120
ҚАЗАҚСТАН МЕКТЕПТЕРІНДЕГІ БАЛАЛАРҒА ҚАТЫСТЫ
ЗОРЛЫҚ-ЗОМБЫЛЫҚТЫ БАҒАЛАУ
ресми нормативтік құжаттарды/ережелерді
білгендігін және 28,4%-ның (4-тен 1-і) мектеп-
те балаларға қатысты дене жазасын қолданатын
мектеп қызметкерлерін тәртіптік жауапкершілікке
шақыру үшін қолданылатын ресми нормативтік
құжаттар/ережелер туралы мәлім екендіктерін
көрсетеді. Таңғаларлығы, 31%-дан 33%-ға дейін
респонденттер балаларды тәртіпке тартуға және/
немесе мектепте дене жазасын қолдануға қатысты
қандай да бір ресми нормативтік құжаттар/ере-
желер туралы білмеген.
4.21-кесте. Дене жазасымен байланысты
мектеп саясаты
Толық іріктеме
N = 917
n
%
Мектеп мұғалімдері мен
м а м а н д а н д ы р ы л ғ а н
қызметкерлер құрамының
оқушыларды
қашан және
қалай тәртіпке салу керектігін
реттейтін ресми нормативтік
құжаттар/ережелер бар ма?
327
35,6
1
Мектепте балаларға қатысты
дене жазасын қолданатын
мектеп қызметкерлерін
тәртіптік жауапкершілікке
шақыру үшін қолданылатын
ресми нормативтік құжаттар/
ережелер бар ма?
261
28,4
1
1
31%-дан 33%-ға дейіні «білмеймін» деп жауап
берген
Мектептегі зорлық-зомбылыққа
қарсы күрестегі мұғалімдердің рөлі
Сауалдама мектептегі зорлық-зомбылық
мәселесін шешудегі оқытушылардың рөліне
қатысты пікірлерді өлшеуге арналған бірқатар
сұрақтарды қамтыды. 4.22-кесте көрсеткендей,
оқытушылар
мен мамандандырылған
қызметкерлер
құрамының көпшілігі мектеп
зорлық-зомбылығымен күресте оқытушылар ба-
лалармен және ата-аналармен жұмыс жүргізе ала-
ды деген пікірде (тиісінше 76,1% және 83,7%).
Бұған қоса, мұғалімдер мен мамандандырылған
қызметкерлердің 94,9%-ы балалардың құқығын
сақтауда мұғалімдерге жауапкершілік жүктелу
керектігін хабарлаған.
Ақырында, 4.22-кесте респонденттердің
83,8%-ының балаларға қатысты дене жазасын
қолданған мектеп директорларын, мұғалімдер
мен мамандандырылған қызметкерлер құрамын
тәртіптік жауапкершілікке тарту керектігін
мәлімдегенін көрсетеді.
4.22-кесте. Мектептегі зорлық-
зомбылықпен күрестегі мұғалімдердің рөлі
Толық іріктеме
N = 917
n
%
Оқытушылар мектептегі
зорлық-зомбылықпен күресу
мақсатында
балалармен
жұмыс істей алады
699
76,1%
Оқытушылар мектептегі
зорлық-зомбылықпен күресу
мақсатында ата-аналармен
жұмыс істей алады
769
83,7%
Мұғалімдер балалардың
құқығын қорғау үшін
жауапкершілік жүктейді
872
94,9%
Балаларға қатысты дене жа-
засын қолданған мектеп ди-
ректорларын, мұғалімдер
мен мамандандырылған
қызметкерлер құрамын тәртіптік
жауапкершілікке тарту керек
770
83,8%
Мектептегі зорлық-зомбылық
мәселесіне қатысты оқулар/
тренингтер
Сауалнама сонымен
қатар балаларға қатысты
зорлық-зомбылық және мектептегі зорлық-
зомбылық мәселесіне арналған, оқытушылар мен
мамандандырылған қызметкерлер өте алатын
тренингтер/оқулар туралы ақпарат жинау үшін
әзірленді. 4.23-кесте көрсеткендей, оқытушылар
мен мамандандырылған қызметкерлердің тек
санаулы бөлігі балаларға қатысты зорлық-
зомбылық (20,9%, 5-тен 1-і) немесе мектептегі
зорлық-зомбылық (22,2%, 5-тен 1-і) мәселесі
бойынша қандай да бір оқудан өткен және
гендерлік зорлық-зомбылық мәселесі бойынша
респонденттердің одан аз бөлігі оқыған (14,6%).
Мектеп зорлық-зомбылығы
немесе балаларға
қатысты зорлық-зомбылық мәселесі бойынша
121
ҚАЗАҚСТАН МЕКТЕПТЕРІНДЕГІ БАЛАЛАРҒА ҚАТЫСТЫ ЗОРЛЫҚ-ЗОМБЫЛЫҚТЫ БАҒАЛАУ
мен куәгері болған балалардың арасында
сұрау жүргізу (16,1%) және балаларға қатысты
зорлық-зомбылық/мектеп зорлық-зомбылығы
жағдайында ақпарат ұсыну (23,2%) бой-
ынша оқудан өткен. Бұған қоса, бірнеше ре-
спондент мектептегі зорлық-зомбылық істерін
үйлестіру және жүргізу (15,5%), мектептегі
зорлық-зомбылық және балаларға қатысты
зорлық-зомбылық жағдайларына мониторинг
пен кейінгі тексеру (14,8%) немесе мектептегі
зорлық-зомбылыққа не балаларға қарсы зорлық-
зомбылыққа жауап қайтарудың ұлттық жүйесі
(10,8%) мәселесі бойынша тренингтен/оқудан
өткен.
Сауалнама толтырумен байланысты
қиындықтар
Оқытушылар мен мамандандырылған
қызметкерлерге қойылған соңғы сұрақтардың
бірі сауалнамадағы сұрақтарға жауап берген кез-
де толық адал болудың оларға қиындық келтіргені
туралы болды. 4.24-кесте көрсеткендей,
респонденттердің 13,8%-ы толық адал болу
қиынға соққанын мәлімдейді. Бұл нәтижені
былайша түсіндіруге болады: сауалнамаға
қатысушы мұғалімдер мен мамандандырылған
қызметкерлердің кем дегенде 13,8%-ы тәртіптік
сақтау және балаларды жазалауды қолдау үшін
зорлық-зомбылықты пайдалану мен кейбір
балаларға кемсітушілікке қатысты өз жұмыс
тәжірилерін төмендеткен. Олар сондай-ақ
балаларға қатысты басқа мұғалімдер тарапы-
нан болған зорлық-зомбылық және кемсітушілік
жағдайларының
куәгері болғандығын жасы-
рып қалғандықтарымен де байланысты болуы
мүмкін.
4.24-кесте. Сауалнама толтырумен байла-
нысты қиындықтар
Толық іріктеме
N = 917
n
%
Зерттеу сұрақтарына жауап
бергенде толық адал болуы
қиынға соқты
127
13,8%
кейбір дайындықтан өткен респонденттердің
көпшілігі оқудың мектеп зорлық-зомбылығы
мен балаларға қатысты зорлық-зомбылыққа
жататын заңнама мен саясатқа шоғырланғанын
мәлімдейді (29,9%, 4-тен 1-і).
Мұғалімдер мен мамандандырылған
қызметкерлер құрамының азғантай бөлігі
балаларға қатысты зорлық-зомбылық/
мектептегі зорлық-зомбылық жағдайларын
анықтау (16,5%), зорлық-зомбылық құрбаны
4.23-кесте. Балаларға қатысты зорлық-
зомбылық және мектептегі зорлық-
зомбылық мәселесі бойынша мектеп
қызметкерлерін оқыту/даярлау
Толық іріктеме
N = 917
n
%
Балаларға қатысты
зорлық-зомбылық
192
20,9
Гендерлік зорлық-зомбылық
134
14,6
Мектептегі зорлық-зомбылық
204
22,2
Мектептегі зорлық-
зомбылық/балаларға қатысты
зорлық-зомбылыққа жататын
заңнама/саясат
275
29,9
Балаларға қатысты зорлық-
зомбылық/мектептегі зорлық-
зомбылық жағдайын анықтау
152
16,5
З о р л ы қ - з о м б ы л ы қ т ы ң
құрбаны болған не куәгері
болған
балалар арасында сау-
алнама жүргізу
148
16,1
Мектептегі зорлық-зомбылық/
балаларға қатысты зорлық-
зомбылық жағдайлары туралы
ақпарат ұсыну
213
23,2
Мектептегі зорлық-зомбылық
жағдайларын басқару және
үйлестіру
142
15,5
Балаларға қатысты зорлық-
зомбылық/мектептегі зорлық-
зомбылық жағдайына қатысты
мониторинг және кейінгі
бақылау
136
14,8
Балаларға қатысты зорлық-
зомбылық/мектептегі зорлық-
зомбылыққа жауап қайтарудың
ұлттық жүйесі
99
10.8
