Қасымова Ә.Ә.,Оспанов Е. А. оқытушылар $$$umkd year$2013

Жалпылама қолданылатын сөздер мен терминдер

жүктеу 3,91 Mb.

бет	4/12
Дата	17.01.2018
өлшемі	3,91 Mb.
	#7577
түрі	Жұмыс бағдарламасы

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 12

Жалпылама қолданылатын сөздер мен терминдер

(Общеупотребляемые слова и термины)

Бір тілде сөйлейтін адамдардың бәріне түсінікті ортақ сөздерді жалпылама қолданылатын сөздер дейміз. Жалпылама лексика адам баласының күнделікті тіршілігіне қажетті заттар мен құбылыстарды, әрекеттерді және т.б. ұғымдарды атайды. Мысалы, су, ауа, тамақ, үй, нан т.б.

Жалпылама қолданылатын сөздер тура мағынасында жұмсалады.

Терминдер – ғылым, техника, өндіріс т.б. салаларындағы ұғымдар мен жеке сөздердің атаулары. Терминдер тек тура мағынада қолданылатындығымен ерекшеленеді, мағына үнемі тұрақты болады. Терминдерді арнаулы сөздер деп те атайды. Бұларда стильдік бояу болмайды.

Термин сөздердің жасалу жолдары:

Қазіргі қазақ тіліндегі терминдер орыс, араб, еуропа тілдерінде қалыптасқан үлгісінде жұмсалады: мәтін, квадрат, синоним, эпос, поэзия т.б.
Қазақ тілінен балама табу арқылы: хаттама (протокол), нарық (рынок), ғарыш (космос) т.б.
Сөздерді біріктіру арқылы жаңа термин жасалады: төлқұжат (паспорт), әнұран (гимн) т.б.

1-тапсырма. Ұялы телефондар, фотоаппараттар, компьютер түрлеріне 3-4 жарнама жазыңыз.
2-тапсырма. «Тұран» университетіндегі «Ақпараттық жүйе» мамандығы жайында мағлұмат алып, мәтін құрастырыңыз.

3-тапсырма. Ақпараттық кеңістік, ақпараттық бөлім, ақпараттық технология, ақпараттық бағдарлама, ақпараттық жүйе сөз тіркестерімен сөйлем құраңыздар.
4-тапсырма. Компьютерге қатысты термин сөздерге түсінік беріңдер және сөздік жасаңдар. Компьютер жөнінде өз білгендеріңді ой таразысына салап, оның суреті бойынша термин сөздерді кірісітіріп мәтін құраңдар.
&&&

$$$003-004-002$3.3.4.2 №4 сабақтан алған білімді тексеру тапсырмалары

Мәтін бойынша сұрақтарға жауап беріңіз.

Ақпараттық жүйе дегеніміз не ?
Ақпараттық жүйені қандай кластарға бөлуге болады?

&&&

$$$003-005-000$3.3.5 Практикалық сабақ №5

Компьютердің тарихы. Кірме сөздер.

&&&

$$$003-005-001$3.3.5.1 Практикалық сабаққа арналған оқу-әдістемелік нұсқаулар №5

Сабақ мақсаты:

Берілген гармматикалық және лексикалық тақырыптардың мазмұнын ашып мейлінше академиялық білімдерін арттыру:

Компьютер тарихын туралы мәлімет беретін сәтінмен танысу, жаңа сөздерді жаттау;
басқа тілден енген сөздер туралы өткенді қайталау, кәсіби тәжірибеде қолдану.

Әдістемелік нұсқау

Компьютердің тарихы

Компьютер тарихы көлемді есептеулерді жеңілдету жолдарын іздестірумен тығыз байланысты. Тіпті көп санды қарапайым арифметикалық операциялардың өзі адам миы үшін қиындық туғызады. Сол үшін ежелден-ақ қарапайым есептегіш құрал – абак пайда болған. Он жетінші ғасырда күрделі математикалық есептерді жеңілдететін логарифмикалық сызғыш пайда болған. 1642 жылы Паскаль Блез сегіз зарядты есептегіш механизм құрастырып шығарған. Екі жүз жылдан кейін 1820 жылы француз Шарль Голь көбейту мен бөлуді орындай алатын арифмометр ойлап шығарған. Бұл прибор есепшілердің таптырмайтын құралына айналған.

Ғылым мен техниканың одан әрі дамуы 1940 жылдары бірнеше рет есептегіш машиналарды шығаруға мүмкіндік берді. 1944 жылы Ай-Би-Эмнің өндіріс орындарының бірінде Гарвард университетінің ғалымдарымен АҚШ тапсырыс бойынша «Марк-1» деп аталатын машина құрастырып шығарды. Бұның салмағы 35 тонна болды.

1960 жылдардың басына қарай көлемді статистикалық мәліметтерді өңдеу үшін компьютерлер кеңінен қолданыла бастады. Бағасы қымбат болғандықтан, компьютерлер барлық салада қолданыла алмады.

1970 жылы «Intel» компаниясының қызметкері Эдвард Хофф тұңғыш микропроцессорды ойлап шығарды.

Жаңа сөздерді жаттаңыз.

компьютер тарихы – история компьютера

көлемді есептеулер – объемные вычисление

іздестіру – изыскание

тіпті – даже

көп санды қарапайым арифметикалық операциялар – многочисленные простые арифметические операции

қарапайым есептегіш құрал – простое вычислительное средство

күрделі математикалық есептер – сложные математические вычисления

логарифмикалық сызғыш – логарифмитическая черта

сегіз зарядты есептегіш механизм – восьмизарядный вычислительный механизм

құрастырып шығарған – сконструировал

көлемді статистикалық мәліметтер – объемные статитические данные

1-тапсырма. Мәтін бойынша сұрақ-жауап құрыңыз.
2 –тапсырма. Көп нүктенің орнына тиісті сөздерді қойыңыз.

Компьютер тарихы көлемді есептеулерді жеңілдету жолдарын .......тығыз байланысты. Тіпті көп санды қарапайым арифметикалық операциялардың өзі ........қиындық туғызады. Сол үшін ежелден-ақ қарапайым есептегіш құрал –.......пайда болған. Он жетінші ғасырда күрделі математикалық есептерді жеңілдететін .........пайда болған. 1642 жылы Паскаль Блез сегіз зарядты ..........құрастырып шығарған. Екі жүз жылдан кейін 1820 жылы француз Шарль Голь көбейту мен бөлуді орындай алатын ........ойлап шығарған. Бұл прибор есепшілердің таптырмайтын құралына айналған.

Ғылым мен техниканың одан әрі дамуы 1940 жылдары бірнеше рет .........шығаруға мүмкіндік берді. 1944 жылы Ай-Би-Эмнің .........бірінде Гарвард университетінің ғалымдарымен АҚШ ....... бойынша «Марк-1» деп аталатын машина құрастырылып шығарылды. Бұның салмағы 35 тонна болды.

1960 жылдардың басына қарай көлемді ...... өңдеу үшін компьютерлер кеңінен қолданыла бастады. Бағасы қымбат болғандықтан, компьютерлер ....... қолданыла алмады.

1970 жылы «Intel» компаниясының қызметкері Эдвард Хофф тұңғыш .......... ойлап шығарды.
3 тапсырма. Қазақ тіліне аударыңыз.

Механические вычислительные машины. Первый арифмометр сконструировал Блез Паскаль в 1642. Более сложную механическую вычислительную машину изобрел английский ученый Бэббидж в 1822 г. Первый ЭВМ в 1945 г. в США создали «ЭНИАК». Эта ЭВМ состояла из 18000 электронных ламп, весила 30 тонн, выполняла 500 сложений в секунду, а «запоминала» только 512 чисел.

Кірме сөздер

Басқа тілден енген сөздерді кірме сөздер дейміз. Өз тарихында қазақ халқы көптеген елдермен қарым-қатынас жасап, аралас-құралас болғаны мәлім. Соның нәтижесінде араб, парсы, моңғол, орыс тілдерінен қазақ тіліне көптеген сөздер енген. Керісінше, қазақ тілінен де көптеген сөздер енді. Мысалы, араб және парсы тілінен енген адам, әлем, ғылым, қоғам, мектеп, тарих, әдебиет, мәдениет, емтихан т.б.сөздер бар.

Моңғол тілінен ел билеуге байланысты ұлыс, нөкер, жасақ, аймақ, жарлық сөздері енген.

Ал орыс тілінен қазақ тілінен жәшік, тәрелке, керуерт, бөтелке, бәтеңке, кәмпит, сөмке т.б.

Латын тілінен: лекция, республика, министр, операция.

Неміс тілінен: орден, штурм, рота, кран.

Француз тілінен: жюри, батальон, дуэль, гарнизон.

Ағылшын тілінен: бокс, вагон, вокзал, митинг.

Соңғы жылдары кірме сөздердің біразы қазақшаға аударылды:

Самолет –ұшақ, вертолет –тікұшақ, коллектив –ұжым т.б.
4 тапсырма. Мәтіннен кірме сөздерді теріп жазыңыз.

5-тапсырма. Қазіргі тілімізге басқа тілден енген сөздердің көпшілігі компьютер мен экономикаға қатысты 10 сөзге қосымша жалғап, сол сөздермен сөйлем құраңыздар.

6-тапсырма. Байланыс жүйесі туралы жолдасыңызбен сөйлесіңіз.

Адамдармен байланыс жасауды ұнатасыз ба ?
... .
Сіз пошта бөлімшесіне жиі барып тұрасыз ба?
..... .
Хат жазуды ұнатасыз ба?
... .
Үйіңізде компьютер бар ма? Электронды пошта арқылы хат жібересіз бе?
... .
Факс-бюро немесе Интернет дәмханасына барып тұрасыз ба?
... .
Факс жібере аласыз ба?
Ұялы телефондарыңыз бар ма?
Байланыстың қай түрін жиі пайдаланасыз? Неге ?

&&&

$$$003-005-002$3.3.5.2 №5 сабақтан алған білімді тексеру тапсырмалары

Өлеңді жаттап алыңыз,түсінгеніңізден жазбаша мәлімет беріңіз.

Өнер – білім бар жұрттар

Тастан сарай салғызды

Айшылық алыс жерлерден

Көзді ашып-жұмғанша

Жылдам хабар алғызды

Білімді жиды жалықпай

Суда жүзді балықтай

Біз болмасақ, сіз барсыз

Желкілдеп өскен жас ұрпақ

Сіздерге бердім батамды-ай. Ы.Алтынсарин

&&&

$$$003-006-000$3.3.6 Практикалық сабақ №6

Компьютер деген не? Фразеологизмдер.

&&&

$$$003-006-001$3.3.6.1 Практикалық сабаққа арналған оқу-әдістемелік нұсқаулар №6

Сабақ мақсаты:

Лексикалық мәтінге толық талду жасаңыз, жаңа сөздерді жаттап алыңыз;
Фразеологизмдерден өткенді қайталау, берілген тапсырмаларды орындау.

Әдістемелік нұсқау

Компьютер деген не?
«Компьютер» сөзі ағылшын тілінен аударғанда «есептеуіш», яғни есептеуге арналған құрылғы дегенді білдіреді. Компьютерлер есептеу операцияларының күрделі қатарларын адамның қатысуынсыз, алдын ала көрсетілген нұсқаулық-бағдарлама бойынша жүргізуге мүмкіндік береді.
Есептеуіш техниканың қазіргі тарихының негізі 1943 жылы «Марк-І» машинасының дүниеге келуінен бастап қаланды. Компьютерлердің алдыңғы буындары шамдық есептеуіш машиналар болатын, олардың орнын транзисторлы электронды есептеуіш машиналар (ЭЕМ), содан кейін – интегралды сызбалар пайдаланылатын ЭЕМ және ең ақырында, қазіргі таңда аса үлкен интеграциялық деңгейлі сызбалар пайдаланылатын ЭЕМ басты.
Қазіргі кезде компьютерлер көмегімен сандық есептеулер жүргізіліп қана қоймайды, баспаға кітаптар әзірленеді, музыка, суреттер, кинофильмдер жасалады, заводтар мен ғарыштық кемелерді басқару жүзеге асырылады және т.б.

Қазіргі заманғы компьютер – бұл ақпаратты іздеуге, жинауға, сақтауға, өңдеуге және сандық пішімде пайдалануға арналған құрылғы.

Бүгінде компьютерлердің бесінші буыны ЭЕМ-нің суперкомпьютерлер, мейнфреймдер, серверлер және дербес компьютерлер сияқты негізгі түрлерін ұсынады.

Алғашқы дербес компьютер, яғни жеке пайдалануға арналған компьютерді 1981 жылы IBM фирмасы ұсынды. IBM құрастырушыларының сәтті технологиялық шешімдері мен Microsoft фирмасының бағдарламалық жабдықтары арқасында компьютер жаппай пайдалануға лайықталып, IBM PC стандарты пайда болды.

Құрылысы бойынша компьютерлер бірнеше түрлі болады: үстел үстінде тұратын (DeskTop), ұтқыр (NoteBook), қалтаға салуға келетін (Pocket PC), алақанға сыятын (Palm PC) т.б.

Жаңа сөздерді жаттаңыз.

есептеуге арналған құрылғы –средство для вычисления

есептеу операциялары – вычислительные операции

күрделі қатарлар – сложные ряды

алдын ала көрсетілген – предаврительный показ

нұсқаулық-бағдарлама – инструкторная программа

есептеуіш техника – вычислительная техника

транзисторлы электронды есептеуіш машиналар – транзисовая электронная вычислительная машина

интеграциялық деңгейлі сызбалар – интегральная уровневая черта

бесінші буыны – пятое поколение

дербес компьютерлер – персональные компьютеры

құрастырушылар - конструктор

сәтті технологиялық шешімдері – удачные технологические решения

бағдарламалық жабдықтар – програмные оборудование

жүктеу 3,91 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 12