№7(124), шілде 2013
www.nap.kz
Таяуда Парламент Мәжілісінде Аграрлық мәселелер
комитетінің ұйымдастыруымен «Қазақстан Республи-
касында мал шаруашылығын дамытудың өзекті про-
блемалары мен перспективалары» деген тақырыпта
парламенттік тыңдау болды. Өзекті тақырыпқа
арналған басқосуды ашқан Мәжіліс Төрағасы Нұрлан
Нығматулин Қазақстанның мал шаруашылығын
дамытуға арналған парламенттік тыңдауда басты на-
зарда болуға тиіс бірқатар мәселелерін қадап айтты.
Негізгі әңгіме ет экспортына қатысты болы. «НГ»
газетінің өткен санында біздер осы ет экспорты жайында
әңгіме қозғаған еді. Сол кезде Е.Айтуов шенеуніктердің
Кедендік одаққа мүше елдерге жыл сайын 60 мың тон-
на ет экспорттаймыз деген ойына күдікпен қарайтынын
айтқан еді. Жақында мұндай қауіптің бар екенін ҚР
Парламаенті Мәжілісінің Төрағасы Нұрлан Нығматулин
алға тартып, өзіеің алаңдаушылығын білдірді.
Күмән мен күдік
«Мал
шаруашылығының
генетикалық әлеуетінің төмендігі
баса айтылды. Қазіргі уақытта,
еліміздегі мал басының 80 пайы-
зы жеке шаруашылық иелігінде.
Осыған байланысты аталған
мәселелерді шешу үшін мақсатты
жұмыстарды қолға алу керек деп
есептейміз. Мәселен, міндетті
түрде ветеринария маманда-
рын, соның ішінде, отандық
және шетелдік сарапшылар-
ды қатыстыра отырып, ше-
телден асылтұқымды мал ба-
старын жеткізу қажет» – деді
Мәжіліс Төрағасы. Сондай-ақ, ол
еліміздегі ветеринарлық жағдайы
да сын көтермейтінін алға тарт-
ты. Бұл мәселені шешудің негізгі
жолы
ветеринария
жүйесін
институционалдық
нығайту,
сондай-ақ ауру малмен күресудің
қысқа, орта және ұзақ мерзімді
стратегиясын қабылдау керек.
Мал арасында жиі кездесетін
қауіпті жұқпалы аурулардың
алдын алу жұмыстары бой-
ынша мемлекеттік монополия
енгізу мүмкіндіктерін қарастыру
20 мың тоннаға жеткен. Ал
2007 жылы жылқы еті мүлдем
импортқа шығарылмаған, соңғы
бес жылда біртіндеп өсіп, 2012
жылы 5,8 тоннаны құраған. Осын-
дай жайттарды сараптаған Нұрлан
Нығматулин мұндай қарқынмен
2016 жыл еліміздің ет өнімдері
экспортын 60 мың тоннаға жеткізу
күмәнді іс екенін алға тартты.
Ауылға бөлініген
несие жоқ
Бүгінде
елімізде
мал
шаруашылығы
саласын
дамытудың барлық заңнамалық
базасы құрылғандығын атап
өтті.
Олардың
қатарында,
«Агроөнеркәсіптік
кешенді
және ауылдық аумақтарды да-
мытуды мемлекеттік реттеу
туралы», «Асылтұқымды мал
шаруашылығы туралы», «Вете-
ринария туралы», «Селекциялық
жетістіктерді қорғау туралы»
жөн. Ол үшін ветеринарлық-
санитарлық
қауіпсіздік
мәселелерін тиімді шешуге ықпал
ететін мықты ветеринарлық
бақылау қажет. Сондықтан, Пар-
ламент депутаттары «Ветерина-
рия туралы» Заңға ветеринария
заңнамасын сақтамаған және
бұзған лауазымды, заңды, жеке
тұлғалардың
жауапкершілігін
күшейтуге бағытталған бөліміне
нақты ұсыныстар енгізудің зор
екенін алға тартты. Өз сөзінде
Нұрлан Нығматулин: «Ел аза-
маттары кірісінің артуы мен ЖІӨ
нақты өсімі ауылшаруашылығы
өндірісінің өнімділігі мен экс-
портына тікелей байланысты.
Қазіргі уақытта Қазақстанда
ауылшаруашылығы өнімдерінің
жалпы құнының 52 пайы-
зы мал шаруашылығы үлесіне
тиесілі», – деді. Елімізге келетін
ауылшаруашылығына қатысты
импорттық өнімдердің 60 пайы-
зын ет өнімдері, соның ішінде құс
еті құрап отыр. Соңғы жылдары
сиыр етін импорттау көрсеткіші
де өскен. Осыдан 4 жыл бұрын
11 мың тонна болса, 2012 жылы
басқа да Қазақстан заңдарын атап
өтуге болады.
–
Заңнамалық
базаны
құру ол бастапқы кезеңі ғана.
Алға қойған мақсатқа жету
үшін заңдық, сонымен бірге,
атқарушы билік тармақтарының
бірлескен жұмысы өте маңызды.
Елбасымыз айтқандай, қазір
дүниежүзінде
азық-түлік
өнімдеріне байланысты үлкен
бетбұрыс байқалуда. Осы кезеңде,
біз бүкіл әлем алдында сапалы
азық-түлік мәселесін шеше ала-
тын негізгі мемлекет екенімізді
көрсетуіміз керек. Ол үшін бізде
барлық мүмкіндіктер бар. Сол
мүмкіндікті тиімді пайдалану
керек деп есептеймін, – деді Спи-
кер. Бүгінде мал шаруашылығын
қолдаудың негізгі бағыттарының
бірі – несие саясаты екені даусыз.
Өз кезінде несиелік ресурстарға
қатысты «Қаржылық лизинг ту-
ралы», «Несиелік серіктестіктер
туралы», «Ауылдық тұтыну копе-
рациясы» сияқты бірқатар заңдар
қабылданып, ауылды жерлерде
шағын қаржылық ұйымдарды
дамытудың негізін қаланғаны
белгілі. Алайда, екінші деңгейлі
банктер
әлі
күнге
дейін
ауылшаруашылығына қатысты
жобаларды
несиелендіруге
белсенділік танытпай отыр. Олар
агроөнеркәсіптік кешенді, әсіресе,
мал шаруашылығы саласын
қаржыландыруға келгенде сырт-
тай қолдаудан әріге аса алмауда.
Мұны бүгінде банктер таратқан
несиелердің 3 пайызы ғана ауыл
шаруашылығына бөлуінен анық
аңғарамыз. Оның өзінде 95 пай-
ыз несиелер ауылшаруашылығы
өнімдерін өндіретін ірі және
орта заңды тұлғаларға, тек қана
4 пайызы шаруа қожалықтарына
берілген. Агроөнеркәсіптік кешен
әрқашанда халықтың тұрақты
тұтынатын өнімдерін шығаратын
негізгі сала. Болашақта да солай
болып қала бермек.
Үкімет пен Парламент дайындаған «ҚР Зейнетақы туралы» заң жо-
басына әртүрлі пікірлер айтылды. Біздің ойымызша, әуел бастан-ақ
біз Үкімет пен Ұлттық банктің лайындаған заң жобасында әжептәуір
кемшіліктер болды.
Енді қандай кемшіліктері орын
алғанына тоқталсақ. Біріншіден, біздегі
жинақтаушы
зейнетақы
қорларына
қатысты айтар болсақ, соңғы 5-6 жылдың
өн бойында инфляцияның көлеміне
қарағанда, зейнетақы қорларының жылдық
табысының көлемі азаюмен болды. Оған
әсер еткен біршама факторлар бар. Оларды
зерттеп, табыс табу жолдарын сараптағанда
байқағанымыз – жинақтаушы зейнетақы
жүйесі алдағы уақытта да табыс көлемін
тиісті деңгейде арттыруға оншалықты
қуатты емес екенін байқадық. Неге десеңіз,
олардың ақша табатын инструменттерінің
шамасына қарағанда, жылға шаққандағы
табыс көлемі инфляцияның көлемінен
төмен болды. Бізде инфляция кемінде 6-8
пайыз деп жоспарланады. Ал, жинақтаушы
зейнетақы
қорларының
тапқан
табыстарының көлемі 2,5-3 пайыздан асқан
жоқ. Бұл одан әрі жалғаса беруі де мүмкін
еді. Заң жобасының әуел бастан осындай
кемшілігі, қайшылығы болғанын мойын-
дауымыз керек. Үкімет дайындаған заң
жобасының негізгі кемшілігі – әйелдердің
зейнетке шығу жасын көтеріп жібергені.
Бұл мәселеге біз о бастан қарсы болғанбыз.
Бірақ, оған Үкімет пен Ұлттық банк әр түрлі
дәйектерді алға тартып, қаржыға қатысты
миллиардтаған цифрларды келтіріп, қос па-
латалы Парламентте дәлелдеумен болды.
Бірақ, кейінгі 40 жылдағы зейнетақының
көлемі оның ішкі жалпы өнімге және
бюджетке салмақ түсіреді деген уәж айта-
ды. Ал демографиялық ахуалға қарасақ,
алдағы 15-20 жылда ондай қауіптің жоқ
екеніне байқау қиын емес. Бізде бюджеттегі
ауырттпалықты
жеңілдететін,
қаржы
көздерін табатын басқа да жолдар бар.
Сондықьан, біз соған барынша зейін
қоюымыз керек.
Өз басым «зейнет жасын ұлғайту әйел
азаматтардың еңбекке деген құлшынысын
арттырады» деген ой алдамшы нәрсе деп
түсінуімін. Бұл, бәлкім, осы ұсынысты
жасаған адамдардың ұпай жинау үшін
дәлел есебінде айтқаны болуы тиіс. Бірақ,
оның ұшқары пікір екенін түсінген жөн.
Бүгінде теледидардан қайнаған еңбектің
ыстығына күйіп, суығына тоңып жүрген
әйелдер ой-пікірін айтты. Олардың ара-
сында наубайханада жұмыс істейтін әйел
жасы 50-ге таяп қалғанын, 7-8 жылда
келетін зейнет демалысын күтіп жүргенін,
ал енді, зейнетке шығу жасы ұзаратын
болса, онда жағдайы қиындайтынын
айтты. Расында қысы-жасы 40 градус
ыстықта 63 жасқа дейіін қиын. Осы арада
атап өтетін бір мәселе бар. Казіргі біздің
жұмыс істеп тұрған зейнетақы жүйесінің
басты кемшілігі – мұнда жұмыс салала-
ры жете ескерлімеген. Мысалы, өндіріс
саласында еңбек етіп жүргендерге де
кеңсе қызметкерлеріне де бірдей қараған.
Әрқайсының жұмыстарының қиындығын
ескермегені. Бұл зейнетақы жүйесінің
үлкен кемістігі боолыд. Мәселен, наубай-
шы әйел мен кеңседе қағаз-құжаттармен
айналысатын елдің зейнетақысы шартты
түрде алғанда, 50 мың теңге делік. Бұл
арада теңгермешілік дұрыс емес. Біздіңше,
жұмыстың қиындығын есептеп, наубай-
шы зейнетақыны кеңсе қызметкерінен
артығырақ алуы керек деп ойлаймын.
Ғалым БАЙНАЗАРОВ, қаржыгер.
