12
дамытатын және басқа да мамандардың көмегін мүмкіндігі шектеулі
оқушылар арнайы көлікпен жеткізіліп, оңалтудың ресурстық орталықтарында
алады.
Кейбір елдерде инклюзивті білім енді ғана дамып келе жатқандықтан
мүмкіндігі шеттеулі балаларды оқыту жүйесі көптеген проблемалармен
кездесуде.
Бельгиядағы мектеп педагогтарының инклюзивті оқыту бойынша өзара
келіспеушіліктері, мектепішілік басқарудың нәтижелі жүйесінің болмауы, ата-
анамен дәстүрлі ресми ынтымақтастықтың тұрақтанған формасы елдегі
инклюзивті білім беруді дамытуда кедергі болатын көптеген проблемаларды
туындатуда.
Украина елінде де дәл осындай жағдай. Психология ғылымының
докторы, ПҒҰА арнайы педагогика институтының аутизм сұрақтары бойынша
лаборатория меңгерушісі Т.Скрыпник елдегі инклюзивті білімді дамыту
бойынша ғылыми және оқу-әдістемелік қамтамсыз етуде бірыңғай саясаттың
болмауы,
әзірленген
құралдар
мазмұнындағы
қарама-қайшылықтар;
ресурстық орталықтардың болмауы; педагогтарға орталықтанған көмек
көрсетудің тапшылығы; әр түрлі нозологиясы бар балаларға (аутизм
проблемасы бар балаларға да) көмек беретін мемлекеттік түзете-дамыту
мекемелерінің болмауы және тағы да басқа мәселелерді айқындады [8].
Италияда инклюзивті білімді еңгізудің бастапқы кезеңінде (1971 жыл)
ерекше қажеттіліктері бар балалармен білім беру ұйымының жұмыс жүргізу
үшін қажетті ресурстардың бірі мектептегі сынып жетекшіні қолдайтын
арнайы педагог, дәрігер, психолог, әлеуметтік қызметкер, медбике және
логопедтен тұратын команда болып саналатын. Ал 2003 жылы Италияның
білім министрлігі барлық мектеп директорларын балаларды білім беру
процесіне қосу модельдерін жетілдіру үшін тренингтерге қатысуға міндеттеп,
барлық мектеп мұғалімдерін жылына 40 сағатқа есептелген біліктілікті
арттыру курсынан өтуді бұйырды. Оған қоса, италияндық тәсілдің ерекшелігі
әр мектеп диагностика және терапия жүргізетін денсаулық сақтау
саласындағы ұйымдардың мамандарымен тығыз өзара әрекеттестікте болады.
Бұл мамандардың ішінде дәрігерлер, психологтар, әлеуметтік қызметкерлер,
медбикелер, логопедтер, функционалдық және дене терапевттері де бар.
Ресейде инклюзивті мәдениетті, саясатты және тәжирибені дамыту
бойынша білім беру ұйымының нәтижелі жұмыс істеу шарттарының бірі
«ерекше» баланы және оның отбасын жалпы білім беру ортасына қосу
процесін сапалы түрде басқару болып табылады. Инклюзия жолына тұрған
білім беру ұйымы әкімшілігінің алдында тұрған міндеттерінің бірі - бұл білім
беру процесінің барлық қатысушыларын, яғни ата-ананы, балаларды,
педагогтарды өзгеріп жатқан әлеуметтік жағдайға бейімдеу. Осыған
байланысты білім беру ұйымы штатына жаңа мамандар еңгізілді. Олар
инклюзия бойынша координаторлар немесе ерекше білім беру қажеттіліктері
бойынша координаторлар (бұл термин кейбір ағылшын тілді елдердеде
қолданылады). Қазіргі таңда инклюзивті білімді жүзеге асыратын білім беру
ұйымында бұндай координатор тұлғасы негізгі лауазым болып табылады.
13
Әдетте инклюзия бойынша координатордың қызметін бір қызметкер атқарады.
Бірақ кейде координатордың міндетін бірнеше адам бөліп алатын да
жағдайлар кездеседі.
Қолдау мамандарының қызметі мұғалімдерді (тәрбиешілерді) ерекше
қажеттіліктері бар балалармен де, олардың құрдастарының тобымен де жұмыс
істеуге үйрету, бұл балаларға әлеуметтік қызығушылықты қалыптастыру,
қолдауға қатысушылардың қолданған термидерге қатысты әдептілікке
бағытталған. Психологиялық-педагогикалық қолдау білім берудің барлық
сатыларында қызмет атқарады. Соның арқасында қолдау процесінің
үздіксіздігі қамтамасыз етіледі [11,12].
Берілген талдау инклюзивті білім беруді табысты енгізудің негізгі
критериі – инклюзивті білім беру процесіне қатысушылардың арасында оның
барлық деңгейінде келісілген ынтымақтастығы екендігін белгілеуге мүмкіндік
берді. Олардың ынтымақтастығы кең және ашық диалогқа, берілген процесті
терең теориялық және эмпирикалық түсінуге, ұлттық білім беру саясатының
негізгі мақсаттары мен қағидаларын жүзеге асыруға ықпал ететін нәтижелі
педагогикалық механизмдерді бірігіп іздеуге негізделген. Сондықтан білім
беру ұйымындағы инклюзивті саясаттың табысты жүзеге асырылуына
педагогтар жауапты болады.
Инклюзивті білім беру философиясының идеяларына, «ерекше» бала
мен оның отбасын қолдаудағы бірыңғай тәсілдемесіне, ПМПК-мен
ынтымақтастыққа даярлыққа негізделген командалық пәнаралық және
мультидисциплинарлық тәсілдің маңызы жоғары және баланы нәтижелі
қолдауға, ұжымдағы эмоциялық жағдайға тікелей әсер етеді. Жүйелі
пәнаралық және мультидисциплинарлық тәсілдеме келесілерде көрініс береді:
-
қалыпты және бұзылған бала дамуын түсінуде бірыңғай ғылыми-
әдіснамалық тұжырымдамаға сүйену;
-
диагностика нәтижелерін түсіндіруде ортақ тілді анықтау;
-
өзара толықтыратын түзете-дамыту бағдарламаларын әзірлеу;
-
баламен және оның отбасымен жұмыс істейтін барлық мамандар
үшін бала туралы
ақпараттың ашық болуы;
-
бірыңғай күнтізбелік-тақырыптық жоспарлау;
-
жалпы білім беру бағдарламалардың мазмұнына енгізілген
материалдар негізінде мамандардың түзете-дамыту сабақтарын жүргізуі.
