Қазақстанның  пайдалы қазбалары

 
8
 
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ 
ПРОБЛЕМАЛАРЫ
  
Оқу құралы
 
1915  жылы    Мақат  кен  орындарынан  пайдалануға 
берілді.1960 
жылдары 
Жетібай, 
Қаражамбас,Қаламқас,Теңіз,Кеңқияқ, 
Жаңажол,Қарашығанақ  кен  орындары  қосылды.1999жылы 
Қазақстан 
қойнауынан 
алғашқы 
отандық 
мұнай 
алынғанына  жүз  жыл  толды.  Бүгінде  республикамызда 
жылына  45  млн  мұнай,  7,5  млрд    (куб  метр)  газ 
өндіреді.Шет  елдерге  17  млн  тонна  өңделмеген  мұнай 
шығарылады. 
Мұнай 
өндіру, 
өңдеу 
салаларында 
ескірген 
технологияларды  қолдану,табиғат  байлығын  шектен  тыс 
пайдалану  орасан  зор  экономикалық  шығындар  мен  
қоршаған 
ортаның 
бұзылуына 
әкеліп 
соқтырды. 
Топырақтың    деградациясы,  судың  мұнаймен  ластануы 
адамның  денсаулығына  және  экожүйелерге  әсер  етіп, 
шөлдену 
процесінің 
жүруіне, 
биокөптүрліліктің 
жойылуына әкеледі. Тыныс алу жолдарының қабынуы,тері 
аурулары,  мүгедек  балалардың    туылуы,  мұнай  өндіретін 
аудандардағы  орташа  саны  облыспен  салыстырғанда 
жоғарғы  канцерогенді  көмірсутектің  концентрациясының  
жоғары  болуы  бұл  зонадағы  қатерлі  ісіктен  болатын 
өнімнің басқа аймақтармен салыстырғанда 2-4 есе жоғары  
болуына  әсер  етеді.  Жас  баланың  өлімі  мың  адамға 
шаққанда  37  адамды  құрайды.  Бұл  көрсеткіш  еліміз 
бойынша ең жоғарғы көрсеткіш.  
Мұнай  өндірілген  жылдары  5  млн  тоннаға  жуық 
мұнай  төгілген.  Бұл  грунт  пен  беттік  судың  ластануына 
өсімдіктің  жойылуы  мен  адамның  ұшқыш  органикалық 
қосылыстармен  ластануына  әкелді.  Жыл  сайын  шамамен 
740  млн  м³  серіктес  газдар  жатады.  Бұл  тек  бағалы 
шикізаттың  жойылуына  ғана  әкеліп  соқтырмайды. 
Сонымен  қатар  атмосфераның  азот  және  күкірт 

 
 
9 
тотықтарымен,  парниктік  жанбайтын  көмірсутектермен 
ластануы  осы  маңдағы  температураның  жоғарылауына  
әкеледі.  Мұнай  өндірілетін  аймақта  орналасқан  Каспий 
теңізі  жағалауында  құстардың  260  түрі  кездеседі. 
Каспийдің шығыс жағалауына жыл сайын кәсіптік маңызы 
бар  2  млн  құс  қонақтайды.  Кейбір  жылдары  теңізде  суда 
жүзетін  3  млн-дай  құс  қыстап  шығады.  Теңізде  бағалы 
балық  бекіре  мекен  етеді.  Дүние  жүзінде  жыл  сайын 
ауланатын  бекіре  тұқымдас  балықтардың  80  пайызынан 
астамы  Каспий  теңізі  үлесіне  тиеді.  Каспийде  ауланатын 
бекіре  тұқымдас  балықтардың  40  пайызы  Қазақстан 
үлесінде.  Ол  ең  жоғарғы  сапалы  уылдырықтың    95 
пайызын  береді.  Каспий  теңізінде  өсімдіктердің  500  түрі, 
балық  пен  жануарлардың  769  түрі  мекендейді,  балықтың 
55  түрі  кездеседі.  Сондықтан  биокөптүрлілікті  сақтау 
мәселесіне  көңіл  аударылуы  керек.  Мұнай  мен  газдың 
өндірілуіне    байланысты  тіршілік  дүниесінің  өзгеруі, 
балықтардың, 
уылдырық 
шашатын 
көксерке 
балықтарының  кеміп  кетуі,  Каспий  теңізіне  ғана  тән 
итбалықтардың  қырылуы,осы  аймақтағы  Капустин-Яр, 
Азғыр  полигондарының  ұзақ  уақыт  жұмыс  жасауына 
байланысты  тұрғын  халықтардың  денсаулығының  күрт 
нашарлауы,  аңызақ  желдердің  шаруашылыққа    әсер  етуі 
бұл 
аймақтағыэкологиялық 
проблемалардың 
айқын 
көрінісі. 
2

жүктеу 7,08 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: