«ӘЛЕУМЕТТІК ОРТА» БІЛІМ БЕРУ САЛАСЫ

1. Әлеуметтік норма мен ережелерге сай балалардың мінез-құлқын қалыптастыруды жалғастыру. «Жақсы деген немене, жаман деген немене» туралы ұғымдарын қалыптастыру.

2. Балалардың жақын адамдарына және құрдастарына сенімділік танытуын, ересектерді тыңдауға талпынуларын дамыту.

Мазмұны:

Мінез-құлық дағдылары

Балаларды ересектермен, құрдастарымен сәлемдесуге, қоштасуға, өтініш пен алғыс білдіретін сөздерді (рақмет, өтінемін) қолдана білуге үйретуді жалғастыру.

Көшеде және бөлмеде өзін-өзі ұстау мәдениетінің қарапайым ережелерін орындау іскерліктеріне тәрбиелеу: отырғызылған жасыл шөпті таптамау, қоқысты арнаулы орындарға тастау, дәретхана мен қол жуғышты ұқыпты қолдану, тамақты тауыспай жатып үстел басынан тұрып кетпеу, тамақтанып болған соң «рақмет» айту, ойын кезінде, үстел басында, жатын бөлмеде, киініп-шешіну барысында бір-біріне кедергі жасамау, айқайламау керек. Заттары мен ойыншықтарына ұқыпты қарауға тәрбиелеу.

Балаларды тәрбиешілері мен тәрбиешінің көмекшілерінің аты-жөнін және өзінің атын атауға үйрету.

Балабақшаға жаңадан келген баланы жақындарынан бөлініп қалуды басынан өткізу кезінде өзгерген өмір жағдайларына ойдағыдай бейімделуіне көмектесуді, балабақша педагогтері мен ата-аналар жағынан эмоционалды қолдау көрсетулерін (мейірім, мақұлдау), мейірімділікпен қарау және қамқор болуларын қамтамасыз ету.

Құрдастарына жанашырлықпен қарап, көңіл қоя білу (ойыншықтарын бөлісу, орын беру), өтініштеріне құлақ асу, оларға көмектесу іскерліктерін бекіту. Дөрекі, қызғаншақ болмауға тәрбиелеу.

Құрдастарымен қарым-қатынасқа түсуге көмектесу, балаларды бір-бірімен ойын кезінде бірге ойнауға, қарапайым қатынасу тәсілдеріне, өтініш жасау, басқа балалармен ойыншықтарын айырбастау іскерліктерін үйрету.

Балаларды құрдастарымен бірге ортақ жұмыста (екеулеп қуыршақты қолына ұстап серуенге алып шығу, еденде отырып допты бір-біріне домалату, құрдасын жұбату) қатынас жасау қызығушылықтарына ынталандыру.

Педагогтермен және құрдастарымен бірлесіп әрекет ету үшін жағдай тудыру: ойындар, ертегілерді, тақпақ, өлеңдерді сахналау, музыка әуеніне байланысты қимылдар жасау және т.б.

Баланың заттармен, ойыншықтармен қимыл-әрекет жасау кезінде ересектерді тыңдауға және естуге талпындыру, ересектердің өтініштеріне әлі жететін тапсырмаларды орындауда (шкафқа киімдерін жинау, жерде жатқан затты жоғары көтеріп қою, т.б.) ересектермен бірге әрекет ету мен қатынас жасау қажеттілігін қолдау және дамыту.

Баланың жақын адамдарының, құрдастарының түрлі жағдайларын (қуану, қайғыру, ашулану) эмоционалды сезіну және көру қабілеттерін дамыту.

Баланы басқа адамдар (ересектер, құрдастар) өкпелі, көңілсіз, ренжулі болса, оларға жаны ашу сезімдерін оятып, баланың әрбір мейірімділік сезімдеріне қолдау көрсетіп, қатынаста болып мадақтап отыру көзделеді.

Бала өзін «Мен сурет саламын», «Мен серуендеуге шығамын» деп бірінші жақта айтуға, сыртқы келбеті бойынша (киімі, шашы), өзінің жынысын ажыратып («Мен - ұл баламын!», «Мен - қыз баламын!») айтуға мүмкіндік туғызу.

Бала өзін жақсы көрсетуге талпынуға байланысты және жарқын эмоционалды бояумен, жалпы өзін-өзі жоғары бағалауын; баланың әрекеті мен қылықтарын оң бағалауын; өз бетімен әрекет жасауын қолдауды; дербестік қажеттілігін («Мен өзім!»), өзіне, өзінің күшіне сенуді («Менің қолымнан келеді!», «Мен жақсымын!») дамыту.

Адамгершілік нормалары туралы түсінік

Қарапайым әлеуметтік ережелер мен талаптарды меңгеру негізінде үлкендермен және құрдастармен өзара қарым-қатынасын түсінуге қалыптастыру. Балаларды бір-бірінің әрекеттеріне қатысты өнегелі баға беретін қарапайым пікірлерін айтуға үйрету.

Балалар жылдың соңында бағдарлама материалдарын меңгеру нәтижесінде:

- бір-бірінің әрекеттеріне байланысты өнегелі баға беруде қарапайым пікірлерін айтуды;

- ересектермен, құрдастарымен сәлемдесуге, қоштасуға, өтініш пен алғыс білдіретін сөздерді қолдануды;

- көшеде және бөлмеде өзін-өзі ұстау мәдениетінің қарапайым ережелерін орындауды;

- тәрбиешілер мен тәрбиеші көмекшілерінің аты-жөнін және өзінің атын атауды;

- құрдастарына жанашырлықпен қарап, көңіл қоя білу (ойыншықтарын бөлісу, орын беру), өтініштеріне құлақ асу, оларға көмектесуді,

- заттармен, ойыншықтармен қимыл әрекет жасау кезінде ересектерді тыңдауға және естуге талпындыру, ересектердің өтініштеріне әлі жететін тапсырмаларды орындауда ересектермен бірге әрекет етуді;

- жақын адамдар мен құрдастарының түрлі жағдайларын эмоционалды сезініп, көре білуі тиіс.

1. Балаларды сергек, көңілді күйге бөлеу, тыныш және өздігінен ойнауға үйрету.

2. Ойын барысында балалардың сенсорлық қабілеттерін, ересектермен және бір-бірімен тілдік қарым-қатынасты дамыту.

3. Ойында жолдасының көңілін аулау, тілектес болу сезімдерін, бірге ойнау, ойыншықтарды бірлесіп қолдана білуді дамыту.

Тәрбиешімен бірлескен ойында балалардың заттар және ойыншықтармен әрекет жасау біліктерін бекіту. Ойын әрекеттерін қалыптастыру, оларды қарапайым сюжеттерге («Анасы баласын тамақтандырады», «Күтуші бөлмені жинады», «Жүргізуші көлік жүргізеді») біріктіруге үйрету. Рөлдік ойындарда балалардың мінез-құлық мәдениетінің қарапайым түрлерін қалыптастыру: белгілі рөлге сай әрекет жасауға талпындыру (ана, жүргізуші, дәрігер). Баланың жас ерекшелігіне сай келетін ойыншықтар, атрибуттар ұсына отырып, екі-үш бөлімдік ойын әрекеттерін қалыптастыру. Әрекетті ойыншықтың бірінен екіншісіне ауыстырып, ойында 2-3 бірізді эпизодты орындауға үйретуді жалғастыру («Қуыршақ ұйықтап жатыр, серуендеп жүр, тамақтанып отыр»).

Ойынға ойыншықтар мен атрибуттар таңдап алуға, ойыншықты өзімен бірге ойнайтын серіктесі ретінде қолдануға үйрету. Рөлдік ойынға ауысқанда, әрекетті тек өзі үшін ғана емес, сонымен бірге серіктес ойыншығы үшін де бейнелеуге, әңгіме жүргізе білуге үйрету.

Балалардың бастамасы бойынша туындаған ойынды қолдау. Ойында орынбасар-заттар қолдануға, бірлесіп, бірігіп ойнауға (2-3 баладан) ынталандыру.

Ойында балалар қатар отырып қана ойнамай, сонымен бірге басқа балалармен де бірге ойнай білу, жолдастарына мейірбанды болу: бірге ойнай білу, басқа балаға кедергі жасамау керектігін түсіну біліктерін қалыптастыру. Балалардың бір-бірімен жағымды эмоционалды қатынасын дамыту. Тәрбиешінің ұйымдастырған қарапайым бірлескен ойындарына қатысуды үйрету.

Тәрбиеші еліктеуге құрылған (ересектерге, жануарларға) қуыршақтармен театрландырылған ойындарды қолдауы тиіс.

Балалардың ойындарын қуыршақтармен сахналау көмегімен (отбасы, балабақша) байыту. Балаларды осындай ойындарға және ойыншықтармен сахналауға белсенді қатысуға: тәрбиешінің тапсырмасы бойынша белгілі әрекеттерді орындауға, сұрақтарға жауап беруге, әңгімелеуге үйрету. Қарапайым ертегілерді драмалау ойындарына («Шұбар тауық», «Қолғап») үйрету. Осы ойындарды қолдау, бастама көтеру, балаға театрландырылған, драмалау ойын тәжірибесін өздері ойлап шығаратын ойындарға ауыстыруға көмектесу.

Балалардың белсенділігіне сүйене отырып, бөлме, жиһаз, үй құрастыратын құрылыс ойындарына қатыстыру. Балаларды ойынның сюжетін дамыту үшін құрылыс материалдарынан (кірпіштер, кубиктер, пластиналар) құрылыс салуға ниеттендіру. Балаға орынбасар зат ретінде қолданатын материалдарды пайдалануға беру. Пікір айтуларын мадақтау.

Балаларды тәрбиешімен бірге қарапайым мазмұнды, күрделі емес қимылды ойындар ойнауға қызығушылығын тудыру. Оларды түрлі ойын жаттығуларының көмегімен жандандыру. Балалардың жас ерекшеліктерін ескере отырып, шағын топпен, содан соң барлық балаларды қатыстырып, ойнауға үйрету. Біртіндеп ережесі күрделірек және қимыл түрлерін алмастыратын, рөлдерді орындайтын ойындар енгізу.

Қимылдарды жетілдіретін (жүру, жүгіру, лақтыру, домалату) ойындарды қолдау. Балаларды кейбір кейіпкерлердің қарапайым бейнелі әрекетін (қоян сияқты секіру, балапан сияқты дән шоқу, су ішу және т.б.) көрсете білуге үйрету.

Балалардың дидактикалық ойыншықтармен ойнауға қызығушылықтарын арттыру. Балалардың зейінін, ойлау қабілетін, толық түрде қабылдауын, қиялын, ұсақ қол моторикасын дамытуға мүмкіндік беретін және заттардың түсін, түрін, көлемін бағдарлауын дамытуға арналған ойындар жүргізу қажет.

Заттарды түсі мен көлеміне қарай (6 түсті үлкен, кіші шарлар) таңдауға және салыстыруға, шарды сол түстес, сол шамалы қақпаға домалатуға (үлкен шарды биік қақпаға, кіші шарды аласа қақпаға, қызыл шарды — қызыл қақпадан және т.с.с); мұнараға сақиналарды кему ретімен 2-3 түсті кезектестіре отырып жинау. Зат құралдармен әрекет жасай білуді бекіту.

Құммен, сумен, қармен ойнауда балалардың осы материалдардың қасиеттері туралы білімдерін бекіту.

Балалар жылдың соңында бағдарлама материалдарын меңгеру нәтижесінде:

- екі-үш бөліктен тұратын ойын әрекеттерін орындауды, оларды күрделі емес сюжетпен біріктіруді;

- қарапайым рөлдерді орындауды;

- әрекетті ойыншықтың бірінен екіншісіне ауыстырып, ойында 2-3 бірізді эпизодты орындауды;

- ойынға ойыншықтар мен атрибуттар таңдап алуды, ойыншықты өзімен бірге ойнайтын серіктесі ретінде қолдануды;

- ойында орынбасар затты қолдануды, бірлескен ойынға қатысуды, өздігінен ойнау үшін (2-3 баладан) бірігуді;

- ойында тек балалардың жанында емес, сонымен қатар басқа балалармен бірге ойнап, құрдастарына мейірбанды болуды;

- ойыншықтармен сахналау және ойындарға белсенді қатысуды;

- ойынның сюжетін дамыту үшін құрылыс материалдарынан құрылыс салуды;

- тәрбиешімен бірге қарапайым мазмұнды, күрделі емес қимылды ойындарды;

- кейбір кейіпкерлердің бейнелі әрекетін бере алуды;

- дидактикалық ойыншықтармен ойнауға қызығушылықтарын көрсете білуі керек.

БАЛАНЫ ҚАРАПАЙЫМ ЕҢБЕК ІС-ӘРЕКЕТІНЕ ҚАТЫСТЫРУ
Мақсаты: балаларды ересектермен бірге және өздігінен еңбек әрекеттеріне қатысуға тәрбиелеу, өзіне-өзі қызмет ету және қоршаған ортада тәртіп сақтаудың қарапайым дағыларын қалыптастыру.

Міндеттері:

1. Ересектердің тапсырмаларын орындауға қызығушылықты, тілегін, белсенділікті қалыптастыру.

2. Қиындықты жеңе білуді дамыту, дербестікті тәрбиелеу.

3. Ересектердің еңбек әрекеттеріне қызығушылығын, көмектесе білу ниетін тәрбиелеу.

Балаларды киіну, шешіну, жуыну процестерінде дербестікке ынталандыру. Балаларды киінуге, шешінуге, ересектердің көмегімен киімін, аяқ киімін шешуге (түймесін ағыту, бәтеңкесінің бауын шешу), шешкен киімдерін бүктеуге, киімі мен аяқ киімін дұрыс киюге үйрету.

Киімдеріндегі олқылықтарды байқауға, ересектердің көмегімен өзін тәртіпке келтіре білуге тәрбиелеу. Тазалық пен ұқыптылыққа қанағаттану сезімдерін дамыту.

Балаларды қарапайым шаруашылық-тұрмыстық еңбекке қатыстыру. Алдымен тәрбиешінің көмегімен, кейін бақылаумен үстел мен орындықтарды қою, үстел үстіне қасықтарды, нанға арналған ыдысты, сулыққа арналған ыдысты қою; ұйымдастырылған оқу іс-әрекетіне қажетті қарындаштар, тақта, шүберектерді қою, ойыннан соң ойыншықтарды, суреттерді, кітаптарды жинастыру, құстарға арналған астаушаларды жуу, құстар мен балықтарға жем шашу, өсімдіктерді суару, тәрбиешімен бірге учаскеге ойыншықтарды шығару, учаскені жинастыруға қатысу (жапырақтар, тастар, таяқтарды жинастыру), қардан құрылыс жасау.

Балаларды тапсырманы орындаудың басы мен соңғы нәтижесінің арасында байланыс орнатуды үйрету.

Зат құралдарымен таныстыру, құралдармен таныстыру, баламен іскерлік түріндегі ынтымақтастық процесінде құралдармен орындалатын қарапайым әрекеттерді (қалақшамен құм алу, тарақпен шаш тарау) орындауға үйрету.

Балалар жылдың соңында бағдарлама материалдарын меңгеру нәтижесінде:

- ересектердің көмегімен киімін, аяқ киімін шешуді;

- шешкен киімдерін бүктеуді, киімі мен аяқ киімін дұрыс киюді;

- киімдеріндегі олқылықтарды байқауды, ересектердің көмегімен өзін тәртіпке келтіруді;

- үстел мен орындықтарды қоюды;

- үстел үстіне қасықтарды қоюды;

- нанға арналған ыдысты, сулыққа арналған ыдысты қоюды;

- ұйымдастырылған оқу іс-әрекетіне қажетті қарындаштар, тақта және т.б. қоюды;

- ойыннан кейін ойыншықтарды, суреттерді, кітаптарды жинастыруды, құстарға арналған астаушаларды жууды, құстар мен балықтарға жем шашуды;

- өсімдіктерді суаруды;

- тәрбиешімен бірге учаскеге ойыншықтарды шығаруды, телімді жинастыруға қатысуды (жапырақтар, тастар, таяқтарды жинастыру), қардан құрылыс тұрғызуды;

- тапсырманы орындаудың басы мен соңындағы нәтиже арасында байланыс орнатуды білуі тиіс.

Балалардың дербестік әрекеттерін белсендіретін қызықты сахналау мен ойын кезеңдері бар жаңа жылдық шырша мерекесін ұйымдастыру.

Жыл бойына кезекті ойын-сауықтар өткізу, үстел үсті, көлеңкелі және қуыршақ театрын, шағын сахналауды көрсету ұйымдастырылады. Сахналауды көңіл қойып қарауға, қарапайым дыбысқа еліктеуді орындауға үйрету (иттің үруі, жылқының кісінеуі, қойдың маңырауы).

Көңілді ойындар, ермектер ұйымдастыру, тәрбиешінің ұсынысына эмоционалды (қол шапалақтау, шақыру, тығылу және т.б.) үн қатып және оларды шын көңілмен орындауға үйрету. Алдымен еліктеу арқылы, содан соң ауызша айту бойынша қарапайым драмаланған қимылдарды («қоян секіреді», «қоян ұйықтап жатыр», «балапан дән шоқиды» және т.б.) тәрбиешімен бірлесіп орындау.

1 жастан 3 жасқа дейінгі балалардың ата-аналарымен ынтымақтастық отбасының тәрбиелеу әлеуетін тиімді қолдану негізінде құрылады.

1. Балабақшаның педагогикалық ұжымы мен отбасының күшін балаларды жан-жақты үйлесімді дамыту, денсаулығын сақтау және нығайтумен байланысты міндеттерді шешуге біріктіру.

2. Бала мүддесіне сай тәрбиеленушілердің отбасымен өзара түсінушілігін және сенімін, ынтымақтастығын орнату.

3. Ата-аналардың қажеттілігін, қызығушылығын, педагогикалық құзыреттілік деңгейін ескере отыра, ағартушылық-кеңестік жұмысты іске асыру.

1. баланы отбасында тәрбиелеу жайлы сауалнама жүргізу;

2. баланың ата-аналармен және отбасы мүшелерімен балабақшадағы және отбасындағы қарым-қатынасын бақылау;

3. ата-аналар үшін электронды және қағаз түріндегі психологиялық-педагогикалық кеңестер;

4. балалардың тілін, саусақ моторикасын, қимыл белсенділігін дамыту бойынша жеке ұсынылатын парақшалар;

5. ата-аналардың барлық білім беру салалары бойынша дербес және ұйымдастырылған оқу іс-әрекеттерін ұйымдастыруға қатысуы.

Ата-аналармен өзара сыйластыққа жағдай жасау: әрбір ата-ананың аты-жөнін білу, тыңдай білу, қызықтыратын сұрақтарға жауап беру, шын ниетін, тiлектестiгін білдіру. Ата-аналардың балаларымен қарым-қатынас жасау түрлерін анықтау (беделімен басымдылық көрсету, дербестігіне қысым жасау), жеке қабілеттерін көрсету арқылы баланың табиғи мүмкіндіктерін көрсету. Отбасы тәрбиесінің бес білім беру саласының мазмұнына сәйкес болуына әсер ету:

- «Денсаулық» білім беру саласының мазмұнын іске асыру мектепке дейінгі ұйым және отбасының күн тәртібіне сәйкес гигиеналық дағдыларды қалыптастырып, денсаулықты шынықтыру мен дамытуға жағдайларымен қамтамасыз етуге бағытталады.

- Қатынас» білім беру саласы ана тілінде қарым-қатынас жасау, халық ауыз әдебиетімен таныстыру арқылы ата-аналармен біріккен жұмыстарды ұйымдастыру мүмкіндіктерін құруға көзделеді.

- «Таным» білім беру саласы ата-аналарға бірлескен ойын, практикалық іс-әрекеттер арқылы балалардың танымдық қызығушылығы мен әуесқойлығын қанағаттандыру бойынша кеңестер беруге, ата-аналарды отбасы жағдайында баланың шығармашылық өсуіне мүмкіндік құруға үйретуге, заттарды қолданып музыканы тыңдау жағдайларымен қамтамасыз етуге бағытталады.

- «Әлеуметтік орта» білім беру саласы ересектермен қарым-қатынас барысында өзін-өзі көрсете білуге жағдайлар құруға, өзін бағалай білуін қалыптастыруға бағытталған.
ӘДЕБИЕТТЕР
1. ҚР МЖМБС 1.001-2009. Қазақстан Республикасының мемлекеттік жалпы міндетті білім беру стандарты. Мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту. Негізгі ережелер.

2. Типовая программа воспитания и обучения в детском саду. Алма-Ата: «Мектеп». 1988.

3. Б. Баймұратова, М. Сәтімбекова және т.б. Балбөбек. Қазақ балабақшаларына арналған бағдарлама. Алматы, 2006.

4. Г.Г. Григорьева, Н.П. Кочетова, Д.В. Сергеева и др. – 4-е изд., перераб. – М.: Просвещение, 2001.-253 с.

5. Визель. Т.Г. Аномалии речевого развития ребенка. – М.:1995.

6. Григорьева Г.Г., Кочетова Н.П., Сергеева Д.В. и др. – 4-е изд.,перераб. – М.: Просвещение, 2001.-253 с.

7. Григорьева Г.Г., Груба Г.В. и др. Педагогика раннего возраста. – М.: 1998.

8. Доман Г.И. и др. Как развить интеллект ребенка. – М.: 1998.

9. Богина Т.Л., Казакова Т.Г., Тимофеева Е.А. и др. под ред. Годиной Г.Н., Пилюгиной Э.Г.. М.: 1987. Воспитание и обучение детей младшего дошкольного возраста.

10. Васильева М.А. Программа воспитания и обучения в детском саду М.: 1985

11. Гербова В.В., Казакова Р.Г., Кононова И.М.и др., Под ред. Г.М. Ляминой. Воспитание и развитие детей раннего возраста. М. 1981.

12. К.Л. Печора, Г.В. Пантюхина, Л.Г. Голубева. Дети раннего возраста в дошкольных учреждениях. – М.: Просвещение, 1986.

13. Жукова О.С. Как вырастить умного ребенка. СПб.: Издательский дом «Нева», 2004.

14. С. Кенжеахметұлы. Традиции и обряды казахского народа. Алматы: 2004.

15. Козырева Л.М.. Развитие речи детей до 5 лет. Ярославль. Академия Развития.

16. Ковригина М.Д. Сестра-воспитательница яслей и младших групп детских садов. М.: Медицина. 1977.

17. Панько Е.А., Поздеева Т.В.. Дошкольное учреждение – семья: вместе развиваем способности и одарённость ребёнка. - М.: Издательство «Белый ветер», 2004.

18. Павлова Л.Н. Раннее детство: развитие речи и мышления. – М.: 2000.

19. Шишкина В.А., Дедулевич М.Н. Двигательное развитие детей раннего возраста. –– 2006.

20. Тонкова-Ямпольская Р.В., Фрухт Э.Л., Голубева Л.Г., Печора К.Л., Пантюхина Г.В. Оздоровительная и воспитательная работа в доме ребенка. М.1990.

21. Қазақ балалар поэзиясының антологиясы. - Алматы, 2002.

22. Е. Дүйсенбай. Санамақ. - Алматы, 1996.

Түзу бағытта, жол бойымен (ені 30-25 см, ұзындығы 2-3 м), линолеумнен жасалған жол бойымен (ені 30 см, ұзындығы 3-5 м), гимнастикалық тақтайтың үстімен (ені 30-25 см) нысанаға жету, ересектердің көмегімен және көмегінсіз жәшікке көтеріліп (биіктігі 10-15 см), одан қайта түсу; еденде жатқан лентадан (жіптен, таяқтан) аттау.

Орындықтар, кубиктер, кеглилер арасымен, кубиктерден, кеглилерден, құрсаулардан, таяқшалардан (еденнен 5, 10, 15 см биік) құрсаудан құрсауға аттау; еңкіш тақтай үстімен жоғары, төмен, тәрбиешімен бірге гимнастикалық орындық үстімен жүру; қолына зат ұстап, бағытты өзгертіп жүру, доптың соңынан (домалатып жібергеннен кейін) жүру, жәшікке немесе гимнастикалық орындыққа (биіктігі 20 см) шығу, түсу; еліктеп жүру (солдат, тышқан, ит, құс, аю сияқты).

Ойындар: «Ойыншықты бері әкел», «Жол бойымен жүріп өт», «Аяқты жоғары көтер», «Итті қуып жет», «Тез, маған қарай жүгіріңдер», «Допты қуып жет», «Құлап қалмай жет», «Біз көңілдіміз».

Еңбектеу мен өрмелеуге арналған жаттығулар үлгісі

1 жастан бастап 1 жас 6 айға дейінгі кезең

Төрт тағандап жіптің, таяқшаның, доғаның, орындықтың астынан (биіктігі 50 см) түзу бағытта еңбектеу; бөренеден асып түсіп еңбектеу; параллель қойылған екі жіптің арасынан (жол бойымен) еңбектеу. Арақашықтығы 2 м-ге дейін еңбектеу. Шығыршықтың ішіне еңбектеп өту. Баспалдақ сатыға жоғары, төмен өрмелеу (биіктігі 1 м).

Еңбектеп келе жатып гимнастикалық орындықтың үстінен асып түсу және оның астынан еңбектеп өту; домалап бара жатқан доптың артынан еңбектеу, еңкіш тақтай, гимнастикалық орындық бойымен жоғары еңбектеу. Диаметрі 15-20 см бөренеден өрмелеу, 35-40 см биіктікке керілген жіптің астынан еңбектеу. Өкшені өкшеге қойып баспалдаққа (биіктігі 1-1,5) жоғары, төмен өрмелеу.

Ойындар: «Сылдырмаққа дейін еңбектеу», «Құрсауға еңбектеу», «Көпір бойымен еңбектеу», «Сақиналарды жина», «Жіпті қуып жет».

Лақтыру мен домалатуға арналған жаттығулар үлгісі

1 жастан бастап 1 жас 6 айға дейінгі кезең

Допты бір қолмен және қос қолдап ұстау; мөлшері әр түрлі доптар мен шарларды жинап, оларды себетке (жәшікке) салу; шарларды домалату; допты екі қолмен алға лақтыру. Допты алға қарай домалату (отырып, тұрып). Допты төменге, алысқа лақтыру.

Допты (құм толтырылған қапшықты) гимнастикалық орындықтан (лентадан) баланың кеуде тұсынан бір қолмен және қос қолдап асыра лақтыру; допты қос қолдап домалату; допты тәрбиешімен бірге жұптасып (диаметрі 20-25 см) домалату; белгіленген жерге допты салу; допты көлденеңінен нысанаға (50-60 см арақашықтықта, диаметрі 50 см кем емес) дәлдеп лақтыру; оң және сол қолмен допты (диаметрі 6-8 см) алысқа лақтыру.

Биік емес төбешіктен допты домалату, допты тәрбиешіге, балаға домалату және лақтыру; допты алға, жоғары лақтыру, баланың кеуде тұсынан келетін керілген жіптен асыра лақтыру.

Ойындар. «кім алысқа лақтырады?», «Төбешіктен домалат», «Допты бер», «Алысқа лақтыр», «Допты лақтыр да, қуып жет».

Балалардың өз еріктерімен түрлі қимылдарды қолданып арбалармен, машиналармен ойналатын ойындар.

Жан-жануарлар: итке, мысыққа, балапанға, аквариумдағы балықтарға, тордағы құстарға; қозғалыстағы көліктер: автокөлікке, трамвайға ұйымдастырылған бақылау жасау.

Ойыншық-заттарды атай отырып, көрсету, қимыл үстіндегі заттарды көрсету, сахналау, ойыншықтарды жасырып, оларды табу.

Заттардың бейнесі салынған суреттерді кубтың жан-жағына, бірнеше суреттердің арасынан қарау: алдымен заттардың, қимыл үстіндегі заттардың жеке салынған суреттермен, ал бір жарым жасында қарапайым сюжеттермен таныстырады.