Атырау облысы Тілдерді дамыту жґніндегі басќармасы



жүктеу 5,41 Mb.
бет6/23
Дата18.12.2017
өлшемі5,41 Mb.
#4511
түріОқулық
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   23

1-тапсырма. Аудиоқұралдан берілген мәтінді тыңдаңыз.

Түсініңіз.
Іскерлік қарым – қатынас әдебі
Біздің заманымыз – іскер, белсенді, өздігінен жол таба білуге бейім адамдар заманы.

Белсенділік, қиыннан жол таба білетін іскерлік – адамды көздеген мақсатына жеткізеді. Бұл орайда адамның өз қабілет деңгейін жан-жақты көрсете алуының бір негізі – оның білімділігімен қатар ортамен іскерлік қарым-қатынас жасау сырын, ондағы өзін ұстай білу, сөйлеу этикасын меңгеруіне де байланысты. Дәл тауып айтылған сөз әрқашанда адамды өз мақсатына жеткізіп отыратыны тарихтан да белгілі. Сөз адамның ойын, көзқарасын білдіреді, оның қоғамдағы өзіндік орнын табуына ықпал етеді. «Сөзіне қарай кісіні ал, кісіге қарап сөз алма», - деп Ұлы Абай айтқандай, адам сөз арқылы өзін танытады. Ой- пікірін де мәнді сөзімен қорғай алады.

Ендеше, іскерлік қарым – қатынастағы негізгі түйіндердің бірі – ондағы тілдік ерекшеліктерді білу, сауаттылық, сөйлеу әдебін меңгеру.


  • Іскерлік қарым-қатынас – мекеме, кәсіпорын, өндіріс, өнеркәсіп саласында қызмет істейтін кісілердің өзара және басқа да қызмет барысындағы адамдардың бір-бірімен пікірлесуі, келіссөз жүргізуі, келісімшарт жасауы, қажетті құжаттар алмасуы нәтижесінде болатын әрекет.

  • Іскерлік қарым-қатынас әдебі (этикасы) сөйлеушінің өз ісіне жауапкершілікпен қарауынан, өзін-өзі ұстауынан, сыпайылығынан, өжеттігінен, батылдығынан, тартымды, жағымды сөйлеу мақамынан көрінеді.

  • Ортаға, пікірлесетін адамға құрметпен қарау мен сәлемдесуде, өзін, жұмыс орнын таныстыруда, ондағы ұлттық дәстүрді сақтау әрекетінің белгілі бір қалыптасқан қағидалары болады. (Ұлттық дәстүрді сақтау көбінде халықаралық және шетелдік әріптестермен байланыста байқалады).

  • Тақырыпқа байланысты тілдік терминдерді дұрыс, біліктілікпен қолдану, тапқырлықпен нақты, жүйелі сөйлеу де іскерлік әдебін танытады.

  • Іскерлік қарым-қатынаста тіл табысуға кері әсерін тигізетін нәрселер: пікір алысқалы отырған мәселенің, тақырыбын жетік білмеу, сөз мағынасын түсінбеу, логикалық ой - өрісінің жетіспеуінен сөзді дамытып әкете алмау, мәнсіз көпсөзділік, өз айтқанынан қайтпау, дәлелсіз қайшы пікірге келу, жігерсіздік, ұялшақтық.


2-тапсырма. Мәтіндегі жаңа сөз тіркестерімен танысыңыз. Оларды дәптерге көшіріп жазыңыз.


Іскерлік қарым-қатынас

Көздеген мақсатына

Өзін ұстай білу

Сөйлеу әдебі

Негізгі түйін

Құжаттар алмасуы

Ұлттық дәстүр

Біліктілікпен қолдану



Жүйелі сөйлеу

Тіл табысу

Тақырыбын жетік білмеу

Сөз мағынасы

Ой-өрісінің жетіспеуі

Мәнсіз көпсөзділік

Қайшы пікір



3-тапсырма. Мәтінге құрылған төмендегі жоспарды ретіне қарай орналастырыңыз.

1. Біздің заманымыз қандай адамдар заманы?

2. Іскерлік қарым-қатынастағы негізгі түйіндерді ата

3. Сөйлеушінің іскерлік әдебін қалай білуге болады.

4. Ұлттық дәстүрді сақтау әрекетінің қалыптасқан нормалары қандай?

5. Тіл табысуға кері әсерін тигізетін нәрселерді білесіз бе?


4-тапсырма. Мәтінге құрылған төмендегі жоспарды ретіне қарай орналастырыңыз.

1. Біздің заманымыз

2. Негізгі түйіндердің бірі

3. Іскерлік қарым-қатынас әдебі

4. Ұлттық дәстүрді сақтау

5. Кері әсерін тигізетін нәрселер.


Сөз мағынасын саралайық!



Тыңдалым
5-тапсырма. Аудиоқұралдан берілген мәтінді тыңдаңыз. Мәтіндегі негізгі ойды анықтаңыз.
Мұны білгеніңіз жөн!

Іскерлік әңгіме
Іскерлік әңгіменің нәтижесі жеке адамның іскер топ ортасында немесе іскер адаммен бетпе-бет сөйлескенде өз пікірін өтімді айта білу, пікірін қорғай алу, сөзін дәлелді жеткізу дағдыларын меңгергенде оң болады. Сондықтан субъекті көздеген мақсатына жету үшін іскерлік әңгіме тақырыбын, оның негізгі жүйесін алдын ала жоспарлауы тиіс. Кездейсоқ, тосын сұрақтарға жауап беруге психологиялық дайындық жасау да көп көмек береді. Адам іскерлік әңгімеде өзінің жұмысқа қабілетті екенін, бұл мәселені жан – жақты білетінін таныту үшін артық сөз, артық мақтанға бой алдырмауы керек.

Дайындықтың бірінші қадамы кімге баратыныңды зерттеуден басталады. Қызметке қабылдайтын жауапты адамның жалпы болмысы қандай, онымен қалай тіл табысуға болады деген мәселені анықтап алған ұтымды.

Екінші мәселе – сөзді бастау, ойды негіздеу, басты тұжырым қандай болу керек дегенді жоспарлау. Ол үшін мынадай жайттарға баса назар аударылады.

1. Фактінің, деректің мол болуы

2. Себептер мен тұжырымның сәйкес келуі

3. Басты мәселенің шешілуінің тиістілігіне деген сенім

4. Мәселенің екі жаққа да пайдалылығының дәлелділігі

5. Мәселені шешудің бірнеше жолын қатар ұсыну

Мүмкіндігіңе қарай, іскерлік әңгімеге дайындықты таныс, жолдас адамдармен «дайындық (репетиция)» жасап алудың пайдасы мол.
Назар аударыңыз!
Леп белгісі




Қойылатын орын

Мысалы

1

Көтеріңкі дауыспен айтылған лепті сөйлем мен бұйрықты сөйлеммен кейін

Шіркін, қандай керемет!

Тарт қолыңды!



2

Көтеріңкі дауыспен бұйыра, өтініш білдіре айтылған сөйлемнен кейін

Қалағаныңызды алыңыз! – деді Ботагөз жадырап, бір жақсылық хабар күтіп.

3

Ұранды сөйлемнен кейін

Жасай бер, көркейе бер, менің Қазақстаным!!!

4

Көтеріңкі дауыспен айтылған қаратпа, одағай сөздерден кейін

- Қарағым! Қанатым! Енді қайтейін! Қолымнан келгені осы.

5

Көтеріңкі дауыспен «жоқ», «ия» деген сөздерден кейін

- Жоқ! Қайтсең де тауып әкел!

6

Сәлемдескенде айтылатын, ішінде сұраулық шылауы бар тіркестерден кейін

- Амансың ба, қарағым! – деп қария балаға қарады.




Жазылым
6-тапсырма. Төменде берілген сөйлемдерді аяқтаңыз
1. Белсенділік, ... іскерлік – адамды... жеткізеді.

2. ... адамның ойын, ... білдіреді, оның... табуына ықпал етеді.

3. Ой-пікірін де... қорғай алады

4. Тілдік... дұрыс, ... қолдану, ... нақты, ... сөйлеуде... әдебін танытады

5. Тіл табысуға... тигізетін нәрселер:... отырған мәселенің... білу, ... түсінбеу, ... жетіспеу, ... көп сөзділік.
7-тапсырма. Мәтінді рөлге бөліп, оқыңыз. Түсініңіз.
ҚАЗЫБЕК ПЕН ҚОҢТӘЖІ
Қалмақ ханы ашулы жүзбен түсін суытып, мұртын тікірейтіп:

- Ия, қазақтар; неменеге келдіңдер, айтатындарың болса, айтыңдар, – депті. Бұлардың басшысы Тайкелтір би асып айтпайтын, бұқпа кісі екен, «ә» дегеннен сөз таластырып қайтеміз деген кісіше:

Өлеңді өзгеге бердік,

Өрлікті төменге бердік.

Алдияр тақсыр, алдыңа келдік

Берсең – алдық,

Бермесең – қалдық.

Сөзді өзіңе салдық! – деп, үш-төрт ауыз тақпақпен сөзді тастай береді. Сонда айбыны тасып тұрған Қоңтәжі сөйлеген сөзіне мерейі үстем болып:



    • Олай болса, кешке шейін бір жауап қайырармын, жауап қайтпай қалатын күн болса, ат-тонның амандығында елді тапқан да теріс болмас, – депті.

Сөйтіп Тайкелтір үш-төрт ауыз тақпақпен сөзді тастай беріп еді, хан оны екі ауыз сөзбен үзіп тастайды. Үзілген сөзді жалғап қазақ жағынан ешкім ештеңе дей алмайды. Қазақ-қалмақ таразыға бір түскендей болады. Қазақ елшілері тығырыққа тірелгендей болып қалады. Сонда Қазыбек есік жақта отырып еді, айнала бір қарап, ешкім ештеңе демеген соң, орнынан атып тұрып, Қоңтәжіге қарап: «Біз – қазақ деген мал баққан елміз, бірақ ешкімге соқтықпай жай жатқан елміз. Елімізден құт-береке қашпасын деп, жеріміздің шетін жау баспасын деп, найзаға үкі таққан елміз, ешбір дұшпанды басындырмаған елміз. Досымызды сақтай білген елміз, дәм – тұзды ақтай білген елміз, асқақтаған хан болса, хан ордасын таптай білген елміз. Атадан ұл туса, құл боламын деп тумайды, анадан қыз туса күң боламын деп тумайды. Ұл мен қызды қаматып отыра алмайтын елміз. Сен – қалмақ, біз – қазақ, қарпысқалы келгенбіз. Қазақ, қалмақ баласы, табысқалы келгенбіз. Танымайтын жат елге танысқалы келгенбіз. Танысуға көнбесең, шабысқалы келгенбіз. Сен – қабылан болсаң, мен – арыстан, алысқалы келгенбіз. Жаңа үйреткен жас тұлпар жарысқалы келгенбіз. Тұтқыр сары желіммен, жабысқалы келгенбіз. Сен – темір де, мен – көмір, еріткелі келгенмін. Екі еліктің баласын теліткелі келгенмін, егесетін ер шықса иілткелі келгенмін. Берсең, жөндеп бітіміңді айт, не тұрысатын жеріңді айт», –дейді.

Сонда хан:



    • Ой, өзің жөніңді айтшы, атың кім? – депті.

    • Атым – Қазыбек, әкем – Келдібек би. Ұлтым – қазақ, руым – Қаракесек, -деп, жауап беріпті.

    • Ендеше, даусың қаздың даусындай қаңқылдап шығады екен, есімің Қаз дауысты Қазыбек боп қайта жаңғырсын – деп, оның қанаты бар, жас тұлпар, өркеші бар нар, заңғары бар тау екендігін қабылан түсті Қоңтәжі түсініп, түсі жылып, шыбықтай иіліпті.

1. Қаз дауысты Қазыбек туралы не білесіз?

2. Қазіргі кезеңмен салыстырыңыз.

3. Қарамен берілген сөзді жаттап алыңыз.
8-тапсырма. Төмендегі сөзді топтастырыңыз. Мағынасын ашыңыз.

Үлгі

іскерлік


ресми

бейресми


халықаралық

Кездесу достық, жолдастық

жоспарлы

тосын, күтпеген

елші

келісім


Тапсырма. «Елдестірмек елшіден» тақырыбында қосымша мәлімет іздеңіздер. Сайт: www.google.kz,

www.astana.kz,

www.egemen.kz,

www.yandex.kz.

9-тапсырма. Берілген сөздерден сөз тіркесін құрастырыңыз.

Сұнқар, тұлпар, қыран, заңғар, ұлы, ер


10-тапсырма. Кездесу сөзінің синонимін, антонимін көрсетіңіз.
Рефлексиялық тапсырмалар

  • Сіз ресми кездесуге жиі барасыз ба?

  • Іскерлік кездесуге асығып бара жатқаныңызда, жолда көлігіңіз бұзылып қалды болмаса машина кептеліске тап болды. Мұндай жағдайда сіз не істер едіңіз?

  • Ресми кездесуде өзіңізді қалай ұстайсыз?

  • Теледидардан қандай бағдарлама қарағанды ұнатасыз? Ойыңызды дәлелдеңіз.

  • Кездесу кезінде тосын оқиғаға тап болған кезіңіз болды ма?


Пікір алысайық, әңгімелесейік!

1-тапсырма. Өз мекемеңде өзара және басқа да қызмет барысындағы адамдармен пікірлесуің болмаса келіссөз жүргізуіңізге сұхбат құрыңыз.

2-тапсырма. Мекемеге арнайы өтінішпен келген адамды қалай қабылдар едіңдер?

3-тапсырма. Сіздерге үлкен бір мекемеге барып газет – журналға жазылу туралы келісім жасау жүктелді. Ұжым мүшелерімен сөйлесіп, үгіттеу керек. Қай басылымға қалай жарнама жасап, үгіттер едіңдер? Айтар сөздеріңді дайындаңдар.


Даналық мәйегі


Т Е С Т
1. «Сен – қабылан болсаң, мен – арыстан, алысқалы келгенбіз. Жаңа үйреткен жас тұлпар жарысқалы келгенбіз» - үзінді кімнің сөзінен алынған?

А) Төле би;

Ә) Қазыбек би;

Б) Әйтеке би;

В) Майқы би.

2. ХХІ ғасыр қандай адамдар заманы?

А) Ой-пікірін тыңдайтындар заманы;

Ә) Өжет, батыл да батырлар;

Б) Іскер, белсенді, өздігінен жол таба білетін;

В) Оқығандар заманы.

3. Ұлттық дәстүрді сақтау қандай байланыста байқалады?

А) Қиыннан жол таба білетін уақытта;

Ә) Келіссөз жүргізген мезгілде;

Б) Іскерлік қарым-қатынас әдебінде;

В) Халықаралық және шетелдік.

4. «Сөзіне қарай кісіні ал, кісіге қарап сөз алма» кімнің айтқан сөзі

А) Абай;

Ә) Майқы би;

Б) Жиренше шешен;

В) Қоңтәжі.

5. «Белсенді» дегенді қалай түсінесіз?

А) білімді, ақылды;

Ә) қажырлы, ынталы, жігерлі;

Б) шапшаң, тез, көзді ашып-жұмғанша;



В) епті, икемді, ыңғайлы.

4-САБАҚ. АУДИТОРИЯНЫ ТАНИ БІЛЕМІЗ БЕ?
Тілдесім
жүктеу 5,41 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   23




©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет
рсетілетін қызмет
халықаралық қаржы
Астана халықаралық
қызмет регламенті
бекіту туралы
туралы ережені
орталығы туралы
субсидиялау мемлекеттік
кеңес туралы
ніндегі кеңес
орталығын басқару
қаржы орталығын
қаржы орталығы
құрамын бекіту
неркәсіптік кешен
міндетті құпия
болуына ерікті
тексерілу мемлекеттік
медициналық тексерілу
құпия медициналық
ерікті анонимді
Бастауыш тәлім
қатысуға жолдамалар
қызметшілері арасындағы
академиялық демалыс
алушыларға академиялық
білім алушыларға
ұйымдарында білім
туралы хабарландыру
конкурс туралы
мемлекеттік қызметшілері
мемлекеттік әкімшілік
органдардың мемлекеттік
мемлекеттік органдардың
барлық мемлекеттік
арналған барлық
орналасуға арналған
лауазымына орналасуға
әкімшілік лауазымына
инфекцияның болуына
жәрдемдесудің белсенді
шараларына қатысуға
саласындағы дайындаушы
ленген қосылған
шегінде бюджетке
салығы шегінде
есептелген қосылған
ұйымдарға есептелген
дайындаушы ұйымдарға
кешен саласындағы
сомасын субсидиялау