ғарыш жүйесінен тұратын ғылыми-технологиялық мақсаттағы ғарыш жүйесін құру жөніндегі төменгі орбиталы ғарыш аппараттарын жобалау, құрастыру және сынау технологияларын пысықтау, Жер ионосферасының ғылыми зерттеулерін жүргізу, меншікті зерттемелердің кіші жүйелерінің үшу тарихын алу үшін жүмыстар жүргізілуде. 2014 жылдың қорытындылары бойынша «Ғалам» БК» ЖШС SSTL компаниясымен бірлесіп ҒТМ ҒЖ алдын ала жобалау жұмыстарын аяқтады және ҒТМ ҒЖ толық жобалау жұмыстарын бастады.

2014 жылдың басында «Бәйтерек» Қазақстан-Ресей бірлескен жобасын «Зенит» тасымалдағыш зымыран (ТЗ) базасында іске асыру жоспарланған. Ресей тарабы украиналық-ресейлік «Зенит» ТЗ базасында «Бәйтерек» жобасын одан әрі іске асыру мүмкін еместігі туралы мәлімдегеннен кейін Қазғарыш Роскосмоспен «Бәйтерек» жобасын «Ангара» ТЗ базасында іске асыруды жалғастыру туралы уағдаластыққа қол жеткізді. «Бәйтерек» жобасын табысты іске асыру Қазақстанның «Байқоңыр» ғарыш айлағының қызметіне қатысуын кеңейтуге ықпал етеді.

Бұдан басқа объектілерді пайдаға асыру, жерін қалпына келтіру жұмыстары, сондай-ақ табиғатты қорғау нормалары мен қағидаларын сақтай отырып, «Байқоңыр» ғарыш айлағының аумағындағы қатты қалдықтар заңсыз орналастырылған жерлерді жою жөнінде табиғатты қорғау іс-шаралары тұрақты негізде жүргізілуде. Бұл іс-шара ғарыш айлағына жақын және алыс шетелден көптеген делегациялар келген кезде денсаулық сақтауға және Қазақстан Республикасының имиджін көтеруге айтарлықтай әсерін тигізеді.

«Байқоңыр» ғарыш айлағының Ресей Федерациясының құрамына кірмеген және құрамынан шығарылған 131 объектілерінің сақталуын және 15 посттың қызмет етуін қамтамасыз ету бойынша қызметтер жыл сайынғы негізде көрсетіледі.

Ғарыш қызметінің кадрларын қайта даярлау және біліктілігін арттыру шеңберінде ғарыш саласының 80 маманының біліктілігін жыл сайын арттыру және қайта даярлау қамтамасыз етіледі, оның ішінде 20 маман Еуропаның жетекші ғарыш орталықтарында тағылымдамадан өтуде.

Ғарыш жобаларын іске асыру үшін мамандарға өсіп келе жатқан қажеттілік, білікті жұмыс кадрларының жетіспеушілігі, жаңа білім қажеттілігі, жаңа технологияларды үздіксіз жетілдіру, инновациялық технологияларды пайдаланудың өндірістік қажеттілігі, жобалардың тәуекелдері мен экономикалық мақсатқа сәйкестігін кешенді бағалау маңыздылығы бұл бағдарламаны одан әрі іске асыру қажеттігін алдын ала белгілейтін маңызды факторлар болып табылады.

Ғарыш саласының міндеттерін шешуде Қазақстанның ғарыш ғылымы мамандарды негізгі жеткізіп тұрушы және қозғалтқыш күш болған және болып қала береді, әрі оның өнімі жоғары технологиялық өнім болып табылады. 2014 жылдың қорытындылары бойынша қолданбалы ғылыми зерттеулер шеңберінде ғарыш техникасының отандық үлгілерін құру жөніндегі ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-конструкторлық жұмыстар атқарылды.

2010-2014 жылдар аралығында ғарыш аппараттарының

Оның ішінде, 2013 жылы спутниктік навигация үшін дифференциалдық станциялар (ДС) құру жөнінде тәжірибелік-конструкторлық жұмыстар орындалды, 50 дана көлемінде ДС тәжірибелік партиясы жасалды, олар Қазақстанның аумағында орнатылған және Қазақстан Республикасының дәлдігі жоғары спутниктік навигация жүйесінің құрамында қызмет істейді.

2014 жылы борттық ұтқыр терминалдардың 10 тәжірибелік үлгісі және АҚШШ (автожолдардағы апаттар мен қираулар кезінде шұғыл шақыру) жүйесіне арналған диспетчерлік орталық құрылды, ІІМ үшін шартты түрде сотталғандардың орын ауыстыруының электрондық мониторинг жүйесін әзірлеу жұмыстары орындалды.

Astronomy &Astrophys.Transactions, Astrophys.&Space Science, Astron&Astrophysics, Bulletin Amer.Astron.Soc., Chinese Physics Letters, Journal of Geophysical Research, Annales Geophysicae, Journal of Planetary and Space Science, Journal of Atmospheric and Solar-Terrestrial Physics, Physics Review, Geomagnetizm and Aeronomy, European Phys. Journal, Nuclear Physics, Journal Physics сияқты ірі халықаралық ғылыми баспаларда қолданбалы ғыдыми зерттеулердің нәтижелерін жариялау да аса маңызды жетістіктер көрсеткішіне жатады. Сөйтіп, 2012-2014 жылдар ішінде 3 монография, оның ішінде 2 – алыс шетелдерде, 227 жұмыс, оның ішінде – 54 алыс шетелдерде, Ресей мен жақын шетелдерде – 60, Қазақстан Республикасында – 113 жарияланды (суретте бағдарламаны орындау қорытындылары бойынша 2012-2014 жж. кезеңіндегі жарияланымдар саны).

Ел экономикасының түрлі салаларының (ауыл шаруашылығы, төтенше жағдайлар, экология, жер пайдалану, геодезия, картография, геология, тау-кен ісі, күш құрылымдары және т.б.) соңғы пайдаланушылары ғарыш жүйелерінің өнімдері мен қызметтерін пайдалануын кеңейту үшін қажетті ғылыми әдістер мен аспаптарды үнемі жетілдіру қажет. Осы ғылыми әдістер мен аспаптар – бұл соңғы пайдаланушыларға ғарыш жүйелерінің өнімдері мен қызметтеріне техникалық кіруге рұқсат ашатын соңғы пайдаланушылар мен ғарыш жүйелері мүмкіндіктерінің арасындағы ерекше көпір.

- қазақстандық кәсіпорындардың төменгі технологиялық және инновациялық әлеуетіне байланысты өнімнің бағасы және сапасы жағынан бәсекеге қабілеттілігінің төмендігі;

- жабдықтаушылардың және өзіндік құрамдық базаның экожүйемен дамымағанына байланысты өндірілетін өнімнің қосылған құнының және лқшаулаудың төмен деңгейі;

- кәсіпорындарды дамыту үшін қолжетімді қаржыландырудың жетіспеушілігі, бұл сала өсімінің баяулауына алып келеді;

- техникалық реттемелеу жүйесі жеткілікті дамымаған;

- қазіргі бар кәсіпорындардың өсімі және жаңа кәсіпорындарды құру үшін білікті кадрлардың тапшылығы.

- кәсіпорындар қаржыландыруының тапшылығы, оның ішінде құрылыс индустриясы Индустрияландыру картасын іске асыруында;

- құрылыс материалдары өндірісінің маусымдығы күз-қыз мезгілдерінде кәсіпорындардың жүктемесіне кері әсерін тигізеді, сұраныстың төмендеуі, нәтижесінде саланың жалпы дамуына кері әсері;

- технологиялық құрал-саймандардың тозуы, нәтижесінде өндірістердің технологиялық құралдырандыруының және жаіартуының қажеттілігі.

- саладағы бар кәсіпорындардың технологиялық құрал-саймандардың тозуы, өндірістердің технологиялық құралдырандыруының және жаіартуының қажеттілігі;

- төмен инвестициялық белсенділік;

- ағаш өңдеу технологиясы саласындағы білікті маиандардың тапшылығы;

- таяу және алыс шет елдердің ұқсас тауарлармен бәсекелестікке отандық өнімінің жарамсыздығы.

Химия өнеркәсібінде бірқатар жүйелі проблемалар бар:

- электрэнергия тарифтерінің жыл сайынғы өсімі;

- өнімдерді жөнелтуге арналған теміржол вагондарының жетіспеушілігі (жабық және ашық вагондар);

- «Қазақстан темір жолы» Ұлттық компаниясы» АҚ қызмет тарифтерінің тұрақты өсуі (бұдан әрі – «ҚТЖ» ҰК» АҚ);

- Қытай және ЕО-ның отандық фосфор өнім экспортының кедендік бажы;

- өнімдерді ішкі нарыққа сату.

- инвестициялық жобалар үшін қаржыландырудың жоқтығы;

- Дәрі-дәрмектерді сараптау Ұлттық орталығында ММБ, медициналық жабдықтар мен дәрі-дәрмектердің ұзақ мерзімді тіркеу тәртібі;

- Кепілді сату нарығының болмауы;

- Тегін медициналық көмектің кепіл көлемі аясында медициналық құрал-жабдықтарды сатып алу үшін ұзақ мерзімді келісім-шарттар бойынша тетіктің болмауы;

- Экспорт әлеуетінің төмендігі GMP халықаралық стандарт талаптарына кәсіпорындардың сәйкес келмеуіне байланысты.

Жеңіл өнеркәсіпте жүйелі проблемалар қатары бар:

- негiзгi қорлардың едәуiр тозуы және өнiмнiң бәсекеге қабiлеттiлiгiнiң төмен деңгейi;

- отандық салалық өнімдердің тұтыну үлесінің төмендігі;

- еңбек жағдайларының қолайсыздығына байланысты білікті кадрлық ресурстардың жетіспеушілігі;

- жүн және былғары шикізат сапасының төмендігі;

- салаға қаржы жұмсалымының жоқтығы;

- қосылған құны төмен тауарлар экспортының жоғары үлесі;

- отандық брэндтердің іс-жүзінде толық жоқтығы.
Өнеркәсіптік қауіпсіздік саласында бірқатар проблемалар бар:

- жаңа көкжиектердің құрылысы баяу серпінде болуы, көмір тасымалдау мен жабдықтардын технологиялық қауіпсіздік сұлбаларын желдету тұрғысынан дайын және тазалауға арналған забойларды тұрақты желдету, төменгі қабатта жатқан көмір қорын аршу үшін күрделі қазбалау мен желдету арналары, қыртыстарды алдын ала желдету әсері;

- тау-кен қазба жұмыстарын ұйымдастыруда қауіпсіз жағдайға келтіру жеткіліксіздігі;

- мұнай және газ ұңғымалар жалпы қоры ұлғаю салдарынан тізбекаралық қысымның (ТАҚ) көбеюі;

- технологиялық жабдықтар тозуының жоғары деңгейі (50-ден - 70%-ға дейін);

- құрылыс құрылымдар элементтері, құрылыстар мен ғимараттар ескереді және өз қабілетін жоғалтады;

- жылу энегиясының тапшылығы.
«Жергілікті қамту» сферасында бірнеше проблемалық мәселелер бар:

1. 
   Тауарларды, жұмыстарды және қызмет көрсету бойынша сатып алуларда жергілікті қамтуды бір орталықта бағындырылған мониторингінің жоқтығы;
   
2. 
   ірі компаниялардың ішінде өндіріс циклдын процесстін кезінде жеке тауардық топтарды, атап айтқанда жоғары техникалық өнімдерді, шетелдік жеткізушілерден сатып алуды мәжбүр болатын жағдайлар болады, үйткені қазақстандық рынкінде сәйкес үйлестердің өндірісі жоқ;
   
3. 
   интеграциялық процесстердің активтендірушілгіне байланысты мемлекеттік қолдау шараларлы жарым-жарты немесе толық жоғалту, (Қазақстанның Дүниежүзілік Сауда Ұйымына және Бірңғай экономикалық Кеңістікке қосылуы (ЕАЭС).
   
4. 
   Жер қойнауын пайдаланушыларымен тауарлар, жұмыстар және қызмет көрсету бойынша сатып алулар жөнінде ақпаратты ұсыну бойынша бақылаудың төмен деңгейі;
   
5. 
   тауар биржалар арқылы жер пайдаланушыларымен сатып алуларды іске асыру;
   
6. 
   жергілікті қамту бойынша сараптаманы іске асыру;
   
7. 
   мемлекеттік бағдарламаларды орындау кезінде іске асатын жұмыстарды жобалау кезеңінде жергілікті қамтудын үлесін үлкею қажеттілігі;
   
8. 
   жергілікті қамтудың үлесін улкейту бойынша өнім бабында келісімнің операторлардың міндеттемелердің жоқтығы;
   
9. 
   офсеттік келісімдерін қолдану мәселелері.
   

Сондай-ақ энергия тиімділігі саласында бірқатар проблемалар бар:

Статистикалық мәліметтері бойынша, 2013 жылы еліміздің электр энергиясын жалпы 75,1 мың кВт/сағ құрады. Электр энергияның негізгі тұтынушысы өнеркәсіп секторы болып табылады. Өнеркәсіп секторымен электр энергиясын тұтыну үлесі 68,4% құрайды, алайда Еуропалық одақ елдерінің бұл көрсеткіші – орташа 24%.

Өнеркәсіптік және энергетикалық кәсіпорындарының көпшілігі ескірген технологияларды және тозу дәрежесі елеулі жабдықты пайдаланатыны, энергия шығынының көздерінің бірі болып табылатын елеулі тозу дәрежесімен жабдықтарды (жабдықтардың физикалық тозуы – 45-60%) пайдалануы өнеркәсіп секторы электр энергияны тұтынудың жоғары көрсеткішінің маңызды себебі болып табылады.

Экономиканың электрге және жылу энергиясына мұқтаждығы экономиканың барлық секторларында энергия үнемдеуді насихаттау және дәріптеудің жеткіліксіз деңгейінен, энергия үнемдеу мен энергия тиімділігін арттыру мәселелерінен жеткіліксіз хабардар болуы салдарынан халықтың электр мен жылу энергиясын тиімсіз және ұтымсыз пайдалануы елдің энергия тұтынуының өсуіне әкеледі.
Инвестициялық салада бірқатар мәселелер бар, олардың ішінде:

1) шикізат секторында инвестиция үлесі басым: 2014ж. кен өңдеу өнеркәсібінде инвестиция үлесі 35,5% және өңдеу өнеркәсібінде - 15,7% -ды құрады (негізі инвестициялар мұнай-газ секторында АҚШ және Нидерландыға келеді);

2) инвесторларға қолдау мен қызмет көрсету, сонымен қатар шетелде инвестиция тарту саласында халықаралық жүйенің жетілмеуі;

3) Қытай мен Ресеймен салыстырғанда нарық сыйымдылығының шағын болуы;

4) мұнай мен металға әлемдік конъюнктура бағасына тәуелділік.

Осы мәселелерді инвестиция және инвестициялық ахуал саласында заңнаманы жетілдіру жолымен шешу мүмкін, соның ішінде ЭЫДҰ стандарттарына сәйкес шетелде халықаралық өкіл жүйесін ашу, Қазақстанның инвестициялық мүмкіншіліктері туралы ақпараттық-презентациялық жетілдіру бойынша жұмыс белсенділігі, инвесторларға қызмет көрсету және мемлекеттік қолдау шараларын көрсету, соның ішінде «Бір терезе» шеңберінде, сонымен қатар инвесторлардың құқығын қорғау бойынша инвестициялық омбудсменнің тиімді жұмысы және т.б.

Бастама жобаларды тиімсіз жоспарлаудың салдарынан, сонымен қатар Индустрияландыру карта жобаларын уақытында іске қоспау және жобаланған қуатқа жетпеу мүмкіндігі әлемдік нарықта шарттардың төмендеуі болып табылады.

Ағымдағы жоба жағдайын үнемі мониторингтеу, Индустрияландыру картасының жоба көрсеткіштеріне әсерін талдау индустрия саласында Ұлттық даму институты базасында индустрияландыру бағдарламасын басқару офисі шеңберінде өткізілетін болады.
Арнайы экономикалық аймақтарды дамыту

Белгілі бір нәтижелерге жеткенге қарамастан, келесі мәселелерді жою бойынша арнайы экономикалық аймақтар тиімділігін жоғарылату бойынша жұмысты жалғастыру қажет:

- АЭА басқарушы органы болып табылмайтын, түрлі ұйымдармен іске асырылатын инфрақұрылым объектілерінің құрылысын уақытылы аяқтамау және жеткіліксіз қаржыландыру;

- АЭА әркелкі институционалды дамыту;

- АЭА қызмет етуі, сондай-ақ АЭА аумағында жеңілдетілген салық салымдары бөлігінде АЭА қызметін реттеуші заңнамаларда олқылықтар мен қайшылықтардың бар болғандығы.

Дамыған көлік және инфрақұрылымсыз АЭА экономикалық өсім нүктесі ретінде дамыту мүмкін емес. Инфрақұрылымның жоқтығы, немесе оның жеткіліксіздігі АЭА аумағына әлеуетті инвесторларды тарту үшін негізгі кедергі болып табылады.

Қазіргі таңда «Нұрлы жол – болашаққа бастар жол» бағдарламасы шеңберінде 6 АЭА инфрақұрылымы құрылысын аяқтау бойынша жұмыстар жүргізілуде. АЭА дамыту бойынша Мемлекет Басшысының тапсырмасына сәйкес халықаралық деңгейдегі сарапшы – мемлекеттің қатысуымен «JURONG» сингапурлық компаниясы тартылды, компания АЭА барлық АЭА қызмет етуін, қаржыландыру, жоспарлау құрылымын, сондай-ақ қолданыстағы заңнамаға талдау жүргізді. Одан әрі, басқарудың және инвесторлармен жұмыстың халықаралық стандартын барлық АЭА-ға енгізу жоспарлануда. Бұл жұмыспен «Kaznex Invest» АҚ базасында қызмет ететін Бірыңғай үйлестіру орталығы (БҮО) айналысатын болады.

Сондай-ақ, АЭА инвесторлар үшін барынша қолайлы ахуал жасау және АЭА сапалы, жоғары технологиялық жобалармен толтыру мәселесін жүйелі шешуге бағытталған заң жобасын әзірледі.

Тікелей шетелдік инвестициялар (бұдан әрі - ТШИ) ағынын артуы және өндірістің тез дамуы, елдің табиғи ресурстарын тиімді қолдануға ықпал еткен озық өнеркәсіптік саясат нәтижесінің негізінде соңғы 20 жыл ішінде Қазақстан қатты экономикалық өсімге өзгерді. Сонымен бірге:

- инновациялық шағын компанияларды қаржыландыру үшін венчурлік капитал нарығының жетілмегіндігі,

- инновацияда жеке секторлардың нашар қатысуы, инновациядағы сұранысты тиімді механизмдермен қаматамасыз етудің жоқтығы,

- инновациялық саясаттың аймақтық дамудан бөлектігі,

- инновация жолындағы әкімшілік кедергілері,

- экономиканың жоғары технологиялық секторлардың дамуы бойынша міндеттердің орындалуы және жеделдетілген индустрияландыруды шақыруда білімнің отандық жүйесінің қол жетімсіздігі,

- мемлекеттік сектор, университеттер мен өнеркәсіптегі инновацияны дамыту, сондай-ақ инновацияны жасаушы түсінігінің жеткіліксіздігі сияқты мәселелер бар.

Осының барлығы экономиканың дамуында инновацияның салымы жиынтығында елеулі түрде шектейді.
Техникалық реттеу және метрология саласында оңды ілгерілеумен бірге нормативтік техникалық құжаттардың (бұдан әрі - НТҚ) Бірыңғай мемлекеттік қорында НТҚ бірыңғай қорын қалыптастыру және жүргізу бойынша салалық ведомстволардың нашар қызығушылықтары орын алып отыр.

Жыл сайын қор НТҚ үлкен санымен толықтырылады, осыған байланысты қолданыстағы ақпараттық жүйелерді әрі қарай дамыту және жаңарту жолымен қордың қызмет етуін қамтамасыз ететін ақпараттық жүйелерді және құжаттың өзін ақпараттық қорғауды қамтамасыз ету қажет.

Сонымен бірге, менеджмент жүйесін енгізуге кәсіпорындардың төмен қызығушылығы, қалыпты әдістің болуы және менеджмент жүйесінің жаңа бағыттары бойынша сарапшы-аудиторлардың жетіспеушіліктері сияқты проблемалар бар.Экономиканың, сонымен бірге ғылым мен техниканың дамуы өлшем құралдарының қолданылатын паркін үнемі жаңартып тұруды қажет етеді. жаңарту өлшем диапазонының кеңеюі және дәлдікті көтеру жағына қарай болады. Заңды тұлғалардың метрологиялық қызметтеріне тиесілі, сондай-ақ тиісті мемлекеттік эталондардың жоқтығынан жұмыс өлшем құралдарының бастапқы эталондарының бірқатарын ескере отырып, жыл сайын республикадан шеткері тексеруге әкетіледі. Мұндай жағдай әлемдік нарыққа отандық өнімнің шығуына тосқауыл болады, басқа елдерден республиканың техникалық және экономикалық тәуелділігіне әкеледі, сол елдерден өзінің бастапқы эталондарын және жұмыс өлшем құралдарын тексеруге мәжбүр болады.

Санитариялық және фитосанитариялық саудадағы техникалық кедергі (бұдан әрі - СФС/СТК) жөнінде ақпараттық орталықты жандандыру шеңберінде келесі проблемалар бар:

1) ДСҰ барлық мүше-мемлекеттері қолданатын, ережелер мен техникалық нормаларды зерделеуде Қазақстан Республикасының кәсіпорындарының қызығушылықтарының жоқтығы;

2) қызығушылық танытқан мемлекеттік органдар мен кәсіпорындардан хабарлама хаттарда көрсетілген толық мәтінді құжаттарды ұсыну туралы сұраныстардың деңгейлерінің төмендігі байқалады.

Кеден одағының бірыңғай нарығын құру және жандандырудың іргетасы тауарлардың еркін қозғалысы болып табылады. Халықаралық саудада техникалық кедергілердің болуы сыртқы нарыққа өнімнің шығуы үшін тосқауыл жасайды. Саудадағы техникалық кедергілерді жою тетіктері сәйкестікті бағалаудың нәтижелерін бөзара танумен негізделеді.

Сонымен бірге, техникалық реттеу саласындағы тәжірибелі мамандардың жетіспеушілік мәселесі бар, техникалық регламенттерді бейімдеу және енгізу тиісті деңгейде жүргізіліп отырған жоқ, мемлекеттік стандарттау жоспарларын қалыптастыру кезінде әзірлеуге ұсынылатын нормативтік құжаттардың (жалпы техникалық талаптар, сынақ әдістемелері) жинағының жоқтығы, техникалық регламенттерді әзірлеу кезінде олардың нәтижелерін пайдалану үшін ғылыми негізделген статистикалық мәліметтер менсынақтардың жоқтығы.

1) Ғылыми-қолданбалы зерттеулер жүргізуде геологиялық инфрақұрылымның, заманауи зертханалық базаның, тас материалдарды сақтау қоймасының жоқтығы;

2) геологиялық барлау жұмыстарының бүкіл топтамасын жүргізуде саланың кәсіпорындарының техника және құрал-жабдықтар импортына толық тәуелділігі;

3) нарықтың сыртқы және ішкі конъюнктурасына тәуелділігі;

4) геологиялық барлау кешенінде ақпараттық технологияларды пайдаланудың жеткіліксіз деңгейі;

5) салада білікті мамандардың, сондай-ақ әйгілі кәсіби ассоциациялардың мүшесі болатын тәуелсіз сарапшылардың жетіспеушілігі;

6) геологиялық қорларға аудандардың жетіспеушілігі, бұл геологиялық мәліметтердің сақталуын қауіп астына қояды.
Жер қойнауын пайдаланудың өзекті мәлеселер тізіміне мыналар жатады:

- артта қалған техникалық база, ғылыми-зерттеу және тәжірибелі-конструкторлық жұмыстардың қысқартылуы, минералдық-шикізат кешенінің стратегиялық дамуын мемлекеттік басқарудың тиімді механизимдерінің болмауы;

- минералдық-шикізат, тау-кен қайта өңдеу және металлургиялық кешеннің ғылыми-техникалық және ұйымдастырушылық-құрылымдық потенциалының әлсіз ықпалы, сондай-ақ Қазақстанның минералдық-шикізат базасын зерттеу мен игеру процестерін реттейтін тиімді жүйенің жетіспеушілігі;

- шикізаттық кешендерді реттеуді қамтамасыз етуге және кешеннің дамуына жаңа серпінді қалыптастыруға барынша мүмкіндік бермейтін нормативті құқықтық базаның мүлтіксіз болмауы.

- туристік инфрақұрылымының нашар дамуының деңгейі (туристік тапты орналастыру орындарының және демалыс объектілерінің жетіспеушілігі, көптеген туристік объектілерің қанағаттандырылмағандық жағдайы, барлық дерлік автомагистральдардағы сапалы жол инфрақұрылымының жоқтығы);

- инвесторларға қол жетімді ұзақ мерзімді кредиттік инструменттердіңтуристік-рекрациялық кешен объектілеріне инвестициялардыинвесторлар үшін қолайлы мерзімде қайтаруға мүмкіндік беретін пайыздық мөлшерлеменің жоқ болуы;

- білікті кадрлардың жетіспеушілік салдарынан туристік индустрияның барлық секторларында қызмет көрсету сапасы жоғары емес (кадрларды даярлаудың, қайта даярлаудың және біліктілік деңгейлерін көтерудің деңгейінің нашарлығы және туризмнің ғылыми базасының жоқтығы, туристік сала үшін кадрларды даярлау сапасының төмендігі);

- шекарадан тыс Қазақстан имиджін көтеру стратегиясының біріңғай ойластырылған маркетингісінің жоқ болуы.

Негізгі ішкі және сыртқы факторларды бағалау

Келу туризмін дамытуда негізінен мемлекеттің ішіндегі сондай-ақ шекарадан тыс экономикалық және саяси жағдайы сияқты сыртқы факторлары әсерін тигізеді. Осы факторлардан көбіне туристік дестинациясы ретінде елдің туристік имиджінің көтерілуі немесе төмендеуі тәуелді, бұл өз кезегінде туристік объектілерінің құралыс қарқындарының төмендеуіне (тоқтатылуына) әкелуі мүмкін.

Туристік саланың дамуына әсерін тигізетін ішкі факторларға елдің экономикалық жағдайы, форс-мажорлық жағдайының пайда болуы, кадрлық саясат, отандық туристік өнімнің кәсіби маркетингі және құқықтық реттеулер жататы.

ЖҚЗ ҒЖ құрудағы мәселе оптикалық ЖҚЗ ҒА түнгі уақытта, күн бұлтты болғанда, күндізгі уақытта аумақтар түсірімдерін алуға мүмкіндік еместігінде болып отыр. Осы себепке байланысты Қазақстанның спутниктік тобына радарлық ЖҚЗ ҒА енгізу қажет, бұл тәуліктің кез келген уақытында және кез келген ауа райында түсірілімдер алуға мүмкіндік береді.

ДЖСНЖ жерүсті инфрақұрылымын құру проблемасы 60 ДС-тен тұратын желі Қазақстан аумағының 55%-ы ғана жабуға мүмкіндік беретінінде. Еліміздің бүкіл аумағын ДЖСНЖ қызметтерімен жабу үшін қосымша ДС құру және пайдалануға енгізу қажет.

ҒА ҚұСК құрудағы келелі мәселе коммерциялық мақсаттағы ҒА өндірісі үшін ұшу тарихы бар, яғни ғарыштық ұшудың нақты жағдайларында сынаулардан табысты өткен жиынтықтауыштарды пайдалану қажеттігінде. Мұндай жиынтықтауыштарды шетелдік компаниялардан сатып алу өзіміз өндірген жиынтықтауыштардан бірнеше есе қымбат болады. Осындай мәселені шешу үшін ғылыми технологиялық мақсаттағы ғарыш жүйесін құру жобасын іске асыру қажет, оның шеңберінде отандық өндіріс жиынтықтауыштары ғарыштық ұшудың нақты жағдайларында сынаудан өте алады.

Ғарыш қызметін экологиялық нормалау жүйесін дамытудың негізгі мәселесі Қазақстан Республикасының аумағында зымыран-ғарыш қызметінің экологиялық қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөніндегі жеке қазіргі заманғы ғылыми-техникалық базасының болмауы болып табылады.

Ғарыш қызметінің ғылыми және ғылыми-технологиялық базасын дамытудың негізгі мәселесі ғарыш зерттеулерінің қазіргі заманғы зертханалық және тәжірибелік-эксперименттік базасының болмауы болып табылады.

Атап айтқанда, астрофизикалық зерттеулерді жүргізу үшін айыру қабілеті үлкен телескоп түрінде ғылыми зерттеулердің қазіргі заманғы құралы қажет. ЖҚЗ деректерінің негізінде ғылыми зерттеулерді жүргізу үшін ғарыш ақпаратын қабылдау орталығын қазіргі уақытта ескі ЖҚЗ ҒА орнына келіп жатқан жаңа буынның ЖҚЗ ҒА сипаттамалары жаңғыртылуы тиіс. Ғарыш техникасы мен технологияларын әзірлеу жөніндегі қолданбалы зерттеулерді жүргізу үшін қазіргі заманғы өлшеу және сынау аппаратурасы бар зертханалық және тәжірибелік-эксперименттік базасын құру қажет болады.
1.3) Тәуекелдерді басқару

Теміржол, автомобиль, өзен, əуе көлік түрлерін, автомобиль жəне теміржолдарды, кеме жолдарын білдіретін республиканың көлік кешеніне шаруашылықаралық жəне мемлекетаралық байланыстарды жүзеге асыруда маңызды рөл беріледі.

Коммерциялық тасымалдаумен айналысатын дара кəсіпкерлердің тасымалдау көлемін бағалауды ескере отырып, көліктің барлық түрлерімен жүк тасымалдау көлемі 2015 жылдың қаңтар-қазанына 2 850,8 млн. тоннаны құрады, бұл 2014 жылдың қаңтар-қазаны көлемінен 8,7% артық. 2013 жылы 3 277,1 млн. тоннаны құрады, бұл 2012 жылдың көлемінен 8,7% артық.

Коммерциялық тасымалдаумен айналысатын дара кəсіпкерлердің тасымалдау көлемін бағалауды ескере отырып, жолаушыларды тасымалдау 2015 жылдың қаңтар-қазанына 2 850,8 млн. адам құрады, бұл 2014 жылдың қаңтар-қазаны көлемінен 1,03% артық. 2013 жылы 20 001,5 млн. адамды құрады.

Сонымен бірге, Қазақстан Еуропа мен Азияның арасындағы коммуникациялық ағынның орталығында орналасқан және ұлттық транзиттік ресурстарды іске асыруға қабілеті орасан зор көлік әлеуетіне ие. Нақты айтқанда, құрлықішілік тасымалдарды жүзеге асыру кезінде Солтүстік-Оңтүстік және Батыс-Шығыс бағытындағы бағыттардың көпшілігінде өңірді айналып өту мүмкін емес, соның өзі ортаазиялық көлік дәліздерінің басымдылық жағын көрсетеді.

«Ұлы Жібек жолын» жаңғырту – кешенді еуразиялық трансқұрлықтық көпір құру өзекті мәселе болып отыр.

2014 жылдың қорытындысы бойынша транзиттік тасымалдау көлемі 17,5 млн. тонна болды, ал транзиттік тасымалдау кірісі 180 млрд. теңгені құрады.

Иран Парсы шығанағы мен Үнді мұхиты порттарына, сондай-ақ Түркия мен ЕО нарығына шығатын жолдағы маңызды дәліз болып табылады және жаңа көлік дәліздері мен инфрақұрылымдық объектілерді дамытуға барынша күш жұмсайтын болады.

Қазақстан Республикасының трансқұрлықтық тасымалдарды жүзеге асыру саласындағы транзиттік әлеуетін дамыту көбінесе республика аумағындағы көлік дәліздері мен олардың тармақтарын дамытуға байланысты.

2016 жылға қарай Достық станциясынан Ақтау теңіз портына дейін

Қазақстан аумағы арқылы 70 халықаралық әуе дәлізі өтеді. Алматы, Астана, Қарағанды және Атырау әуежайларында «EL AL» (Израиль), «KLM» (Нидерланд), «FedEx» (АҚШ) және т.б авиакомпанияларының Боинг-747 жүк тасымалдайтын тағы басқа әуе кемелері тұрақты түрде жанармай құюды жүзеге асырады.

Қазақстандағы ең ірі жоба Батыс Еуропа елдеріне шығу арқылы Қазақстан мен Ресей аумақтарымен өтетін «Батыс Еуропа – Батыс Қытай» трансқұрлықтық автокөлік дәлізін ұйымдастыру жобасын іске асырылып жатыр. Жоба құрамында Орталық Азия елдерінен, соның ішінде Өзбекстан мен Қырғызстаннан шығатын барлық дәліздерді реконструкциялау көзделген. Бағыттың жалпы ұзақтығы 8 445 км, оның ішінде: Ресей арқылы – 2 233 км, Қазақстан арқылы – 2 787 км (2 552 км – реконструкциялауға жатады), Қытай арқылы – 3 425 км құрайды.

Көлік логисткалық жүйесі Қазақстан өңірлері арасында экономикалық желінің жүзеге асырылуының негізгі құралы, сондай-ақ әлемдік нарықта қазақстандық тауарларды экспорттаудың негізгі жетекшісі болып табылады.

Ресейге, Қытайға және Оңтүстік Кореяға, Еуропаға, Орта Азияға жүк ағындарына қосымша көлік-логистикалық жүйесінен қызмет көрсетуді талап ететін, Қазақстанның экспорттық операциялар көлемі 2020 жылға 1,5 есе 96 млн.тоннадан 147 млн.тоннаға дейін жоғарылауы мүмкін.Тауар айналымының ең үлкен өсімі Қытай Халық Республикасы және Еуропа мен Ресей елдері арасында болжануда.
Автожол саласы

2015 жылғы жағдай бойынша Қазақстанда автомобиль жолдарының жалпы ұзындығы 176,2 мың км құрайды. Олардың 96,2 мың км астамы жалпы пайдаланымдағы жолдар (республикалық маңызы бар жолдар - 23,7 мың км, жергілікті – 72,7 мың км), 68,8 мың км елді мекендер көшелері және шамамен

2014 жылда Қазақстандағы автомобиль жолодарының жалпы ұзақтығы 152 мың км-ге жуық құрады. Олардан, 96,7 мың км-ден астамы жалпы пайдаланымдағы жолдар (республикалық маңызы бар жолдар – 23,5мың км, облыстық және аудандық маңызы бар – 73,2 мың км), 44 мың км елді-мекендер көшелері және 11 мың км-ге жуық технологиялық жолдар рөлін атқаратын, өндірістік мекемелерге, кеніштерге, фермерлік және орман шаруашылықтарына, басқа өндірістерге кіреберістер түріндегі шаруашылық жолдар.

Автожол саласындағы ең ірі жоба іске асырылуда – «Батыс Еуропа – Батыс Қытай» халықаралық транзит дәлізінің қайта жаңартуы. Осы жобаны қаржыландыру 3 көзден қарастырылған: займ қаражаты, республикалық бюджет және концессиялық негіздегі жеке инвестициялар.

Қаржыландырудың негізгі бөлігін 5 халықаралық қаржы институтының сыртқы займдары құрайды, жалпы сомасы 5,5 млрд. АҚШ долларына займдар туралы келісімдерге қол қойылды.

2015 жылдың 1 қаңтарына республикалық маңызы бар автожолдар желісі келесі жағдайда: жақсы – 31 %; қанағаттанарлық – 50 %; қанағатсыз – 19 %;

2015 жылдың 1 қаңтарына облыстық және аудандық маңызы бар автожолдар желісі келесі жағдайда: жақсы – 17 %; қанағаттанарлық – 49 %; қанағатсыз – 34 %.

Нарықтық тәсілдерді енгізу жаңалық болып табылады және осы мақсаттар үшін ақылы жүйені енгізумен мемлекеттік-жеке серіктестік механизмдерін қолдану айтарлықтай маңызды. Бұл бағытта «ҮАААЖ» жобасын іске асыру жоспарлануда.

2020 жылға дейінгі Қазақстан Республикасы Көлік жүйесі инфрақұрылымының дамуы мен интеграциясының мемлекеттік бағдарламасында көрсетілген, автожол саласының инвестициялық жобалары құрамына кіретін жобаларды іске асыру бойынша жұмыс жалғасуда, атап айтқанда Алматы – Астана –Петропавл, Самара – Шымкент, Омск – Павлодар – Майқапшағай, Астрахань – Атырау – Ақтау – Түркменбашы, Ташкент – Шымкент – Алматы – Хоргос, Ақтөбе – Мартөк, Астана – Қостанай – Челябі, Таскескен –Бахты, Алматы – Өскемен, Астана – Шідерті – Павлодар және Күрті – Бурылбайтал автомобиль жолдарының учаскелерін қайта жаңарту бойынша жұмыстар.

«ЭКСПО-2017»-ге дайындық шеңберінде Астана – Теміртау – 171 км және Астана – Павлодар – 413 км автожолдарын қайта жаңарту жобалары іске асырылуда.

Азаматтық авиация

Қазақстан Республикасында 50 авиакомпания және әуе кемелерін пайдаланушылар қызмет көрсетеді, оның ішінде 22 авиакомпания коммерциялық әуе тасымалдарын орындайды, 25-і авиациялық жұмыстарды орындайтын (авиациялық-химиялық, орманды бақылау, мұнай-газ құбырларын айналып ұшып өту және басқа жұмыс түрлері) әуе кемелерін пайдаланушылар және 3 – жалпы мақсаттағы авиацияны пайдаланушылар болып табылады.

Қазақстан Республикасының Азаматтық әуе кемелерінің мемлекеттік тізілімінде 851 әуе кемесі есепте тұр, оның ішінде 376-і қолданыстағы ұшуға жарамдылық сертификатына ие.

«Эйр Астана» АҚ, «Скат» АҚ сияқты қазақстандық авиатасымалдаушылар 21  шетел мемлекетінің аумағында ұшуды орындайды. Қазақстанға тұрақты жолаушылар ұшуын әлемнің 16 елінен 25 шетелдік авиакомпания жүзеге асырады.

Мемлекет басшысының ұшу географиясын кеңейту жөніндегі тапсырмасын іске асыру шеңберінде 2015 жылы 7 жаңа маршрут ашылды (Астанадан Қазанға, Сеулге, Парижге, Тбилисиге, Дубайға, Атыраудан Минеральные воды, Алматыдан Минскге).

Ішкі авиақатынастар саласында 42 бағыт бойынша тұрақты ұшу жүзеге асырылады.

Соңғы он жылдарда Қазақстанда жолаушылар тасымалының елеулі өсімі байқалады. Қазақстандағы әуе тасымалы рыногының дамуы кірістің өсуімен, еліміздегі тұрғындардың іскери белсенділігімен, сондай-ақ туризмнің дамуымен байланысты.

Қазақстандық авиакомпаниялар тасымалдаған жолаушылар саны 2015 жылғы қаңтар-қыркүйек кезеңінде 4,5 млн. адамды құрады, 2014 жылғы аналогиялық кезеңмен салыстырғанда өсім (4,1 млн. адам) 109,8% құрады. 2013 жылғы қаңтар-қыркүйек кезеңінде 3,7 млн. адам тасымалданды. 2015 жылғы қаңтар-қыркүйек кезеңінде әуе жолымен тасымалданған жолаушылар айналымының үлесі 8,7 млрд. жкм (2014 және 2013 жылғы аналогиялық кезеңде - 8,3 млрд.жкм және 7,5 млрд.жкм тиісінше) құрайды.

Жолаушылар тасымалынан басқа, Қазақстанда ең жедел және қолайлы тасымал түрі болып табылатын жүктерді әуеде тасымалдау жүзеге асырылады.

2015 жылғы қаңтар-қыркүйек кезеңінде жүктерді әуеде тасымалдау 11,4 мың тоннаны құрады, 2014 және 2013 жылғы аналогиялық кезеңде тиісінше 13,7 мың тоннаны және 16,8 мың тоннаны құрады.

Республиканың транзиттік әлеуетін одан әрі дамыту бойынша үлкен жұмыс жүргізілді, оны тиімді пайдалану азаматтық авиация үшін қосымша табыс табуға және оны дамытудың жоғарғы серпінін сақтауға бағытталған шара болып табылады.

2015 жылғы қаңтар-қыркүйек кезеңінде транзит 84,8 млн. ұшақ-километрді құраса, 2014 және 2013 жылғы аналогиялық кезеңде тиісінше – 133 млн. ұшақ-километр және 125,9 млн. ұшақ-километр.

Қазақстанның Каспий теңізіндегі жағалау көлік инфрақұрылымы қолданыстағы екі теңіз портын қамтиды – Ақтау және Баутино.

Бұл ретте, Ақтау порты Ақтау порты экспортты-импортты және транзиттік бағыттағы жүктерді өткізуге қатыстырылады, оның Каспий бассейінінде жүк тасымалдауды қамтамасыз етудегі үлесі шамамен 25 % құрайды. Баутино порты теңіздегі мұнай операцияларын қолдау базасы ретінде мамандандырылған.

2014 жылы Ақтау порты арқылы 10,3 млн. тонна аударылған, ол 2013 жылмен салыстырғанда 6% артты.

Теңіз порттары арқылы жыл сайын өткізілетін жүктердің негізгі номенклатурасы мұнай, металл, бидай, паромдық және басқа да жүктер құрайды. Бұл ретте Ақтау порты арқылы өткізілетін мұнай көлемі біртіндеп төмендеуде, сонымен қатар құрғақ жүктерді өңдеу бойынша порттық қуатты ұлғайтудағы қажеттілік туындайды.

2-кесте. Ақтау порты арқылы аударымдар серпіні (мың т)

Каспий бассейніндегі теңіз тасымалдау нарығында Қазақстан флоты

Ақтау порты арқылы өткізілетін мұнайдың жалпы көлемінің

Құрғақ жүктердің барлық көлемі шетелдік кеме компанияларымен тасымалданған, алайда, көрсетілген қызметтерді әртараптандыру мақсатында жүктерді теңіз арқылы тасымалдау нарығында құрғақ жүкті флотты кезең-кезеңмен ұлғайту көзделеді.

Сонымен қатар, Қазақстанның сауда флотының бәсекеге қабілеттілігін арттыру мәселесі шешімді талап етуде, ол үшін Каспий маңындағы мемлекеттерден төмен емес деңгейде қазақстандық кеме қатынасы компаниялары үшін тең жағдайлар жасауы қажет.

Су көлігіндегі қауіпсіздік деңгейін арттыру үшін ХТҰ қабылдаған конвенциялар талаптарына сәйкес теңіз көлігінде бақылауды ұйымдастыруды қамтамасыз ету бойынша шаралар қабылданатын болады. Атап айтқанда, Порттың теңіз әкімшілігін құру, навигациялық қауіпсіздікті күшейту, соның ішінде, Құрық портымен Жайық-Каспий арнасында кемелер қозғалысын басқарудың қосымша жүйелерін орнату болжануда.

Өзендегі кеме қатынасы Ертіс, Орал, Қиғаш, Есіл, Іле, өзендерінің бассейндерінде, Қапшағай су қоймасында және Балқаш көлінде жүзеге асырылады. Пайдаланылатын су жолдары учаскелерінің жалпы ұзақтығы 4108,5 км құрайды, соның ішінде 4040,5 км-де кеме қатынасы қауіпсіздігін қамтамасыз етуге байланысты іс-шаралар іске асырылады.

Ішкі су жолдары бойынша жүк тасымалдауды 659 кемесі бар жеке меншік кеме иелері жүзеге асырады, олардың 248 пайдаланылмайды және жөндеуді қажет етеді.

Өзен көлігі республиканың көлік жұмысының жалпы көлеміндегі үлес салмағы аз. 2014 жылда ішкі су көлігімен 1 294,6 мың тонна жүк тасымалданған, ол 2013 жылмен салыстырғанда 18,5 % ұлғайды (2012 жыл – 1273,5 мың тонна).
Темір жол саласы

Қазақстанның көлік жүйесінде теміржол көлігі жетекші рөлге ие. Тасымалдаудың қашықтығының алыс болуы, ТМД және Балтық елдерімен салыстырғанда жолаушылар мен жүктерді тасымалдаудың салыстырмалы түрдегі арзан тарифтері теміржол көлігін пайдаланушылар үшін неғұрлым қажетті етуде.

Қазақстан теміржолының пайдалану ұзындығы 14,8 мың км (оның ішінде екі жолды желілер – 4,9 мың км (34 %), электрлендірілген желілер –
4,1 мың км (28%), тығыздығы – 1000 шаршы км-ге 5,5 км, жүк тасымалдылығы – 21,8 млн. тонна-км құрайды.

Елдің жалпы жүк айналымы мен жолаушылар айналымындағы теміржол көлігінің үлесі шамамен 60 %-ды құрайды, бұл ретте барлық көлік түрлерімен тасымалдаудан түскен кірістердегі оның үлесі 20 % құрайды.

Жүк вагондары меншік иелерінің жүк вагондарын беру жөніндегі көрсетілетін қызметтерге бағалық реттеудің болмауы жылжымалы құрамды жаңарту үшін қолайлы жағдай жасайды.

Парктің тозу деңгейі 2014 жылы 56,2% құрады (2012ж. - 63%; 2013ж.-61%).

Республикада облысаралық қатынастардағы теміржол жолаушылар тасымалын мемлекеттік әлеуметтік тапсырыс бойынша конкурстық негізде субсидиялардың бөлінуімен мемлекеттік және жеке меншік компаниялар жүзеге асырады.

Реттеудің қолданыстағы практикасына сәйкес қатынас түрі мен жүк тегіне байланысты тарифтер сараланған. Нәтижесінде тасымалдардан түсетін кірістер қатынастар түрімен және жүк тегімен айқындалатын нарық сегментіне байланысты ерекшеленеді.

«ҚТЖ» ҰК» АҚ Қазақстан Республикасының нарығындағы жалғыз жүк тасымалдаушы болып табылады. Бұл ретте тасымалдауды жүзеге асыру үшін «ҚТЖ» ҰК» АҚ «Локомотив» АҚ, «Қазтеміртранс» АҚ жылжымалы құрамын, басқа да теміржол әкімшіліктерінің мүкәммалдық вагондары мен операторлық компаниялар вагондарының жеке паркін пайдаланады.
Автомобиль көлігі

Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігінің ақпараты бойынша Коммерциялық тасымалдаумен айналысатын дара кəсіпкерлердің тасымалдау көлемін бағалауды есепке алғанда, республика автокөлігімен 2014 жылы 3 128,5 млн. тонна жүк тасымалданды, 2013 жылмен салыстырғанда өсім 4,9 %-ды құрады (2012 жыл – 2 718,1 млн.тонна, 2011 жыл – 2 475,5 млн.тонна).

2014 жылда жүк айналымы 155,1 млрд. ткм құрады, 2012 жылмен салыстырғанда жүк айналымы өсім 6,8%-ды құрады.

2014 жылда 21 253,1 млн. жолаушы тасымалданды, 2013 жылмен салыстырғанда 6,4%-ға өсті (2012 жыл – 18 455,1 млн.адам, 2011 жыл – 16 619,6 млн.адам).

2014 жылда жолаушылар айналымы 215,2 млрд. ткм құрады, 2013 жылмен салыстырғанда 5,8%-ға өсті (2012 жыл – 183,4 млрд. пкм, 2011 жыл – 164,0 млрд. пкм). 2014 жылдың қорытындысы бойынша халықаралық қатынаста 6,3 млн. тонна жүк тасымалданды.

Тұрақты қатынаста 137 халықаралық және 254 аса облысаралық тұрақты жолаушылар маршруттары бар.

Автомобиль паркі жоғары тозумен сипатталады – қолдану мерзімі
12 жылдан асатын автокөлік құралдарының үлесі 70%-ды құрайды, соның ішінде 78%-ды автобустар және 60%-ды жүк автомобильдері құрайды.
1.2) Негізгі проблемаларды талдау

Транзиттік-көліктік әлеуетін дамыту

Қазақстанның сатушы әріптестерінің халықаралық стандарттары мен жүйелері кейбір көлік инфрақұрылымының техникалық параметрлерімен үйлеспейтінінің себебі өңірлік интеграцияның жолында және сату-көлік жүйесін дамытуда едәуір кедергінің болуында.

Қазіргі таңда Қазақстан Республикасының барлық аумақтарында көлік-коммуникация жүйелерін орналастырудың теңгерімсіздігі, бірыңғай экономикалық кеңістігін дамытуына және тұрғындардың оңтайлы өсуіне кедергі етеді.

Жүк таситын тасымалдаудың маңызды келелі мәселелерді келесі топтарға бөлуге болады:

1. 
   инфрақұрылымдық шектеулер мен көшпелі составтың жетіспеушілігі;
   
2. 
   жүкті АКҚ (отыратын тягачтар) өндірудің жоқтығы;
   
3. 
   логистикалық сервистерінің төмен дәрежесі;
   
4. 
   экспедиторлық қызметінің жетілмегендігі;
   
5. 
   әкімшілік кедергілер.
   

1) әуе кемелерін қабылдау-ұшыру үшін бірқатар өңірлік әуежайлардың ИКАО халықаралық стандарттарына сәйкес келмеуі;

2) авиакөлік инфрақұрылымының жердегі техникамен, жүк қоймаларымен және терминалдармен жарақтануының қажетті деңгейде болмауы;

3) авиация персоналының жетіспеушілігі болып табылады;

4) Қазақстан өңірлерінде авиакөлік қызметтерінің қол жетпеуі.

Азаматтық авиация саласы қалыптасуының бастапқы кезеңдегі әуежайлар инфрақұрылымын дамыту, мемлекеттік бюджеттен қаржылық қолдауды талап етеді.

Қазіргі таңда азаматтық авиациясы үшін ұшқыш құрамы кадрларының жетіспеушілігі пайда болды. Әскери ұшқыштар мен азаматтық авиация ұшқыштардың орта жастары 40-45 жастан артады, атап айтқанда әуе көлігін басқару үшін зейнеталды жас.

Азаматтық авиация мұқтаждығы үшін қажетті ұшу-кардлық потенциалын дайындау.

Су көлігі саласында порттық және қызмет көрсету инфрақұрылымының жеткіліксіз қуаты, білікті отандық мамандардың тапшылығы, кеме қатынасы шлюздерінің техникалық қауіпсіздіктің жеке талаптарына сәйкес келмеуі, сауда флотының жеткіліксіз саны, мемлекеттік техникалық флоттың тозғандығы байқалады.

Осыған байланысты теңіздегі сауда флотын дамыту, мемлекеттік техникалық өзен флотын ауыстыру, Шүлбі шлюзінің қорғаныш гидротехникалық құрылысты салу, кеме қозғалысы мен теңізде құтқару операцияларын басқарудың мамандандырылған жүйесін құру бойынша жұмыстарды жалғастыру қажет.

Жалпы заманға сай серіктік және телекоммуникациялық жүйелердің көмегімен жүк және жолаушылар тасымалдарының мониторингін толымды іске асыруға мүмкіндік беретін автоматтандырылған ақпараттық жүйелердің жетілмегендігі байқалады.

Көліктегі апаттылық деңгейіне себерші болатын негізгі факторлар:

1) көлік процесіне қатысушылардың тәртібі мен біліктігінің төмендігі;

2) тасымалдарды ұйымдастырудың технологиялық процестерін сақтамау;

3) бақылау органдарының материалды-техникалық жабдықталуының жеткіліксіздігі;

4) көлік құралдарының қанағаттандырарлықсыз техникалық жағдайы мен тозуы.

Заң шығару деңгейінде тұрақты жолаушылар маршруттарындағы автобустарды жаңарту бойынша, сондай-ақ автокөлік саласында автоматтандыруды дамыту бойынша міндетті талартар енгізілген.

Басқа мәселе саны 100 адамнан асатын елді мекендерді тұрақты автобус қатынастарымен қамту болып табылады, 2015 жылғы 1 қаңтардағы жағдайы бойынша 78,5%-ды құраған (6 623 ауылды елді мекенге 5 200 бірлік).

Халықтың мобильділігін қамтамасыз ету мақсатында инфрақұрылым мен автомобиль жолдарын дамытуды ескере отырып, елді мекендерді тұрақты автобус қатынасымен толық (100%) қамтамасыз ету қажет.