Параграф 4. Ұшу аппараттарының радио және арнаулы жабдықтарын монтаждаушы, 6-разряд

Параграф 4. Ұшу аппараттарының радио және арнаулы жабдықтарын монтаждаушы, 6-разряд

256. Жұмыс сипаттамасы:

күрделі радиолокациялық және тану жүйелерін монтаждау;

байланыс және радио навигациялық жабдықтарды тексеру бойынша жетілдіру жұмыстарын орындау; оның ақаулықтарын анықтау және жою;

бақылау-өлшеу аспаптары мен қондырғылардың көмегімен радио навигациялы жабдықтарын тексеру және теңшеу;

жөнделген жоғары жиілікті кабельдердің қума және шағылысқан толқындардың толқындық кедергі - коэффициенттері аспаптарының көмегімен жүйелердің электр магниттік сыйымдылығын тексеру;

бортты есептеуіш жүйелердің блоктарын демонтаждау;

радио биіктік өлшегіштерін және ұшақтағы сөйлесу құрылғыларын тексеру бойынша жетілдіру жұмыстарды орындау;

радиолокациялық және тану жүйелерінің монтаждау және демонтаждау;

өлшеу аспаптарының көмегімен кабельдердің электр бұрауларын сылдырату;

техникалық құжаттаманы толтыру және рәсімдеу.

257. Білуге тиіс:

ұшақты сөйлесу құрылғыларының жетілдіру жұмыстарының технологиясы;

радиолокациялық жабдықтар мен тану жүйелерінің монтаждау жұмыстарының технологиясы;

электр бағандарының аэродромды қоректендіру көздерінің құрылғысы, қызмет принципі және пайдалану ережесі;

байланыс жабдықтарының және ұшақтағы сөйлесу құрылғыларының қызмет принципі және пайдалану ережесі;

радио байланыс және радионавигациялық жабдықтардың принципті тәсімі көлемінде, радиолокациялық жабдықтардың функционалдық тәсімі көлемінде қызмет принципі;

радио биіктігін өлшегіштерінің ұқсағыштарын пайдалану ережесі;

техникалық құжатты рәсімдеу ережесі;

сертификатталған бұйымдарға қойылатын талаптар, радиотехника мен электр техника негіздері.

258. Орта кәсіптік білімді талап етеді.

259. Жұмыс үлгілері:

1) жабдықтардың блоктары, толқынды тракттар, антенналар, жүйелердің таратып-бөлгіш қораптары – монтаждау;

2) ұқсатқыштар - монтаждау, сынау;

3) қараңғы қондыру жүйелерінің радиоаппаратурасы – ұшу аппараттарды монтаждау, бақылау-өлшеу аппараттары бойынша сынау, монтаждаудың анықталған ақауларын жою;

4) аспаптары бар радиостанциялар – тексеру;

5) аспаптары бар радио биіктікті өлшегіштер – тексеру.

Параграф 5. Ұшу аппараттарының радио және арнаулы жабдықтарын монтаждаушы, 7-разряд

260. Жұмыс сипаттамасы:

бортты есептеуіш машиналар мен радиотехникалық кешендерді монтаждау;

бақылау-өлшеу аспаптарының көмегімен радиолокациялық жабдықтарды және тану жүйелерін жетілдіру, анықталған ақауларды жою;

радиостанцияның жабдықтарын реттеу, арналарды теңшеу және оның эфирдегі жұмысын тексеру;

беруші градуирлеуді тексеру;

белгіленген жабдықтардың параметрлерін өлшеу;

арнаулы мақсаттағы радио жабдықтарды, ұшу зертханаларды, ретрансляторларды, ауа класстарын, штурман класстарын монтаждау;

РЭО жаңа жүйелерін орнату бойынша жетілдірулерді орындау;

арнаулы пульттерді пайдалана отырып, берілген бағдарлама бойынша электронды шағын процессорларлы блоктардың есте сақталатын құрылғыларын бағдарламалау;

кабельді желілер үшін күрделі плазалар, күрделі аспаптарға және әр түрлі жүйедегі станцияларға шаблондар жасау.

261. Білуге тиіс:

байланыс және навигациялы жабдықтардың жетілдіру және сынау жұмыстарының технологиясы;

радиотехникалық кешендер мен бортты есептеуіш машиналарды монтаждау технологиясы;

радионавигациялық жабдықтарды және тану жүйелерін тексеру әдістемес;

радиостанциялардың қабылдағыштары мен таратқыштарын теңшеу және олардың параметрлерін өлшеу ережесі;

радионавигациялық және радиолокациялық жабдықтардың ұшу аппараттарының басқа да жүйелерімен өзара әрекеттесу ережесі;

радионавигациялық және радиолокациялық жабдықтарды тексеруге арналған бақылау-өлшеу аппаратураларының міндеті және құрылғысы;

принципті тәсімдер көлемінде радиолокациялық жабдықтардың қызмет принципі;

әр түрлі микропроцессорлы кешендер базасында құрылғылардың жұмыс істеу принциптерінің негізі;

микропроцессорлық блоктарды бағдарламалау және есте сақтау құрылғыларында жазу тәсілдері;

микропроцессорлық блоктарды теңшеу әдістемесі және ЭЕМ персоналдық пайдалану жүйелері;

радиостанциялардың монтажды - фидерлік тәсімдері;

телемеханика жүйелерін теңшеу принципі.

262. Орта кәсіптік білімді талап етеді.

263. Жұмыс үлгілері:

1) орталық процессордың аспаптық платы – қызметін тексеру, адрестік шиналардың электрлік сигналдарын және шина деректерін тексеру;

2) аэрофототүсірілім жүйелері – сызба және монтажды тәсімдер бойынша монтаждау;

3) радиодатчиктердің жүйелері – токқа қосылу кезінде өңдеу;

4) ГАММА аппаратурасы базасында ақпараттарды жинау және өңдеу жүйесі;

5) «Қараңғы қондыру» типтегі станция – баптау, реттеу, теңшеу, радиолокациялық көздеулерді суықтай атып сынау, анықталған ақауларды жою, функциялауға тексеру.

Параграф 6. Ұшу аппараттарының радио және арнаулы жабдықтарын монтаждаушы, 8-разряд

264. Жұмыс сипаттамасы:

электронды аппаратура үлгілерін, блоктары мен аспаптарын, өлшеу жүйелерін кешенді баптау, пайдалануға тапсыру, микропроцессорлы техниканы және перифериялы жабдықталған дербес ЭЕМ қолдана отырып, ұшу аппараттарды басқару және радио жабдықтау;

ұшу аппараттарда бортты есептеуіш кешендерді, радио жабдықтардың жиынтықтарын жетілдіру, радиостанциялардың эксперименталды үлгілерін, арнаулы электронды аппаратураны, эскиздер және конструктордың нұсқауы бойынша күрделі блоктар мен аспаптарды монтаждау;

байланыстың талшықты оптикалық желілерінде ақауды іздеу және жою;

техникалық шарттарға сәйкес токпен лазерлік жабдықтарды өңдеу;

құрастырылатын аппаратурада конструктивтік, технологиялық және пайдалану кемшіліктерін диагностикалау және анықтау;

ұшу - сынау станцияларында және ауада күрделі радио жабдықтарды жетілдіру.

265. Білуге тиіс:

радионавигациялық және радиолокациялық жабдықтардың күрделі жүйелерін, тану жүйелерін жөндеудің, жетілдірудің және реттеудің технологиясы;

бақылау-өлшеу аппаратурасы мен ұқсатқыштарды сынау технологиясы;

құрастырылатын жабдықтардың барлық кешенін теңшеу, реттеу әдістері;

өлшеу жүйесін түзудің негізгі принциптері, микропроцессорлық техника мен дербес ЭЕМ пайдаланып, ұшу аппараттарды басқару және радио жабдықтау;

микропроцессорлық техника мен дербес ЭЕМ пайдаланатын блоктарды, аспаптарды және жүйелерді баптау және ақауларын іздеу бойынша объектімен жанасудың принципті құрылғысы;

бапталатын жабдықтарда пайдаланылатын бағдарламалаудың негізгі тілдері;

автоматтық басқарудың негізгі заңдары;

қорытынды тексерулер мен үлгі және полигон жағдайлары кезінде зауыт жағдайларында радио жабдықтардың кешенін сынау ережесі;

бортты есептеуіш кешендермен жұмыс істеу жөніндегі нұсқаулық.

266. Орта кәсіптік білімді талап етеді.

267. Жұмыс үлгілері:

1) электронды-радиолокациялық, тәжірибелі аппаратура (жетекші, бақылаушы) – техникалық шарттарға, нұсқауларға сәйкес параметрлерді теңшеу және толық жұмыстау және жұмыс істеу қабілеттілігін тексеру;

2) байланыстың талшықты-оптикалық желілері – монтаждау және жұмыс істеуін тексеру;

3) ұқсас сигнал ұқсатқыштары – кешенді тексеру және кешенді сигналдарды тіркеу жүйесінің актісі бойынша тапсыру;

4) жинау жүйесі және ақпаратты өңдеу – басып шығаратын құрылғыны теңшеу, тестерді айдамалау.

16. Тензорезисторларды монтаждаушы

тензорезисторларды монтаждау үшін сымдарды, бұрауларды, кабельдерді, клеммниктер мен ажыратқыштарды даярлау;

тензорезисторлардың шығарушы сымдарын екі, төрт қадалықты клеммниктерге дәнекерлеу;

клеммниктерді бекіту;

бөлшектерде, конструкцияларда және табиғи объектілерге жалғастырғыш кабельдерді төсеу;

тензорезисторлар бөлшектерінің бетін монтаждауға алдын ала даярлау (тазалау, жуу, майсыздандыру және тағы басқа);

нұсқаулық бойынша флюстарды даярлау;

сымдарды дәнекерлеумен жалғастыру.

269. Білуге тиіс:

сымдардың, кабельдердің, ажыратқыштардың, желімдердің, еріткіштердің, дәнекерлегіштердің маркалары;

бақылау-өлшеу құралдарын пайдалану ережесі;

сымдарды дәнекерлеу технологиясы.

270. Жұмыс үлгілері:

1) динамометрлер, қысым датчиктері – тазалау, жуу, дымқылдан қорғағыш жағындыларды жағу;

2) жалғастырғыш кабельдер – профилактикалық жөндеу.

Параграф 2. Тензорезисторларды монтаждаушы, 3-разряд

зертханалық жағдайда бір-екі компонентті өлшеу құрылғыларына және табиғи объектілердің жекелеген агрегаттарына тәсім бойынша монтаждау, жарық датчиктерін, босаңсыған датчиктерді жапсыру;

тензорезисторларды дәнекерлеумен монтаждау және күрделі емес өлшеу тәсімдерінен дәнекерін қопару;

термостаттарда немесе пештерде ысттықтай кептіру желімдерін қолдана отырып, динамометрлі және термоберік тензорезисторларды, алдын ала жағылған және термоөңделген лак қабатына тензорезисторларды жабыстыру;

тензорезисторларға ылғалға төзімді жағындыларды жағу;

тензорезисторларды тәсімдер бойынша қол жетімді жерлердегі объектілерге монтаждау.

272. Білуге тиіс:

тензорезисторлардың, жарық датчиктерінің, босаңсыған датчиктердің міндеті және жұмыс істеу принципі;

ақпаратты электрондық өлшегіштің жұмыс істеу принциптері;

айнымалы және тұрақты токтардың электр техникасының негіздері;

электрлік шамалар туралы негізгі мәліметтер;

бөлшектерді, аспаптарды орнату ережесі және оларды жалпы тәсімге қосудың жүйелілігі;

датчиктердің зақымдануын айқындау тәсілдері;

қолданылатын ток өткізгіш және оқшаулағыш материалдардың технологиялық және электрлік қасиеті;

кестелерді түзе отырып, деформацияның шамасын жазу және өлшеу тәртібі;

пайдаланылатын монтаждау құралдарын, құрылғыларын, бақылау-өлшеу аспаптарын қолдану міндеті және шарттары.

273. Жұмыс үлгілері:

1) қысым датчиктері – тензорезисторларды жабыстыру және монтаждау;

2) тіксызықты контурлардың бөлшектері – дірілді стендте сынауға арналған тензорезисторларды монтаждау;

3) ұшу аппараттар қанаттарының панельдері – зертханалық жағдайда тензорезисторларды жабыстыру және монтаждау;

4) тензорезисторлар – бір компоненті өлшеу құрылғыларында жабыстыру және монтаждау.

Параграф 3. Тензорезисторларды монтаждаушы, 4-разряд

үш компонентті өлшегіш құрылғыларда тәсімдер бойынша тензорезисторларды монтаждау және жабыстыру;

тәсімдердің дәнекерін қопару, аспаптарды, тораптарды немесе тәсім бөліктерін одан әрі реттей отырып ауыстыру;

өлшеудің көп нүктелі жүйесі кезінде коммуникациялық құрылғыларды монтаждау;

алаң шарттарында тензорезисторларды және жарық әрі босаңсу датчиктерін, үлгі және табиғи объектілерде қылдың 1 мм артық ілеспе қадамымен көп қылды датчиктерді монтаждау және жабыстыру;

кернеу диаграммасын түсіру және серпімділік модулін айқындау;

өлшегіш блоктарды қорытынды сынау;

табиғи объектілерді статикалық, динамикалық және климатикалық сынауларға дайындау.

275. Білуге тиіс:

тензорезисторлардың негізгі өлшегіш сипаттамалар;

тензометрлік, өлшеу және жазу аппаратурасын монтаждау тәсімдері,

құрылғысы және жұмыс істеу принципі;

амплитуданы және діріл жиілігін өлшеу тәсілі;

сымдарды дайындауға, төсеуге қойылатын техникалық талаптар және тензометрлік әрі жазу аппаратурасын монтаждау;

монтаждау тәсімдерін түзу принциптері;

сыналатын бұйымдардың жұмыс істеу шарттары.

276. Жұмыс үлгілері:

1) қуатты балкалар – тензорезисторларды монтаждау;

2) қанаттар, фюзеляждар – тәсім бойынша тензорезисторларды жабыстыру және монтаждау;

3) ток түсіру құрылғылары – монтаждау.

Параграф 4. Тензорезисторларды монтаждаушы, 5-разряд
277. Жұмыс сипаттамасы:

монтаждау аймағын сырттай бақылау үшін қосымша құралдарды қолдана отырып, табиғи объектілерде қол жетуі қиын жерлерде тензорезисторларды (тензодатчиктер) шағын габаритті құрылғыларға монтаждау;

көп компоненті прецизиялы динамометрлік құрылғылардың берік бөренелеріне тензорезисторларды, әр түрлі температуралық режим кезінде статикалық және динамикалық сынауларды жүргізу үшін әр түрлі типті сым тензорезисторларды жабыстыру;

өлшеу тәсімдерінде тәсімдерінде ақауларды анықтау және жою;

«Беріктік», «Ресурс» «Бимс», СИД және ЦВС типтік автоматты өлшеу жүйелерінің көмегімен авиациялық техниканың тәжірибелі бұйымдарында деформацияны және температура өрістерін көп нүктелі өлшеуге арналған тәсімдерін монтаждау.

278. Білуге тиіс:

тиісті қолданылатын аппаратура үшін монтаждау тәсімдерін таңдау шарттары мен ережесі;

тензорезисторлардың қолданылатын типтердің сипаттамасын айқындау тәсілдері:

монтаждау тәсілі мен сапасының өлшеудің дәлдігі мен сенімділігіне әсері;

динамометрлік құрылғылар үшін конструкциялардың жекелеген элементтерінің жұмысы туралы негізгі мәліметтер.

279. Жұмыс үлгілері:

1) тензорезисторлар – цифрлық көпірлердің көмегімен топтық теңгеру;

2) тензорезисторлар – көп компоненті прецизиялы динамометрлік құрылғылардың элементтеріне жабыстыру және монтаждау.

Параграф 5. Тензорезисторларды монтаждаушы, 6-разряд

арнаулы тензодатчиктер мен аппаратуралардың көмегімен жарықтардың таралу жылдамдығын айқындау және өлшеу үшін авиациялық техниканың тәжірибелі және сирек кездесетін бұйымдарына тәсімдерді монтаждау;

арнаулы шағын клеммниктер мен ажыратқыштарды пайдалана отырып өлшегіш тәсімдерді, әр түрі термокомпенсациясы бар тәсімдерді монтаждау;

массалық өлшеуге арналған тәсімдерді теңгеру;

өлшегіш тәсімдерге шағын базалы тензорезисторларды, бір негіздегі шағын өлшегіш көпірлерді жабыстыру және монтаждау.

281. Білуге тиіс:

конструкция элементтерінің және көп компонентті динамометрлік құрылғылардың құрылғысы және қызмет принципі;

автоматты өлшеу жүйесіне кіретін аспаптардың міндеті;

тензорезисторларды жасау және монтаждау үшін қолданылатын материалдардың қасиеті және оларға қойылатын талаптар;

температура әсерінің монтаждау шарттарына айқындау ережесі, термокомпенсация тәсілдері;

қолданылатын барлық датчиктердің сипаттамасын айқындау әдістемесі.

282. Жұмыс үлгілері:

1) жарық датчиктері – жабыстыру және монтаждау;

2) тензорезисторлар – термокомпенсациямен тәсімдер бойынша жабыстыру;

3) шағын базалық және шағын көпірлердің тензорезисторлары – күрделі және тәжірибелі бұйымдарын жабыстыру және монтаждау.

17. Ұшу аппараттарының электр жабдықтарын

монтаждаушы
Параграф 1. Ұшу аппараттарының электр жабдықтарын

монтаждаушы, 2-разряд

ұшу аппаратуралардың күрделі емес электр жабдықтарын монтаждау және демонтаждау;

жоғары жиілікті кабельдер мен қуатты сымдарды жасау кезінде дайындық жұмыстарын орындау: электр бұрауларды дайындау, таңбалау, жапқыштарды орнату, тазалау, оқшаулау, жуу, ұштардың шеттерін бітеу және тағы басқа;

электр сымдардың барлық маркасын қимасын өлшеу және айқындау, штепсельдік ажыратқыштарды электр агрегаттарына қосу, оларды контрлау және пломбылау;

термотөзімді электр сымдардан жасалған электр бұрауларды төсеу және бекіту, аккумуляторларды монтаждауға қол жетімді жерлерге орнату және бекіту;

жоғары білікті ұшу аппараттар электр жабдықтарын монтаждаушының басшылығымен фидерлі тәсімдерді сылдырату және оқшаулардың кедергілерін тексеруге қатысу.

284. Білуге тиіс:

монтаждау және демонтаждау жұмыстардың технологиясы және күрделі емес электр жабдықтарын монтаждауға, демонтаждауға қойылатын техникалық талаптар;

сымдардың маркалары және қималары, олардың номенклатурасы, механикалық және физикалық қасиеттері;

монтаждау тәсімі бойынша шығарылатын бұрауларды жазу және байлау тәсілдері;

стандартты электр өлшегіш аспаптардың міндеті және пайдалану ережесі;

электр техника және материалтану негіздер;

қарапайым монтажды және жартылай монтажды электр тәсімдер және олармен жұмыс істеу ережесі.

285. Жұмыс үлгілері:

1) электр бұраулар және кабельдер – төсеу және бекіту, кесу және ұштарын тазалау;

2) клемма қалыптары – ауыстыру;

3) контакторлар, сигнал беру лампалары, жарық бергіш патрондар, реостаттар – орнату және бекіту;

4) автоматика өораптары, май радиаторларының қалқалағышы, триммерлер, басқару рульдері – электр агрегаттар мен электр бұрауларды демонтаждау;

5) БАНО, АНО оттары, электр жабдықтарын бекіту тұғырықтары, жеке және жалпы жарықтандырудың қалқаншалары – орнату және бекіту;

6) ШР типтік ажырағыштар – құрастыру және бөлшектеу, ажырату және өшіру;

7) электр жетектер – кабинаның ашық учаскелерінде және ұшақтың техникалық отсектерінде демонтаждау.

Параграф 2. Ұшу аппараттарының электр жабдықтарын

монтаждаушы, 3-разряд
286. Жұмыс сипаттамасы:

күрделілігі орташа электр жабдықтарын монтаждау;

ұштаманы бітеп және штепсельді ажыратқыштарды дәнекерлеп күрделілігі орташа электр бұрауларды жасау;

5-6 өлшемі бар электр бұраулардың электр монтажды тәсімдері бойынша жасау;

нормаларға және электр монтаждау тәсімдеріне сәйкес электр бұрауларды бөлшектеу және қосу;

кабельдер мен бұрауларды орталық таратқыш құрылғыларға, аспаптарға және электр агрегаттарға төсеу;

күрделілігі орташа электрлік бұрауларды дайындау;

электр өткізгіштерді, электр бұрауларды, жалғастырғыштарды таңбалау, жиектеу;

жер үстіндегі жабдықтар үшін ажыратқыштарға электр бұрауларды дәнекерлеу;

сымдарды ажыратқыштарға, контакторларға, сигнал беру және жарықтандырғыш аппаратураларға дәнекерлеу;

күрделілігі орташа электр бұрауларды демонтаждау;

электрмен өлшеу аспаптардың көмегімен ұшу аппараттарының қосу және мұздатуға қарсы жүйелерінің электр өткізгіштерінің жағдайын айқындау.

287. Білуге тиіс:

герметикаланған отсектерде электр жабдықтарды монтаждау және демонтаждау технологиясы, аталған жұмысты орындауға қойылатын техникалық шарттар;

электр өткізгіштерін оқшаулау кедергілерін тексеру ережесі;

қарапайым өлшегіш және монтаждау аспаптарының құрылғысы және қызмет принципі;

металл коррозиясының процессі, оның пайда болу себептері және сақтандыру тәсілдері;

аэродромды қоректендіру көздерін пайдалану ережесі;

құрастырылатын электр жабдықтарын жетілдіру жөнінде қолданыстағы нормативтік құжаттар;

сызбаларды және электр жүйелерін сызу ережесі;

электр техника және материалтану негіздері.

288. Жұмыс үлгілері:

1) электр желілерді қорғау автоматтары – түйістіру;

2) автоматика қораптары – монтаждау;

З) қуатты және басқарушы реле – монтаждау және қосу;

4) кабиналарды ішкі жарықтандыру фаралары – монтаждау және қосу; 5) қуатты қондырғылардың электр бұраулары – демонтаждау;

6) электр бұраулар – этажеркаларға салу, ернелеу, бекіту;

7) кабина және шыныларды қыздыру электр жабдықтары – монтаждау және сымдарды төсеу.

Параграф 3. Ұшу аппараттарының электр жабдықтарын

монтаждаушы, 4-разряд

жартылай монтаждау тәсімі бойынша электр аспаптар мен электр агрегаттарды аспаптық тақтаға, пульттерге, ажыратқыш қораптар мен қалқаншаларға монтаждау;

эталондар, электр монтаждау тәсімдері және сызбалар бойынша сегізден артық ажыратқыштары бар көп әр түрлі диаметрлі және маркалы электр өткізгіштерден күрделілігі орташа электр бұрауларды жасау;

күрделі электр монтаждау тәсімі бойынша таңбалауды жасау;

электр жетектерді арнаулы және күміс дәнекерлермен, қуатты электр өткізгіштердің ұштарын дәнекерлеу;

штепсельдік ажыратқыштарды дәнекерлеу және бітеу;

экрандалған және өрілген электр өткізгіштерін бөлшектеу және дәнекерлеуге дайындау;

бұрауларды электр беріктікке өлшеу;

электр өткізгіштерді шағын габаритті штепсельдік ажыратқыштарға бітеу және оларды ұшу аппараттардағы ыңғайсыз жерлерге дәнекерлеу;

бұйымның қуатты конструкциялары арқылы магистраль тас жолын төсеу;

монтаждық жүйелердің және электрлік аспаптардың дұрыстығын тексеру, сондай-ақ электр өткізгіштердің оқшаулау кедергілерін тексеру; жартылай монтажды және фидерлік жүйелерге сәйкес құрастырылған жүйелерді сылдырату.

290. Білуге тиіс:

құрастырылатын электр жабдықтарының конструкциясы, міндеті және қызметін тексеру ережесі, оның монтаждауға және қоректендіру көздеріне әрі басқару жүйесіне қойылатын техникалық шарттар;

электр жабдықтар агрегаттарының ақауларын жою тәсілдері;

электрлік оқшаулауды қорғау жүйесі;

электр жабдықтарының принципті, жартылай монтажды және монтажды тәсімдері;

тұрақты және айнымалы токтардың аэродромды көздерінің, фарларды реттеуге арналған ұқсатқыштардың құрылғысы, қызмет принципі;

электр техника, материалтану негіздері;

шақтамалар мен қондырмалардың жүйесі.

291. Жұмыс үлгілері:

1) ұшу аппараттарының генераторлары – монтаждау;

2) гермоқосулар, гермоөткізгіштер – дәнекерлеу;

3) антенналардың бағытталу диаграммалары – тексеру;

4) отын өлшегіш кабельдер – принципті және жартылай тәсімдер бойынша монтаждау;

5) қозғалтқыштың жер үсті және бортты қоректендіру көздерінен автоматты қосу қораптары – демонтаждау;

6) өрт сөндіру құрылғыларының, сигнал беру және қыздыру жүйелері – электр монтаждау және қоректендіру көздеріне қосу;

7) жүктерді лақтыру жүйелері – электр монтаждау және қоректендіру көздеріне қосу;

8) орталық, таратып-бөлгіш тұрақты және айнымалы токтардың энергетикасының құрылғысы – демонтаждау;

9) шассиді көтеру және тежегіш электр агрегаттары, жарақтандыру жүйелерінің электр агрегаттары – электромонтаж және қоректендіру көздеріне қосу;

10) электр қалқаншалар – монтаждау.

Параграф 4. Ұшу аппараттарының электр жабдықтарын

монтаждаушы, 5-разряд
292. Жұмыс сипаттамасы:

ұшу аппараттарының күрделі электр жабдықтарын күрделі монтаждау және принципті тәсімдер мен сызбалар бойынша монтаждау;

қозғалып тұрған механизмдер арасындағы күрделі трасса бойынша электр бұрауларды, электр өткізгіштер мен шлангтарды төсеу;

аэрофототүсіру, геологиялық барлау және ауыл шаруашылық жұмыстарын жүргізу үшін сызбалар мен электр монтаждау тәсімдері бойынша арнаулы мақсаттағы сериялы электр жабдықтарды монтаждау;

күрделілігі орташа құрастырылған жүйелерді (жарықтандыру, мұздауға қарсы және тағы басқа жүйелер) реттеу және жұмыс істеу қабілеттілігіне тексеру;

аралық кедергілерді өлшеу;

ұшу аппараттарының корпустарына қатысты электр өткізгіштердің оқшаулаудың кедергілерін тексеру;

қуатты электр энергиясын тұтынушыларды қосу және электрмен басқаруды стабилизатормен, жапқыштармен, рульдермен жұмыстау.

293. Білуге тиіс:

электрлік машиналар мен жартылай өткізгіш аспаптарының жұмыс істеу принципі;

күрделі электр жабдықтардың техникалық талаптары және монтаждау шарттары, оның құрылғысы және жұмыс істеу принципі;

негізгі техникалық параметрлердің нормалары және құрастырылатын электр жабдықтарды ток астында тексеру және жетілдіру әдістемесі;

электрлік тізбектерді тексеруге арналған ұқсатқыштардың құрылғысы, міндеті, қызмет принципі және қолдану ережесі;

ұшу аппараттарының сериялары бойынша электр жабдықтардың айырмасы;

электр жабдықтардағы ақаулардың пайда болу себептері, оларды айқындау ережесі және жою әдістемесі;

тұрақты және айнымалы токтардың аэродромды көздерінің қызмет принципі және құрылғысы;

сымдарды оқшаулау кедергілерін тексеру ережесі;

құрастырылған электр жабдықтарын жетілдіру жөніндегі нормативтік құжаттар;

қолданылатын электрлік машиналардың құрылғысы мен қызмет принциптері;

орындалатын жұмыс көлемінде электр техника, материалтану негіздері.

294. Жұмыс үлгілері:

1) отын жүйесінің автоматикасы – электрлік бөлікті монтаждау және қоректендіру көздеріне қосу;

2) сериялық бұйымдардың автопилоттары – электрлік бөлікті монтаждау және қоректендіру көздеріне қосу;

3) электр қозғалтқыштардың коллекторлары, аккумуляторлық отсектердің электр бұраулары – жөндеу;

4) импульсті маяктар – жетілдіру, тексеру және блоктарды реттеу;

5) навигациялық оттар, әскери оттар, жалтылдаған маяктар – токқа қосылған кезде тексеру;

6) іске қосу жүйелерінің жабдықтары – монтаждау;

7) жарықтандыру және сигнал беру жүйелері - токқа қосылған кезде жетілдіру;

8) бортты желілердің аэродромды көздерден қоректену жүйелері – электрлік жүйелерді монтаждау;

9) ұшу аппараттарының сериялық типтерінің өртке сөндіру және мұздауға қарсы жүйелері – жұмыстарды баптау, тексеру, реттеу;

10) жүктерді лақтыру жүйелері – баптау және жұмыс істеу қабілеттілігін тексеру;

11) ауыр ұшу аппараттарының шассилерін жинау және шығару тәсімі – жұмыс істеу қабілеттілігін тексеру және баптауға қатысу;

12) кабиналардың іштен жарықтандыру фаралары – монтаждау және қосу;

13) кабиналар мен шыныларды қыздыратын электр жабдықтар – монтаждау және электр өткізгіштерді төсеу;

14) отын жүйесінің электр бұраулары – монтаждау.

Параграф 5. Ұшу аппараттарының электр жабдықтарын

монтаждаушы, 6-разряд
295. Жұмыс сипаттамасы:

қол жетуі қиын жерлерде орналасқан орталық бөліп - таратқыш құрылғыларға, аспаптарға, электр агрегаттарға кабельдер мен электр бұрауларды монтаждау;

күрделі электр жабдықтардың демонтаждау жұмыстарын орындау;

ток астында реттеу әрі жұмыстау және ұшу аппараттарының электр жабдықтарының күрделі жүйелерін жұмыс істеу қабілетіне тексеру, анықталған ақауларды жою;

өндірістік бюллетень бойынша күрделі монтаждау жұмыстарын орындау;

электр жабдықтарды жоғары температура және агрессиялы орта аймақтарында монтаждау;

айнымалы және тұрақты токтардың электр энергияларын таратып - бөлу фидерлерін жұмыстау, айнымалы тоқтың екі генератордан қос фазалығын, ротор қадамын көрсеткіштерді және тағы басқа реттеу;

электр жабдықтарын жетілдірумен және реттеумен байланысты орындау;

арнаулы ұқсатқыштардың және қондырғылардың көмегімен ұшу аппараттарда құрастырылған электр жүйелерін тексеру.

296. Білуге тиіс:

ұшу аппараттарының күрделі электр жабдықтарын толық жұмыстауға және реттеуге қойылатын техникалық шарттар;

сызбалар мен электрмен монтаждау тәсімдерінің ережесі;

электр жабдықтарын жетілдіру және тексеру кезде қолданылатын электр жабдықтары мен ұқсатқыштарды пайдаланудың нұсқаулығы және ережесі, жұмыс істеу принципі;

монтаждау үшін қолданылатын бөлшектердің, материалдардың электр жабдықтардың техникалық жағдайын және монтаждау үшін олардың жарамдылық дәрежесін айқындау тәсілдері;

электр жабдықтарды тексеру және сынау үшін арнаулы қондырғылар мен стентдердің конструкциясы және пайдалану ережесі;

электр техника негіздері;

қолданылатын жартылай өткізгіш аспаптар мен электрлік машиналардың құрылғысы және қызмет принципі.

297. Орта кәсіптік білімді талап етеді.

298. Жұмыс үлгілері:

1) отын жүйелерінің автоматикасы – толық жұмыстау, токта реттеу және жұмыс істеу қабілетін тексеру;

2) сериялық ұшу аппараттарының автопилоттары және авто штурмандары – толық жұмыстау, реттеу және жұмыс істеу қабілетін тексеру 3) дистанциялық басқару пульттері - толық жұмыстау, токта реттеу және жұмыс істеу қабілетін тексеру;

4) кернеуді реттеу – жұмысты тексеру және реттеу;

5) жер үсті көздерінен қозғалтқыштарды іске қосу жүйесі – жетілдіру;

6) ауыр ұшу аппараттарының шассилерін жөндеу және шығару жүйелері – баптау, реттеу және жұмыс істеу қабілетін тексеру.

Параграф 6. Ұшу аппараттарының электр жабдықтарын

монтаждаушы, 7-разряд

ұшу аппараттарының барлық электр жабдықтарын реттеу, токта жұмыстау және жұмыс істеу қабілетін тексеру, анықталған ақауларды жою;

тәжірибелі, эксперименталды және аэродинамикалық ұшу аппараттарына күрделі және сирек кездесетін жабдықтарды монтаждау және реттеу;

барлық бақылау-өлшеу аппаратураларын, ұқсатқыштарды және электр қондырғыларды баптау, реттеу және монтаждау кезінде пайдалану.

300. Білуге тиіс:

ұшу аппараттарының барлық электр жабдықтарын толық жұмыстауға, реттеуге және істеп тұрған жағдайда өтінім берушіге тапсыруға қойылатын техникалық шарттар;

құрастырылатын және реттелетін электр жабдықтарының конструктивтік ерекшеліктері;

әр түрлі типті ұшу аппараттарының электр жабдықтарын пайдалану және жөндеу ерекшеліктері;

әр түрлі типті электр жабдықтарын реттеу және баптау әдістері;

электр жабдықтарын монтаждау ақауларын анықтау және жою тәсілдері;

ұшу аппараттарының конструкциясының жұмыс істеу жағдайына және электр жабдықтарын монтаждауға әсері;

қолданылатын жартылай өткізгішті аспаптардың, құрастырылатын электрлік машиналардың, есептеуіш машиналар мен автоматиканың құрылғысы және қызмет принципі;

электр техника негіздері.

301. Орта кәсіптік білімді талап етеді.

302. Жұмыс үлгілері:

1) тәжірибелі конструкциялардың отын жүйелерінің автоматикасы – толық жұмыстау және токта реттеу;

2) тәжірибелі және сирек кездесетін ұшу аппараттарының автопилоттары мен автоштурмандары – тексеру, толық жұмыстау және реттеу;

3) флюгирлеу жүйелері, жүктерді лақтыру жүйелері – токта реттеу, жетілдіру.

18. Лазерлік голографиялық қондырғылардың

операторы

операторы, 4-разряд

электронды аппаратураны (дыбыс генераторлары, осциллографтар, электр оптикалық модуляторлар және тағы басқа) қолдана отырып, лазерлік голографиялық қондырғыларда ұшу аппараттарының қарапайым және күрделілігі орташа бөлшектер мен тораптарды қорытынды және үлгілік сынау;

бір әдіспен голограммаларды алу;

оптикалық кванттық генераторды іске қосу;

голографиялық үстелде ұшу аппараттарының сыналатын бөлшектері мен тораптарын монтаждауға дайындау, монтаждау және демонтаждау;

лазерлік голографиялық қондырғыларды және бақылау-өлшеу аспаптарын жұмысқа дайындау.

304. Білуге тиіс:

лазерлік голографиялық қондырғылардың және қолданылатын бақылау-өлшеу аппаратурасының құрылғысы, жұмыс істеу принципі және пайдалану ережесі;

электр жабдықтардың, автоматика мен сигнал берудің электрлік тәсімдері;

фотоаппараттардың құрылғысы және пайдалану ережесі;

қарапайым және күрделілігі орташа бөлшектер мен тораптардың техникалық шарттары және сынақтар жүргізуге арналған нұсқаулықтар;

ұшу аппараттарының сыналатын бөлшектері мен тораптарын монтаждау және демонтаждау ережесі;

голограммаларды жазу әдісі туралы негізгі мәліметтер (нақты уақыттың орталау, строб - голография және тағы басқа әдістер) және оларды өңдеу әдістері.

Параграф 2. Лазерлік голографиялық қондырғылардың

операторы, 5-разряд
305. Жұмыс сипаттамасы:

лазерлік голографиялық қондырғыларда ұшу аппараттарының күрделі бөлшектері мен тораптарын қорытынды және үлгілік сынау;

оптикалық кванттық элементтердің қондырғыларын сәулелендірудің параметрлерін өлшеу және реттеу;

қондырғылардың оптикалық элементтерін монтаждау және түзету;

оптикалық кванттық генераторлардың түзету;

голограммаларды жазудың режимдерін айқындау және таңдау;

голограммаларды әр түрлі әдістермен жазу;

аспаптар көрсеткішін сынақтар нәтижесінің журналына жазу.

306. Білуге тиіс:

оптикалық кванттық генератордың және электр оптикалық жапқыштардың құрылғысы;

ұшу аппараттарының күрделі бөлшектері мен тораптарын сынауға қойылатын техникалық шарттар мен нұсқаулықтар;

голографиялық, физикалық және геометриялық оптикалардың, кванттық электрониканың, фотометрияның негіздері;

газ және қатты дене лазері жұмысының ерекшеліктері;

өлшеу аспаптарының техникалық сипаттамасы және реттеу тәсілдері;

голограммаларды жазудың негізгі әдістері және оларды алуға қажетті шарттар;

пайдаланылатын фото материалдардың сипаттамаларын айқындау тәсілдері.

Параграф 3. Лазерлік голографиялық қондырғылардың

операторы, 6-разряд

лазерлік голографиялық қондырғыларда күрделі бөлшектер мен тораптарды қорытынды сынау;

голограммаларды жазудың қажетті тәсімін таңдау, монтаждау және түзету;

оптикалық кванттық генератордың разрядты түтіктерін, резонатор айналарын және электр оптикалық жапқыштарды түзету;

үздіксіз және импульсті лазерлерге қызмет көрсету;

голограммаларды әр түрлі әдістермен жазу кезінде қолданылатын лазерлік голографиялық қондырғылардың, оптикалық кванттық генераторлардың, электронды аппаратуралардың жұмысындағы ақаулар мен кемшіліктерді анықтау және жою.

308. Білуге тиіс:

монтаждаудың конструкциясы, технологиясы, қызмет көрсетілетін жабдықтарды теңшеу және жетілдіру;

бақылау - сынау аппаратураларының түрлері;

ұшу аппараттарының күрделі бөлшектері мен тораптарына сынақ жүргізудің техникалық шарттары және нұсқаулығы;

лазерлік голографиялық қондырғылардың жұмысындағы ақаудың түрлері және оларды жоюдың тәсілдері;

лазерлік технологиялардың негіздері.

19. Құбыр қысатын станоктардың операторы
Параграф 1. Құбыр қысатын станоктардың операторы, 4-разряд
309. Жұмыс сипаттамасы:

500° С температураға дейін қысатын матрицаны электрмен қыздырып, төмен және орташа қысымда жұмыс істейтін ұшу аппараттарының ауа, гидравликалық және отын жүйелері құбырларының шеттерін қысу процесін басқару пультінен жүргізу;

станоктарды өңдеудің берілген өлшемдеріне теңшеу, жұмыс процесінде олардың жекелеген тораптары мен механизмдерін баптау;

қолданылатын құралдың техникалық жағдайын, майлау және салқындату жүйелерін қадағалау;

ұшу аппараттар бұйымдарының қысылған бөлігінің ішкі бетінің тазалығын тексеру;

құбырлардың өлшемдердің дұрыстығын бақылау-өлшеу құралдарымен тексеріп, түзету;

қызмет көрсетілетін жабдықтарды теңшеу және баптау.

310. Білуге тиіс:

қызмет көрсетілетін жабдықтардың құрылғысы және жұмыс істеу принципі;

бақылау-өлшеу аспаптары мен құралдарының міндеті және қолдану ережесі;

бұйымды қысу және түзету процесінің технологиясы және техникалық шарттар;

қолданылатын материалдардың маркалары және негізгі қасиеттері;

қызмет көрсетілетін жабдықтарды өңдеу режимдері, теңшеу және баптау тәсілдері;

қысу ақауларынң негізгі түрлері.

Параграф 2. Құбыр қысатын станоктардың операторы, 5-разряд
311. Жұмыс сипаттамасы:

500° С температурадан артық қысатын матрицаны электрмен қыздырып, әр түрлі құбыр қысатын станоктарда жоғары қысымда жұмыс істейтін ұшу аппараттарының құбырларының шеттерін, басқару тартымдарын қысу және шөгу (жуандату) процесін басқару пультінен жүргізу;

режимдердің оңтайлы параметрлерін іріктей отырып, әр түрлі диаметрлі және ұзындықты құбырларды қысу және шөктіру;

құбырларды және басқару тартымдарын калибрлеу, одан кейін бақылау-өлшеу құралдарымен олардың өлшемін тексеру;

ұшу аппараттар бұйымдарының қысылған бөлігі қабырғаларының қалыңдығын бақылау;

ұшу аппараттары бұйымдарын қысуда және шөктіруде ақауларды анықтау және жою;

құбыр қысатын станоктарды баптау.

312. Білуге тиіс:

құбыр қысатын станоктар жұмыстарының кинематикалық, гидравликалық және электрлік тәсімдері;

металдарды қысу технологиясы; материалдардың кедергілері; шақтамалар мен қондырмалар;

ұшу аппараттарының бөлшектерін қысуда және шөктіруде ақауларды анықтау, жою және ескерту тәсілдері;

құбыр қысатын станоктарды баптау ережесі мен тәсілдері;

өңдеудің оңтайлы ережелері.