«мемлекеттік тілді қолданудың беделін арттыру», «мемлекеттік тілге
сұранысты арттыру», «тіл мәдениетін жетілдіру» сияқты аса маңызды
міндеттер алға қойылған. Бағдарлама қоғамдық өмiрдiң барлық саласында
тiлдердi дамыту мен қолдануға бағытталған өзектi проблемаларды шешудiң
нормативтiк-ұйымдастырушылық негiзi.
Аталған бағдарламада Ұлт Көшбасшысы Отандастарымыздың алдына
2017
жылы мемлекеттік тілді еркін меңгерген қазақстандықтар саны 80
пайыз, ал 2020 жылы 95 пайыздан кем болмауы тиіс деген талап қойды [1].
Осы орайда тіл бағдарламасын жүзеге асырудағы маңызды қадамдардың бірі
-
жексенбілік мектептер мен ұлттық-мәдени орталықтармен тығыз байланыс
жасау. Бұл халықтар арасындағы достықты, ынтымақты нығайтуға елеулі
ықпал етеді. Ел көлемінде мемлекетіміздің тіл саясатын жүзеге асыру үшін
этникалық топтардың тілдерін дамытуға қолайлы жағдай туғызылуда. Басқа
ұлт өкілдерінің тілдерін дамыту мәселесінде қол жеткен табыстар баршылық
екенін атап өткен жөн. Өзге тілдердің мүддесін ескере отырып, мемлекеттік
тілдің мәртебесін көтеру мақсатында ұлттық-мәдени орталықтарының
жетекшілеріне және ана тілі оқытушыларына арналған «Ана тілі мен
мәдениет - халықтың рухани байлығы» атты семинарлар, «Абай тілі – менің
тілім» өлең-әндер сайысы, «Тіл – халық мәдениетінің айнасы» тақырыбында
фестивальдар және басқа да іс-шаралар жүргізілуде.
Сонымен қатар, мемлекеттік бағдарламаны іске асыру аясында ел
көлемінде бірқатар жұмыстар жүргізіліп келеді. Мәселен, еліміздің қалалары
мен аудандарында, департамент, басқарма, бөлімдерде «Қазақ тілі –
мемлекеттік басқару тілі ме?», «Ең сауатты көше» сауалнамалары жүргізіліп,
«Қазақшаң қалай, мекеме?», «Тіліміздің діңгегі берік болсын...», «Іс
жүргізуді мемлекеттік тілге көшірудің өзекті мәселелері», «Тіл: кеше, бүгін,
ертең» дөңгелек үстелдері, «Тіл – мәдениет негізі», «Мемлекеттік тілдегі
медицина» пікір таластары, «От ауызды, орақ тілді шешендер», «Тіл
құдіреті» жас ақындар, көркем сөз шеберлерінің сайысы; «Тіл мен тарих –
халық қазынасы», «Ұлт тілімен, құс қанатымен», «Тіл ұлттың жаны,
халықтың үні», «Қазақ тілі әлемінде», «Ұлттық тіл – тұмарым» кітап
көрмелері; «Мемлекеттік тіл – менің тірегім», «Тіл –жұтамас байлық» әдеби
музыкалық ойын-сауық кештері; «Өз нышаны жоқ мемлекет болмайды»,
«Ана тіліне еркіндік» викториналары, «Қазақ тілін білу – достық, ынтымақ
белгісі», «Халықтың мәңгі ғұмыры оның тілінде», “Тіл тағдыры» дебаттық
сайыстары, «Бабалар тілі-ғасырлар тілі» қазақ тілі мамандарының байқауы
және өзге де іс-шаралар өткізілді.
Бүгінде мемлекеттік бағдарлама аясында балалар әдебиеті, сөздіктер,
оқу-әдістемелік құралдар, әлемдік классикалық шығармалар мен танымдық
энциклопедиялық анықтамалықтар да шығарылды.
Сондай-ақ, «Ел бірлігі» доктринасында да мемлекеттік тіл ұлттық және
рухани бірліктің басты факторы екені көрсетіліп, қазақ тілін меңгеру әрбір
қазақстандықтың азаматтық парызы саналатыны айтылған.
Өз кезегінде жас ұрпақ өкілдерінің бойында ғасырлар бойы атадан
балаға мирас болып қалып отыратын тілдің қадір-қасиетін қалыптастыруда
4
отбасы, білім беру мекемелері мен қарым-қатынас жасайтын ортасының
алатын орны айрықша. Білім ошақтарында жүргізілетін оқу және тәрбие ісі
ХІғ. ұлы ойшылдардың бірі Махмұд Қашғаридың «Тәрбие басы – тіл» деген
қанатты сөзімен ұштасып жататыны да көпшілікке мәлім. Мемлекеттік
тілімізді ұрпақ санасына сіңіру мәселесінің отбасында негізі қаланып,
балабақшада, одан кейінгі білім беру ордаларында (мектеп, орта білім,
арнаулы білім, жоғары білім, мекемелер т.б.) жалғасын, сабақтастығын
табатындығы белгілі жайт.
Қазіргі заманда тілді оқытудың негізгі мақсаты – тілді шынайы да
толыққанды қарым-қатынас құралы ретінде үйрету болып табылады. Осы
орайда білім беру мекемелерінде тілдік білім беру құндылыққа айналып,
өзінің үш аксиологиялық блогын қарастыруды алға тартып отыр. Олар:
-
тілдік білім беру мемлекеттік құндылық;
-
тілдік білім беру қоғамдық құндылық;
-
тілдік білім беру тұлғалық құндылық [2]. Бұл құндылықтардың өзара
байланыста қарастырылуы тілді игерту үдерісінде оңтайлы оқыту
жүйелерінің пайда болуына әкелері сөзсіз. Әрі мемлекеттік тілді оқытуда
теориялық білім мен практикалық дағдының бірліктегі болмысы сақталуы
маңызды.
Сондай-ақ, қазақ тілін оқытудың мынадай әдіснамалық ұстанымдары
басымдыққа алынуы қажет:
-
қазақ тілін оқыту арқылы білім алушылардың қазақша ойлауы мен
қазақша тілін дамыту (яғни, өзге тілді ұлттар мен қазақ тілін меңгермеген
тұлғалар үшін) үдерісі өзіндік ерекшелігі мол ішкі құрылымға ие жүйе;
-
қазақ тілін оқыту арқылы қазақша ойлауы мен тілін дамыту - қазақ тілі
жүйесіндегі тілдік құбылыстарды меңгерту жолында білім беру мен тәрбие
үдерісінің тұтасқан көрінісі. Осының негізінде тілдің философиялық
табиғаты, білім алу мен оқытудың философиялық негіздемелері міндетті
түрде оқытудың әдіснамалық бастау көздері болып табылады. Қазақ тілін
оқыту арқылы білім алушыларды тәрбиелеуге бағытталған оқу үдерісін тану
үшін адамгершілік ұстанымдар басты негіз етіп алынуы тиіс [3].
Өз кезегінде тілдің ғылыми негізін меңгеру үшін оның қоғамдық-
әлеуметтік мәні мен рухани құндылығы өзара үндескенде ғана жоғары
нәтиже беретіндігі белгілі. Сол себептен мектептер мен арнайы орта және
жоғары оқу орындарының бағдарламаларында мемлекеттік тілге бөлінген
сағат санын көбейтіп, тілді оқыту әдістемесінің сапасын арттыра отырып,
оны жаңа технология түрлерімен ұштастырудың мәні ерекше. «Осы орайда
болашақта жастарда тілдің өрісі мен пайдалану аясын, өресін дамыту үшін
тілдің қоғамдық ортадағы сұранысын қалыптастыру; мемлекетіміз
көпэтносты, көптілді болғандықтан тілдік кеңістік тудыру; «Ана тілінің
тағдыры – ұрпақ тағдыры, ұрпақ тағдыры – ел тағдыры» атты тағылымды
педагогикалық жүйе құру; әлеуметтік ортада, отбасында т.б. тілдік мәдениет
қарым-қатынасын орнату; ақпарат құралдары, телерадио арналарында «Тіл
мәдениеті», «Дұрыс сөйлеп, жаза білейік», «Сөз сыры», «Ана тілі – анам
тілі», «Менің Отаным», «Мен - Қазақ елінің ұрпағымын» т.б.
5
Достарыңызбен бөлісу: |
