Қазақстан республикасы білім жəне ғылым министрлігі м. Ж. Еркебаев, Қ. С. Құлажанов, Д. Б. Тəттібаева, А. Ы. Мəуленов


Полимеразды тізбекті реакция əдісінің негіздері



жүктеу 1,24 Mb.
Pdf просмотр
бет35/113
Дата05.04.2023
өлшемі1,24 Mb.
#42025
түріОқулық
1   ...   31   32   33   34   35   36   37   38   ...   113
азык тулык китап

Полимеразды тізбекті реакция əдісінің негіздері.
Полимераз-
ды тізбекті реакция əдісін ойлап тапқаны үшін 1983 жылы Кэри 
Мюллис («Сегаз» фирмасы, АҚШ) Нобель сыйлығына ие болған. 
Қазіргі уақытта ПТР-технология ғылыми-зерттеу жұмыстарында, 


59
сонымен қатар денсаулық сақтау саласында зертханалық диагности-
ка жүргізуде, санитарлық-эпидемиологиялық жəне ветеринарлық 
қадағалау жүйесінде (генотиптеу, жұқпалы аурулардың диагности-
касы, генетикалық модификациялық ағзаларды анықтау, ет түрлерін 
жəне ет өнімдерінің ингредиенттерін жəне басқаларды идентифика-
циялау) кеңінен қолданылады.
Зертханалық диагностика құралы ретінде ПТР əдісінің негізінде 
ізделіп отырған фрагменттің жинақталуына арналған полимеразды 
тізбекті реакцияны қолдана отырып, анықталатын ағзаға тəн ДНҚ-
ның кішкентай фрагментін анықтауда жатыр.
ПТР əдісін қолдану арқылы анализді жүргізу əдістемесі:
1) сынама материалынан ДНҚ- ын бөліп алу;
2) ДНҚ-ның спецификалық фрагменттерін амплификациялау;
3) амплификация өнімдерін детектирлеу сияқты үш кезеңнен 
тұрады.
ДНҚ-ын бөліп алу. 
Талдау жүргізудің бұл кезеңінде зерттелетін 
үлгі арнайы өңдеуге ұшырайды, нəтижесінде:
– жасушалы материалдың лизисі;
– полимеразды тізбекті реакцияны тежейтін заттардан тазарту 
(полисахаридтер, липидтер, май қышқылдары, белоктар жəне т.б.);
– ПТР ингибиторларынан босаған, кейінгі амплификацияға дайын 
ДНҚ-ның таза препаратын бөліп алу сияқты жұмыстар жүргізіледі.
ДНҚ-ның спецификалық фрагменттерін амплификациялау. 
Бұл кезеңде кейінгі анықталуына қажетті мөлшерде ДНҚ-ның қысқа 
спецификалық фрагменттерінің жинақталуы жүреді.
Амплификация негізінде ДНҚ-ның ферменті полимеразаның 
көмегімен катализделетін, ДНҚ-ның спецификалық бөлімдерінің 
көшірме сандарын бірнеше рет ұлғайтудың табиғи процесі жатыр. 
ДНҚ матрицасының комплементарлы құрылысын бітіру процесі, со-
нымен қатар ДНҚ репликациясы деп аталады.
ДНҚ амплификациясы:
– ДНҚ денатурациясы (қос спиральды тарқату, ДНҚ жіптерінің 
айырылысы);
– ДНҚ-ның қысқа екітізбекті бөлімдерінің түзілуі (ДНҚ синтезін 
инициациялауға қажетті «күйдіргіш»);
– ДНҚ жаңа тізбегінің синтезі (екі жіптің комплементарлы 
құрылысын бітіру) сияқты бірнеше кезеңнен тұрады.
Бұл процесті нақты ағзаларға тəн, ДНҚ-ның қысқа бөлімдерінің 
көшірмесін алуға қолдануға болады.


60
Термотұрақты ДНҚ-полимеразаның (Taq-полимеразалар) 
ашылуы ДНҚ-ның репликация процесін циклді етіп, оны in vitro 
жұмысына қолдануға мүмкіндік берді. Синтез циклдері бірнеше рет 
қайталанғанда ДНҚ-ның спецификалық фрагменті көшірмесінің 
сандары экспоненциалды түрде ұлғаяды, бұл анықталатын 
ағзалардың жеке жасушаларынан тұруы мүмкін талданатын 
материалдың азғантай мөлшерінен, əртүрлі əдістермен (электрофо-
рез, иммуноферменттік анализ (ИФА) жəне т.б.) идентификациялау 
үшін ДНҚ-көшірмелерінің жеткілікті мөлшерін алуға мүмкіндік 
береді.
Тізбектің комплементарлы құрылысын бітіру ДНҚ кезектілігінің 
кез келген нүктесінде басталмайды, тек белгілі бастапқы блоктар-
да – қысқа екі жіпті бөлімдерде басталады. Осындай блоктарды 
ДНҚ-ның спецификалық бөлімдеріне біріктіргенде жаңа тізбектің 
синтез процесін ДНҚ- тізбегінің барлық ұзындығына емес, тек осы 
бөліміне бағыттауға болады.
ДНҚ-ның берілген бөлімдерінде бастапқы блоктарды құру 
үшін праймерлер деп аталатын екі олигонуклеотидті «күйдіргіш 
(шүрпілерді)» қолданады, олар спецификалық фрагмент шекарасын-
да ДНҚ кезектілігіне комплементарлы болып келеді жəне ДНҚ-ның 
жаңа тізбектерінің құрылысын тек праймерлер арасында аяқтауға 
бағытталған.

жүктеу 1,24 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   31   32   33   34   35   36   37   38   ...   113




©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет
рсетілетін қызмет
халықаралық қаржы
Астана халықаралық
қызмет регламенті
бекіту туралы
туралы ережені
орталығы туралы
субсидиялау мемлекеттік
кеңес туралы
ніндегі кеңес
орталығын басқару
қаржы орталығын
қаржы орталығы
құрамын бекіту
неркәсіптік кешен
міндетті құпия
болуына ерікті
тексерілу мемлекеттік
медициналық тексерілу
құпия медициналық
ерікті анонимді
Бастауыш тәлім
қатысуға жолдамалар
қызметшілері арасындағы
академиялық демалыс
алушыларға академиялық
білім алушыларға
ұйымдарында білім
туралы хабарландыру
конкурс туралы
мемлекеттік қызметшілері
мемлекеттік әкімшілік
органдардың мемлекеттік
мемлекеттік органдардың
барлық мемлекеттік
арналған барлық
орналасуға арналған
лауазымына орналасуға
әкімшілік лауазымына
инфекцияның болуына
жәрдемдесудің белсенді
шараларына қатысуға
саласындағы дайындаушы
ленген қосылған
шегінде бюджетке
салығы шегінде
есептелген қосылған
ұйымдарға есептелген
дайындаушы ұйымдарға
кешен саласындағы
сомасын субсидиялау