Қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі «Өрлеу» «біліктілікті арттыру ұлттық орталығЫ»

- 
Көркем шығармада берілген аймақты сипаттаңыз; 
4. Мәдени-танымдық құзыреттілік бойынша тапсырмалар: 
- 
Шығармадан  қазақ  халқына  тән  туыстық  атауларға  байланысты 
этнолингвистикалық сөздерді теріп, жазып, сөздік құрастырыңыз; 
- 
Белгілі  бір  тақырып  бойынша  аңыз,  ертегілерді  жинақтап,  жобалар 
жасаңыз;  
- 
Шығармада  кездесетін  ұлттық  тағамдар  атауларын  атаңыз  және  олардың 
адам денсаулығына пайдасын дәлелдеңіз;  
- 
Шығарманы  оқу  барысында  қазақ  халқының  салт-дәстүрлері  туралы  өз 
ойыңызды айтыңыз.  
Қабілеттілікті   қалыптастырып,   жүйелі    дамытып  отырмаса,  ол 
қасиет   жас   өскен   сайын  бірте  –   бірте   жойылып  кетуі  мүмкін.  Бұл 
жас  жеткіншектің  болашақ   кәсіби  өміріне   бағыт  бағдар    бере  алмайды. 
Сондықтан   алда   тұрған   негізгі    міндеттердің   бірі  балалардың  жеке 
қабілеттілігін,  бейімділігін   дер   кезінде   анықтап   дамыту,  соның   негізінде 
болашағына   бағыт    беру.  Әсіресе  ,  шығармашылыққа   икемдеп,  білім 
кеңістігін дамыту. 
Шығармашылық – өзінің 
жаңашылдығымен, 
өзгешелігімен 
ерекшеленетін,   белгілі   бір   нәтиже   мен   өнім   алуға    мүмкіндік  жасайтын 
жеке   тұлға   бойындағы    қабілеттіліктің,  білім   мен  біліктің 
көрінісі.   «Шығармашылық»  – сөзінің   төркіні,  «шығару»,  «ойлап  табу» 
дегенге саяды. Бұл  тиянақты   еңбекті   қажет     ететін  әрекет. 
Шығармашылыққа   баулудағы   келесі   бір  қажеттілік  баланы 
психологиялық  дайындықтан  өткізу.  Бұл  шығармашылық  кезеңде  баланың 
шабытын оятып, құлшындырып, еліктіру. 
Шығармашылықты  
дамыту 
кезеңінде 
ұстаздың 
оқушыға 
берер  психологиялық әсері мынадай болуы керек деп ойлаймын. 
 
«Сенің қолыңнан бәрі келеді», «Сен қабілеттісің» деп сенім білдіру; 
 
Оқушының  кішкентай  жетістігі  болса  да,  мадақтап,  көтермелеу, 
шығармасының жарық көруіне көмектесу; 
 
Шығармашылық  сәтте  оқушыға  құптаушылық  көзқарас  білдіру,  сезім 
күйін бақылау, қамқорлық таныту; 
 
Атақты  адамдардың  шығармашылық  дәстүрінен  қызғылықты 
оқиғаларды әңгіме ету; 
 
Оқушы сұрақтарына пейілмен  жауап беру; 
 
Психологиялық еркіндікті қамтамасыз ету; 
Шығармашылықты  тежейтін   бірнеше  кедергі  бар.  Сенімсіздік, 
қорқақтық,  өз  ісіне  көңілі   толмау,  ұяңдық,  жалқаулық.  Міне  осындай 
кедергілердің  алдын  алып,  баланың  талабын  ұштау  ұстазға   байланысты 
болып келеді.Шығармашылық оқушыға  шын ләззат, қуаныш сезімін  әкелуі 
тиіс. Жаңаны жасау, өзі  жасаған тың дүние шабыт баспалдағы.  
        
Қазақстан  Республикасының  Президенті  Н.Ә.Назарбаев  Республика 
білім  және  ғылым  қызметкерлеріне  ІІ  съезінде  сөйлеген  сөзінде  білім  беру 
ісін реформалауда стратегиялық міндеттердің бірі шығармашылық тұрғыдан 
ойлай  білетін  жеке  тұлғаны  қалыптастыру  мен  тәрбиелеу  екендігіне  баса 
58 
 

назар  аударып,  жалпы  білім  беретін  орта  мектепте  білім  берумен  қатар 
адалдық,  адамдық,  Отан  сүйе  білу  сияқты  гумандық  сезімдерге  тәрбиелеу 
қажеттігі  өзекті  мәселе  болып  отырғандығын  ерекше  атап  өтті  [6]. 
Оқушының шығармашық іс - әрекетіне жағдай тудыру дегеніміз – оқушыны 
ойлай  білуге  үйрету  екені  сөзсіз.  Бүгінгі  таңдағы  жаңаша  білім  беру 
міндеттерін  негізі  үш  мақсат  қана  шеше  алады.  Олар  -
дүниетанымдылық,шығармашылық және терең білімділік . 
«Мұғалім әрдайым ізденісте болса ғана шәкірт жанына нұр құя алады» 
деп  Ахмет  Байтұрсынұлы  айтқандай  мұғалімнің  ізденісі  жан-жақтылығы, 
құзіреттілігі  арқылы  айқындалса,  сол  құзіреттілік  оқушы  шығармашылығы 
арқылы  көрінеді.  Мектеп  қабырғасында  оқытылатын  пәндер  бойынша 
дарындылық  танытқан  оқушылардың  шығармашылық  қабілетін  дамыту  өз 
ісіне жауапкершілікпен қарайтын мұғалімнен педагогикалық-психологиялық 
көріністі талап етеді. Осы мәселе соңғы жылдар ішінде ғалымдардың зерттеу 
нысаналарына алынумен қатар, мектеп мұғалімдерінің тәжірибесінде мектеп 
оқушыларын тұлға етіп дамытуда олардың шығармашылық қабілетін дамыту 
басты нысанға айналған.  
Қазақ  тілі  мен  әдебиеті  пәні  сабағы  жас  ұрпақ  бойына  адамгершілік, 
ізгілік  қасиеттерді  қалыптастыруды  жетілдіре  түсудің  бірден-бір  басты 
құралы. Ана тілін оқып-үйрену арқылы олар Қазақстанның мәртебесін көтере 
туған халқының өткені мен бүгіні, болашағы жайында мол мағлұматтар ала 
отырып, танымдық, тәрбиелік, білім-дағдыны үйренері хақ. Өтілетін әр сабақ 
белгілі  бір  мақсатқа  құралған,оқушы  танымы  мен  дүниетанымын 
қалыптастыра  отырып  шығармашылыққа  баулуы  тиіс.  Ол  үшін  мұғалім 
күнделікті сабаққа жете ізденіп, жаңа технологияны шебер пайдаланса, сабақ 
өз  мақсатына  жеткен  шығармашылыққа  бағдарланған,  оқушы  дүниетанмын 
байытатын  бірден-бір  сабақ  болар  еді.  Қай  сабақ  болмасын  «мынау  оның 
білімдік жағы, мынау тәрбиелік жағы» деп бөліп жаруға болмайды. Себебі, 
білім  мен  тәрбие-әркез  егіз  үрдіс.  Шебер  мұғалім  осы  екі  қасиетті  оқушы 
бойына  дарыта  оқыта  отырып,  оқыту  әдісін,  жаттықтыру  жұмысын, 
қолданылатын  көрнекілік  түрлерін  оқушының  жас  ерекшелігін  ескере 
отырып,  қабілеті  мен  ынтасына  қарай  таңдай  білсе,  өзі  көздеген  мақсатына 
жетеді. Сабақ беру үрдісінде оқушыны шығармашылыққа баулудың маңызы 
ерекше.  Шығармашылық  -  өздігінен  еңбектенудің,  ізденудің  жолы.  Әр 
тақырып  бойынша  жүргізген  жұмыс  нәтижесі  оқушының  тиянақты  ойлай, 
сөзді нақты жеткізе білуге үйретеді.  
 
Шығармашылық  жұмыстың  алуан  түрлері бар:  шығармашылық жазба 
жұмысы,пікірсайыс,шығарма  жаздыру,  өз  бетімен  жұмыс,  т.б.  
Шығармашылық  жазба  жұмысы  -  тіл  дамыту  жұмысы.  әңгіме,  ойтолғау, 
кейіпкер  портреті,  эссе  жазу,  оқушының  пәнге  деген  қызығушылығын 
дамыта оырып, шығармашылық жұмысқа баулитын негізгі саты деп қарауға 
болады.  Әңгіме  жазуда  ойдың  байланысына,  сөзді  дұрыс  саптай  білуге, 
шебер жеткізе білуге дағдыланады. Жеткізер ойын нақты дәлеледер келтіре 
отырып,  мысалдар  арқылы  сұрыптап  жаза  білуге  машықтанады.Оқушының 
шығармашылық танымын,мүмкіндігін жетілдіруде, көркем шығарманың 
орны 
59