24
долларына дейін қысқаруы кезінде оң сальдо 16,5 есеге, 3866,7 млн. АҚШ
долларынан 232,2 млн. АҚШ долларына дейін қысқарды. Бұл импорттық
жеткізілімдердің 20,6%-ға, 3958,3 млн. АҚШ долларынан 4772 млн. АҚШ
долларына дейін ұлғаюына және экспорттың 36%-ға, 7825 млн. АҚШ долларынан
5004,2 млн. АҚШ долларына дейін төмендеуіне байланысты болды.
2015 жылдың қорытындысы бойынша сыртқы сауданың көлемі 7782,3 млн.
АҚШ долларына дейін немесе 2014 жылдың деңгейіне қатысты 20,3%-ға дейін
және 2013 жылдың деңгейіне 17,5%-ға қысқарды. Экспорт жеткізу құрылымында
4075 млн. АҚШ долларына дейін тиісінше 18,4%-ға және 17,6%-ға , импорт –
3707,5 млн. АҚШ долларына 22,3% және 17,4%-ға қысқарды.
2013-2015 жылдар бойы ЕАЭЫ-на мүше елдер үлесінің 2013 жылы 21,7%-
ға, 2014 жылы 24,8%-ға және 2015 жылы 31,1%-ға ұлғаюымен сыртқы
экономикалық сауда құрылымында жеткізу жағрапиясының өзгеруінің орнықты
тренді байқалады.
Ішкі сауда
Елорданың ЖӨӨ құрылымында сауда ең серпінді дамып жатқан
салалардың бірі болып табылады. Сауданың ЖҚҚ 2012 жылғы 585,9 млрд.
теңгеден (ЖӨӨ үлес – 22,7%) 2013 жылы 773,8 млрд. теңгеге дейін (ЖӨӨ үлес –
22,2%) және 2014 жылы 882,9 млрд. теңгеге дейін (ЖӨӨ үлес – 22,4%) өсті. Бұл
салада орташа жылдық өсім қарқыны 16,7% құрды.
2015 жылдың қорытындысы бойынша сауда саласындағы ВДС 2014 жылға
3,1%-ға, 2013 жылға 10,4%-ға өсумен 1005,9 млрд. теңгеге жетті. Орташа жылдық
өсу қарқыны 2013-2015 жылдары 10,1% құрады.
Бөлшек тауар айналымының мөлшері нақты көріністе 62,6%-ға, 2012 жылғы
429,1 млрд. теңгеден 2013 жылы 543,7 млрд. теңгеге дейін және 2014 жылы
615,2 млрд. теңгеге дейін ұлғайды. Сонымен қатар, орташа жылдық өсім қарқыны
2012-214 жылдары 17,6% құрады.
7-диаграмма
Бөлшек тауар айналымының мөлшері, млрд. теңге
2012-2014 жылдары ресми тіркелген дистрибьюторлардың құрылымында ірі
компаниялардың үлесі 2012 жылғы 8% -дан 2014 жылы 26,4%-ға дейін өсті.
25
Нарықта шағын кәсіпорындардың болуы шағын, тисініше 34,6%-дан 37%-ға дейін
ұлғайды.
2015 жылы жоғары инфляциялық қысым негізінде бөлшек тауар айналымы
серпінінің 2013 жылғы 122,4%-дан және 2014 жылғы 116%-дан 101,7%-ға дейін
төмендеуі байқалады.
Елордада сауда кәсіпорындарының желісі 2012-2014 жылдары 16,3%-ға,
2012 жылғы 5 461 бірліктен 2013 жылы 4 774 бірлікке дейін және 2014 жылы
4 575 бірлікке дейін қысқарды. Бұл үрдіс сауда жасайтын жеке кәсіпкерлер
санының 18,8%-ға, 2012 жылғы 4 893 бірліктен 2013 жылы 4 219 бірлікке дейін
және 2014 жылы 3 974 бірлікке дейін төмендеуіне байланысты болды. Ал сауда
кәсіпорындарының саны 5,8%-ға, 2012 жылғы 568 бірліктен 2013 жылы 555
бірлікке дейін және 2014 жылы 601 бірлікке дейін ұлғайды.
Сауда алаңы 6%-ға, 2012 жылғы 512 234 шаршы метрден 2013 жылы
518 363 шаршы метрге дейін және 2014 жылы 542 483 шаршы метрге дейін
ұлғайды, оның ішінде жеке кәсіпкерлер бойынша 22,7%-ға, 191 762 шаршы
метрден 201 157 шаршы метрге дейін және тиісінше 235 343 шаршы метрге дейін
ұлғайды.
Сауда базарларының саны 1 бірлікке, 2012-2013 жылдардағы 26-дан
2014 жылғы қорытынды бойынша 25-ке дейін, ал олардың ауданы 2012 жылғы
412 388 шаршы метрден 2013 жылы 324 830 шаршы метрге дейін және 2014 жылы
304 889 шаршы метрге дейін қысқарды.
2015 жылы сауда кәсіпорындарының алаңы 2014 жылыдң деңгейіне 15,5%-
ға, 2013 жылы - 21%-ға өсумен 626,6 мың шаршы метрді құрады. Сауда
нарығының саны сауда алаңдарының 3,2%-ға 314,8 мың шаршы метрге дейін
өсуімен 2014 жылдың деңгейінде қалды.
2013 жылмен салыстырғанда сауда кәсіпорындарының жалпы санының
3,3%-ға 4774 бірліктен 4617 бірлікке дейін қысқаруы байқалады, бұл жеке
кәсіпкерлер санының 5,4%-ға 4219 бірліктен 3993 бірлікке дейін азаюымен
негізделеді. Ал сауда кәсіпорындарының саны 12,4%-ға 555 бірліктен 624
юірлікке дейін ұлғайды.
7-кесте
Сауда инфрақұрылымының дамуы
Көрсеткіштің
атауы
2013 жыл
2014 жыл
2015 жыл
Объектілердің/субъ
ектілердің
мөлшері, бірлік
Ауданы,
ш.м.
Объектілер-
дің/субъектілердің
мөлшері, бірлік
Ауданы,
ш.м.
Объектілер-
дің/субъектілерді
ң мөлшері, бірлік
Ауданы,
ш.м.
Сауда
кәсіпорындарының
желісі,
оның
ішінде:
4 774
518 363
4 575
542 483
4 617
626 648
Жеке кәсіпкерлер
4 219
201 157
3 974
235 343
3 993
260 596
Сауда
жасайтын
кәсіпорындар
555
317 206
601
307 140
624
366 052
Сауда
базарларының саны
26
324 830
25
304 889
25
314 770
Бюджетті жоспарлау мен атқарудың тиімділігін арттыру
26
Бюджеттің кіріс бөлігі және шығыстарының негізгі бағыттары
Экономикалық өсудің серпінді қарқыны елорда бюджеті көлемінің өсуіне
әсер етеді. Сонымен, мемлекеттік бюджетке кірістер 2013 жылдан 2015 жылға
дейін 40 %-ға, 610,2 млрд. теңгеден 853,4 млрд. теңгеге дейін ұлғайды.
Астана қаласы бюджетінің кіріс бөлігі 2013 жылғы 141,7 млрд. теңгеден
2015 жылы 191,2 млрд. теңгеге дейін ұлғайды.
Бюджет кірістерін қалыптастырудың негізгі құрылымында 2015 жылдың
нәтижесі бойынша жоғары үлесті салықтық түсімдер (89,3% немесе 170,7 млрд.
теңге) құрайды, салықтық емес түсімдер 3,7 % немесе 7 млрд. теңгені, негізгі
капиталды сатудан түскен түсімдер – 6,5% немесе 12,4 млрд. теңгені құрайды.
Салықтық түсімдер үлесінің 2013 жылғы 86%-дан 2014 жылғы 87,7%-ға және
2015 жылы 89,3%-ға дейін ұлғайғандығы байқалады.
2012-2013 жылдармен салыстырғанда салықтық түсімдер үлесінің 2012
жылғы 83,8%-дан 2013 жылғы 86%-ға және 2014 жылғы 87,7%-ға дейін ұлғаюы
байқалады.
Елорданың өңірлік қимасында республиканың шамамен 14,2% қамтамасыз
етіледі, ал 1 тұрғынға шаққанда (916,8 мың теңге) Атырау облысынан кейін 2
орында (1088,8 мың теңге).
8-диаграмма
Қалыптастыру көздері қимасында бюджеттің
кіріс бөлігінің өсу серпіні, млрд. теңге
Бюджеттің кіріс бөлігінің өсуі басымды инфрақұрылымдық және әлеуметтік
жобаларды қаржыландыруды ұлғайтуға, сондай-ақ халықтың экономикалық
белсенділігін ынталандыруға және экономиканы кредиттеуге қосымша қаражат
бағыттауға мүмкіндік берді.
Бюджеттің кіріс бөлігінің құрылымы даму шығыстарымен (52 %) және
ағымдағы шығындармен 48%) ұсынылады.
Солай, инфрақұрылымдық кешенді дамытуға бағытталған қаржыландыру
көлемі 2015 жылдың қорытындысы бойынша 2014 жылғы деңгеймен
салыстырғанда өсіммен, 193,6 млрд. теңгені құрды. Салалар құрылымында ең
жоғары үлесті тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық (20,7% немесе 79,9млрд.
Достарыңызбен бөлісу: | 
