Қазақ тілі мен әдебиет сабақтарында мәтін арқылы оқушылардың тілін дамыту

Мәтіннен кейінгі жұмыс түрлері.

• Мәтіннің мазмұнын қалай түсінгенін анықтау жаттығулары
• - ең басты мәтіндегі мағынасын түсіндіріңдер;
• - мәтіндегі тақырыпты ауыстырыңдар және қандай тақырып дұрыс келетінін анықтаңдар;
• - реферат жазыңдар, сұрақтарға жауап жазу;
• - мәтінді оқып, қандай керекті жаңа мағлұмат алғандарыңды айтыңдар.

• Мәтінді оқуға үйрету технологиясы немесе оқыта үйрету ойындары.

• «Аукцион» оқыта үйрету ойыны.
• Жүргізуші өтілген тақырып бойынша сынып оқушыларына арнап сұрақтар дайындайды. Ойынды жүргізуші үшін гонг қажет. Жүргізуші аукцион өткізеді, сұрақтар қояды, жауаптарға түсініктеме беріп, бағалайды, жеңімпазды анықтайды. Дұрыс жауаптары үшін неғұрлым фишка жинаған оқушы жеңімпаз болады.

• « Мәтін бөліктері» оқыта үйрету ойыны.
• Оқушылар мәтінді оқиды. 4 топқа бөлінеді: 1- «кіріспе»; 2- «негізгі ой»; 3- «қорытынды»; 4- толықтыру. «Толықтыру» тобы әрбір топтан кейін сөз алады. Ойыннан соң, мәтінді тағы қарап шығып, берілген ақпаратпен салыстырамыз, қай топтың нақты айтқанын анықтаймыз.

• « Даналық ағаш» оқыта үйрету ойыны.
• Оқушылар мәтінді жылдам, мұқият оқиды. Енді әрқайсысы мәтін бойынша қиын сұрақ құрап, қағазға жазады. Жүргізушінің қолында сандықша болуы тиіс, соған оқушылар кезегімен өз сұрақтарын салады. Әр оқушы сандықшадан сұрақ жазылған қағаз алып, дауыстап неғұрлым толық жауап беруі тиіс.

Әңгімені құрылысына қарай талдау

• 1. Әңгіменің аты
• 2. Әңгіменің тақырыбы
• 3. Әңгіменің құрылысы, негізгі оқиғасы
• 4. Дамуы
• 5. Кейіпкерлер. Олардың іс-әрекеттері
• 6. Жазушының көркемдік әдісі мен тәсілі (баяндау, сипаттау, портреттеу)

Өлеңнің құрылысына қарай талдау

• 1. Өлеңнің тақырыбын, идеясын ашу.
• 2. Өлеңнің негізгі ойы, ақынның түпкі мақсаты неде болды ?
• 3. Өлең неше шумақтан тұрады ?
• 4. Өлеңнің шумақтары неше тармақтан ?
• 5. Өлеңнің бунақтары қанша ?
• 6. Қандай ұйқас түрі ?