Ќазаќстан Республикасы білім жєне ѓылым министрлігі

32 
аталған кестедегі аралықтарды тексеріп, аса қысқаларын (0,8Å
-
нан кем) 
іздейді. Сондай арақашықтықтар болса, есептеу жойлады және бір
-
біріне 
жақын орналасқан атомдардың нөмірлері шығады. Ондай тексеріс өткізбеу 
үшін «GEO
-
OK» кілт сөз қажет. Жалпы оны істеу дұрыс емес, өйткені 
Z
-
матрицасы қате болса, оптимизациясы ұзақ жүреді немесе өзара келісім 
болмайды. 
Бағдарламаның келесі жұмыс сатысы 
–
геометрияның оптимизациясы. 
Оптимизацияның әрбір циклінде бағдарлама компьютердің уақыт шығыны 
жөнінде ақпарат шығарады. Уақыт мәндері Intel (R) Pentium (R) 4 CPU 3,00 
GHz компьютерінде алынған. Егер оптимизациялау дұрыс өтсе, градиент 
мәні («GRAD») (градиент деп координаталар бойынша энергияның 
туындысын айтады) бір циклдан басқа циклға дейін нөлге ұмтылады, ал 
түзілу жылуы («HEAT») кемиіп (тым теріс болып), оптимизацияның соңында
минимумға (локалды немесе глобалды) жақындайды. Оптимизацияның 
аяқтау мүмкіндігін анықтау үшін градиент пен түзілу жылуы мәндерінің 
тестілеуі алдын ала қарастырылған. Және осы жағдайда геометрияның 
оптимизациясын бақылайтын Петер тестілеуі де жүргізіледі. Аталған 
тесттерді орындаған соң бағдарлама геометрияның оптимизациясын 
аяқтайды.
Түзілу жылуының соңғы мәні артық дәлдікпен басылады (әдетте түзілу 
жылуы өзгергенде екі мәннің айырмасы 0,002 ккал/мольден көп болмайды). 
Басқаша айтқанда, нүктеден кейінгі екі сан жеткілікті болады.
Электрондық энергия молекуладағы электрондардың потенциалдық 
энергиясы болып табылады, сол себепті теріс таңбаға ие болады. Қаңқалар 
тебілу энергиясы оң нүктелік зарядтардың электр статикалық әрекеттесу 
болып анықталады, сондықтан ол оң таңбаға ие. Толық энергияның мәні 
электрондық энергия мен қаңқалар тебілу энергиясының қосындысы болып 
шығады және осы жағдайда ол 
-
144.39562 эВ тең. 
Келесі шама
-
иондану потенциалы. Ол 
Купманс
теоремасы бойынша 
анықталады, яғни тікелей есептелмейді, нөмірі 3 молекулалық орбитальдың 
(ЖТМО 
–
жоғарғы толтырылған молекулалық орбиталь) кері таңбамен 
алынған энергиясы (меншікті мән) болып табылады. Купманс теоремасы бұл 
энергия сәйкес молекулалық орбитальдан электронды алуға қажетті 
энергияға тең деп ұсынады. Басқа сөзбен айтқанда, иондану кезінде 
молекулалық орбитальдарда ешкандай өзгерістер пайда болмайды. Осы 
қарапайым жуықтау тек бірінші иондану потенциалы үшін ғана емес, төмен 
жатқан орбитальдардың иондануы үшін да жақсы орындалады. Сондықтан 
Купманс теоремасы фотоэлектронды спектрлер мен МО әдісі бойынша 
есептеулердің нәтижелерін корреляциялау үшін қолданылады.
Одан кейін ӨРӨ процедуралары, уақыт шығыны жайында ақпарат және 
оптимизацияланған геометрияның 
Z
-
матрицасы басылады. Осы мысалда
C-H
байланыс ұзындығының және 
XX-C-
H 
бұрышының 
оптимизацияланған мәндері сәйкесінше 1,092 мен 128,04
-
ке тең. 4
-
ші 
атомның параметрлері симметрия шарты бойынша 3 атомының 

33 
параметрлеріне тең. 
Z
-
матрицасынан кейін оптимизицаяланған геометрия 
үшін атомаралықтар кестесі беріледі.
«VECTORS» кілт сөзі тапсырманың бірінші жолында болғандықтан 
бағдарлама молекулалық орбитальдардың меншікті мәндері (энергия 
деңгейлері) мен коэффициенттерін шығарады. МО тәртібі энергияның 
өсуіне, яғни олардың электронвольтпен өлшенілетін меншікті сандардың 
өсуіне сәйкес келеді. Әр бағана бір молекулалық орбитальға 
сәйкестендіріледі. Бағанадағы сандар мен әріп орбитальдың симметриясын, 
келесі сан МО
-
ның энергиясын және сандар жиыны АОСК 
–
теңдеудегі жеке 
атомдық орбитальдардың коэффициенттерін көрсетеді.
Молекулалық орбитальда орналасқан электрондардың заряды жеке 
атомдардың үлестеріне бөлінуі мүмкін (әрбір атом АО
-
ларының 
коэффициенттер квадраттарының қосындысы). Нормалау шарты бойынша 
белгілі МО
-
ның құрамына кіретін барлық АО
-
лардың коэффициенттер 
квадраттарының қосындысы бірге тең. Сондықтан атомның заряды 
молекулалық орбитальдағы электрондар санына (мына жағдайда екі) 
көбейтілген 
осы 
атомның 
орбитальдарының 
коэффициенттер 
квадраттарының қосындысы болып табылады. Мысалы, бірінші МО
-
ның
заряды төмендегідей таралады:
C
атомында (0,77
2
+ 0,17
2 
) · 2 = 1,24
электрон және әрбір
H
атомында (0,44
2
) · 2 = 0,39 электрон.
Төртінші молекулалық орбиталь (ТБМО 
–
төменгі бос МО) көміртегінің 
таза 
p
z
–
орбиталі болып табылады. Қалған екі орбиталь 
–
қопсытушы 
орбитальдар. Олар бірінші және екінші МО
-
ларға сәйкес келеді. 
Қарастырылып отырған мысалда ЖТМО мен ТБМО энергияларының 
айырмасы үлкен, себебі ӨРӨ әдісі арқылы жүргізілген есептеулерде 
виртуалды МО
-
лардың энергиялары асыра бағаланады. 
Нәтижелік мәліметтердің қалған бөлімі диполь моменті мен оның 
үлестерін, оптимизацияланған декарттық координаталар кестесін, АО 
тығыздықтары мен атомдар арасындағы байланыс реттіліктерін көрсетеді. 
Соңғы кесте «BONDS» кілт сөзі болғанда ғана басылып шығарылады. 

жүктеу 0,89 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: