Мұғалімдер
өздерінің
оқыту
қызметі
білім
беру
бағдарламасының іске асырылуына
қолдау көрсететініне, ал бағалау
тәсілдері оқушыларға қажетті
ақпаратты жеткізуге және олардың
жетістіктеріне қолдау көрсетуге
көмектесетініне сенімді болуы
керек. Оқушылар табысты оқуы
үшін
мұғалімдер
бұл
үш
компонент
–
білім
беру
бағдарламасы, оқыту тәсілдері мен
бағалау жүйесін өзара үйлесімге басты назар аудару қажет [2].
Жаңартылған оқу бағдарламасының негізгі қағидаты - коммуникативтік
тәсіл арқылы оқушының тіл туралы, ұлттық және жаһандық мәдениеттің
маңызы туралы түсінігін кеңейте отырып, қазақ тілін табысты үйрету. Әрбір
оқушы үшін тіл – негізгі білім құралы. Оқушылардың тілдік қарым-қатынасы
өздері өмір сүріп отырған және білім алатын орта арқылы жүзеге асады. Тілді
жетік меңгеру ұлттық құндылықтарды түсінетін, әлемдік деңгейде жаңа
өзгерістерге бейім, жаңашыл жеке тұлға қалыптастыруға ықпал етеді. Тілді
меңгеру арқылы оқушылар алған білімдерін әлемдік мәдениетпен ұштастыра
алады, адамгершілік құндылықтарды бойына сіңіреді.
Оқушыларды шығармашылықпен жұмыс істеуге және сын тұрғысынан
ойлауға дағдыландыру – қазақ тілін оқытудың негізгі ұстанымдарының бірі.
Бағдарламада көрсетілген қазақ тілі пәнін оқытудың мақсаты -
оқушылардың тілдік дағдыларын дамыту арқылы ана тілін қадірлейтін, оның
қоғамдық мәнін түсінетін тұлға қалыптастыру, тілдік нормаларды сақтап,
дұрыс қолдана білуге, еркін сөйлеуге және сауатты жазуға үйрету.
Қазақ тілі пәнін оқу арқылы оқушылар:
•
тілдің қоғамдық-әлеуметтік мәнін таниды;
•
тіл мәдениетінің қоғамдық мәнін түсінеді;
•
әдеби тілдің лексикалық, орфографиялық, орфоэпиялық, морфологиялық,
грамматикалық, стилистикалық және пунктуациялық нормаларын меңгереді;
•
өз ойын, көзқарасын еркін, дұрыс, нақты жеткізу жолдарын меңгереді;
•
коммуникативтік дағдыларды жағдаятқа сай дұрыс қолдана білуді
үйренеді.
Қазақ тілінде оқытатын мектептердегі қазақ тілін оқыту үш бағыт
бойынша, ал орыс тілінде оқытатын мектептердегі қазақ тілі төрт бағыт
бойынша құрылған. Бұл бағыттар: тыңдалым/айтылым, оқылым, жазылым.
Бұл бағыттар тілді оқытудың төрт негізгі дағдысын бейнелейді.
Аталған әр бағыттың өзіндік қызметі бар:
1.
Айтылым/тыңдалым бағыты - оқушылардың тыңдалатын материалдағы
ақпаратты түсіну, жауап алу мүмкіндігін; негізгі идеяны анықтау, күрделі
талдау, астыртын ойды аша білу, естігендерін бағалай білуге қабілеттілікті
қамтамасыз етеді.
2-
сурет
Үйлесім:
оқушылардың
табысын
арттырады
134
Білім беру
бағдарламасы
Бағалау
Оқыту
тәсілдері
2.
Оқылым бағыты - оқушылардың мәтіннің мазмұны мен лексикасын
ұғынуға, мәтіннің өзіндік ерекшеліктерін анықтауға, әртүрлі оқылым
стратегияларын қолдануға, әртүрлі мәтіннен қажетті ақпаратты тауып,
салыстыруына мүмкіндік береді.
3.
Жазылым бағыты - оқушылардың өздерінің жазуын жоспарлай білуіне,
әртүрлі стильдер мен жанрларда жаза білулеріне, мәтіндерді салыстыруға,
дұрыс грамматика мен пунктуацияны қолдана білуіне, мәтінді өзгерту және
түзете білу дағдыларын үйренуіне мүмкіндік береді.
Әр бағыттар бойынша тілдік дағдыларды дамытуға бағытталған
міндеттер нақты айқындалып, олардың әрқайсысы «Т/А1», «О2», «Ж3» деген
сілтемелермен көрсетіледі. Тыңдалым/айтылым, оқылым дағдыларының
екеуі де барлығы 8 сілтемеден тұрса, жазылым дағдысы бойынша 12 сілтеме
белгіленген. Бұл әр сілтемелердің өзінің оқу мақсаттары бар.
Мысалы, О-8 сілтемесіндегі «Мәтіндерді салыстырмалы талдау»
дағдысы бойынша әр сыныптағы оқу мақсатына тоқталсақ:
• 5-
сыныпта: Мәтіннің негізгі бөліктері мен тарауларын ажырату;
• 6-
сыныпта: Мәтін мен әдеби шығармалардың негізгі бөліктері мен
тарауларын ажырату;
• 7-
сыныпта: Негізгі белгілерді сипаттау, қысқаша әдеби шығармалардың
идеясы мен тақырыптарын анықтау;
• 8-
сыныпта: Әдеби шығармалардағы кейіпкерлердің сөзі мен іс-әрекетін,
негізгі тақырыптарды талдау және анықтау;
• 9-
сыныпта: Кейіпкерлердің сөзі мен іс-әрекетін, мәтіннің негізгі идеясын
талдау және анықтау;
• 10-
сыныпта: Кейіпкерлердің сөйлеу мәнері мен іс-әрекетін, мәтіннің
негізгі идеясын талдау және анықтау;
• 11-
сыныпта: Әдеби шығармаларға тән ерекшеліктерді және
тақырыптарды талдау, әлемдік әдебиеттегі ұқсас мысалдармен салыстыру
[3].
О-8 сілтемесі бойынша әр сыныптағы оқу мақсатының алға
ілгерілеуінде негізгі дағдыларға қайта-қайта оралып, тек әр сыныптағы талап
етілетін білімділік деңгейі өсіп отыр. Оқу мақсаттары әр жыл сайын бір-
бірінен алшақтамай, бірін-бірі толықтырып отыруда. Осының негізінде
оқушылар тілдік дағдыларын қайта-қайта қолданып, оны жетілдірген сайын
өздерінің алға ілгерілегенін көріп, тәуелсіз еркін сезіне бастайды. Бұл
жаңартылған оқу бағдарламасының спиральділік қағидаты (шиыршық) деп
аталады. Осыған дейінгі кәсіби іс-әрекетімізге қарасақ, біздер әр сабақтың
оқу мақсаттарын айқындауда қиындыққа тап болып жататын едік. Таңдалған
мақсаттар 45 минутта қолжетімсіз болып жататын фактілер жиі кездеседі.
Қойған сабақ мақсаты мен орындалатын іс-әрекеттер арасындағы
алшақтыққа мән берілмейтін. Соның нәтижесінде біздер күтілетін
нәтижемізді де айқындай алмаймыз. Ал шиыршық қағидаты бойынша
құрылған оқу бағдарламасы бұған жол бермейді. Оның басты ерекшелігі:
оқушы мектептегі оқу үдерісінің барлық кезеңінде тақырыпты немесе пәнді
135
Достарыңызбен бөлісу: |
