«Қазақ тілі экспрессивтік стилистикасы мәселелерінің зерттелуіне қысқаша шолу»

«Интонацияның экспрессивтік стилистикалық қызметі»

жүктеу 75,55 Kb.

бет	5/26
Дата	16.01.2022
өлшемі	75,55 Kb.
	#32881

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 26

Экпресивті стилистика

2.3 «Интонацияның экспрессивтік стилистикалық қызметі». Кез келген тілдің фонетикалық жүйесі тілдің күрделі суперсегменттік просодикалық деңгейін, яғни сөйлемдердің, мәтіннің жалпы интоннациялық сапасын да қамтиды.

А.Байтұрсынұлы екпіннің табиғатын және функциясын зерттесе [23, 190 б.], Қ.Жұбанов сөйлем сазының-интонацияның мән-маңызын: «Адамның көңілінің түрлі күйіне сөздің түрлі әні сәйкес келеді...»,- деп тұжырымдайды [24]. Ғалымның интонация, «дауыс сазы» жөніндегі нақты да терең пайымдаулары қазіргі қазақ тілі білімде семантикалық синтаксис бағытында өз орнымен ерекшеленеді. ХХ ғасырдың 40-жылдарынан интонацияны зерттеу кеңінен өрістеп, жүйелене бастады. Интонация туралы негізгі мәселелер С.Аманжолов, Н.Т.Сауранбаев, М.Балақаев, Т.Қордабаев, І.Кеңесбаев, Ғ.Мұсабаев, Ә.Нұрмаханова, Н.Түркпенбаев, Ә.Хасенов, К.Аханов т.б. еңбектерінде қарастырылады.

Р.Сыздық өз зерттеуінде: «Сөз сазы сөйлеу үстінде сөздердің дұрыс айтылып, құлаққа жағымды естілуі; сөйлеу мәнерінің өзі біркелкі болмайды, көтеріңкі, салтанатты үнмен, кейде толық әуенмен айтылады» деп көрсетеді [25]. Фоностилистканың негізгі мәселелері және сөз мәнері туралы жүйелі зерттеулер Ә.Жүнісбек, К.Хұсайын еңбектерінде жан-жақты талданады. З.Базарбаева, интонацияның негізгі бес функциясын жіктей келе, сөйлемнің коммуникативтік мағынасымен бірге эмоциялық-экспрессивтік түрлерін анықтайды.

Ал ғылыми, ресми-іскери стильдегі мәтіндерде интонация тұрақты және біркелкі болады. Фонетикалық экспрессия – поэтикалық сөйлеудің әлеуетін жүзеге асыру үшін қолайлы тәсіл. Дыбыс сөз сияқты поэзияның материалы болып табылады. Сол себепті поэтикалық фоностилистиканың орталық проблемасы – мәтіннің дыбыстық ұйымдастырылуы болып табылады.

жүктеу 75,55 Kb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 26