38 Атыс қаруына шолу
№ 29 тақырыптық баяндама
Флоркин, Әбен және Каримова
Ашық аспандағы қара бұлттар 39
басқа елдердегі бір әскерге шаққандағы қару саны көбейткіштерімен
біріктіруден алынған
39
Соңғы кезде, Қазақстан Республикасының ҚМ
әдеттегі оқ-дәрінің 2,5 млн. артық мөлшері болғаны туралы 2003 жылы
хабарлады, оның 1,1 данасы 2009 жылға дейін жойылды, демек 1,4 млн.
дана артық оқ-дәрі 2010 жылда әлі бар болды (ҚР, 2011a).
Кейбір органдар, оның ішінде Қаржы полициясы, Кеден қызметі және
Мемлекеттік курьерлік қызмет (премьер-министр кеңсесінің қарамағында)
үшін ұлттық заңнама органдар қолданатын әр түрлі атыс қаруының түрін
белгілейді (6-шы кестені қараңыз). Жанама дереккөздер қарулы күштердің
арсеналына төмендегі атыс қаруы мен жеңіл қару-жарақтарының
кіретіндігін мәлімдейді (Jane’s World Armies, 2010):
• минометтер: 82 мм M37M (150 дана), 107 мм M107 (50), 120 мм M-43 (100),
120
мм 2S11 Сани, 120 мм 2S9, Айбат;
• танкке қарсы қолданылатын қарулар: 9K111/AT-4 «Spigot» (200 дана),
9
P148/AT-5 «Spandrel» (50 дана), 9К114 «Штурм»/АТ-6 «Spiral», 9К115
«Метис»/AT-7 «Saxhorn» (24 дана), 100 мм T-12 (150 дана), РПГ-7
(250 дана);
• Әуе шабуылына қарсы қорғану тасымалы жүйелері: 9K32/9K32M/«Стрела-
2»/2M/SA-7a/b «Grail» (250 дана), «Стрела-3»/SA-14 «Gremlin» (50 дана),
«Игла-1»/SA-16 «Gimlet»;
• пистолеттер: 5,45 мм ПСМ, 7,62 мм Токарев, 9 мм Макаров;
• автоматтар: 5,45 мм АК-74, 7,62 мм АКМ;
• снайперлік винтовкалар: 7,62 мм Драгунов;
• пистолет-пулеметтер: 5,45 мм АКС-74У;
• жеңіл пулеметтер: 5,45 мм РПК-74;
• универсалды пулеметтер: 7,62 мм ПКС; және
• ірі калибрлі пулеметтер: 12,7 мм ДШК.
Қару көздері
Кеңес Одағының ыдырауына дейін Қазақстанда 50-ге жуық зауыт әдеттегі
қару-жарақтар мен қорғаныс жабдығын шығарумен айналысатын. 1995
жылы тек 24 әскери-өнеркәсіптік зауыттар істеп тұрды (Бурнашев, Черных,
2010). Олардың ішінде, мемлекет меншігіндегі Оралдағы «Металлист»
38 Атыс қаруына шолу
№ 29 тақырыптық баяндама
Флоркин, Әбен және Каримова
Ашық аспандағы қара бұлттар 39
зауыты ғана атыс қаруын шығаратын (Чеботарев, 2010; IA, 2004, 21-б). 2003
жылдың сәуір айында Металлист БҚМК-ға түрлендіріліп, мұнай мен газ
жабдығын шығаруға көшті. Ішкі органдар мен халықаралық нарықтың
әскери қаруларға тапсырыстарының тұрақты болмауы және жалақы
бойынша міндеттемелер мен қарыздардың артуы да бұған өз үлесін қосты
(Чеботарев, 2010). Сондай-ақ, БҚМК-ның 9 мм «Кобальт» револьвері мен
жиналмалы ПП-90 пистолет-пулеметі сияқты жаңа атыс қаруын шығару
әрекеттері нәтижелі болмағаны хабарланады (Барабанов, 2008, 31-б).
Қазақстанның қорғаныс өндірісіне президент Назарбаев 2007 жылғы
21
наурызда жаңа әскери доктринаны мақұлдағанынан кейін жаңадан
импульс берілді. Доктрина әскерді жаңа қару мен жабдық түрлерімен
жабдықтауды және қолдағы қаруды жетілдіріп, жаңартуға шақырды (ҚР,
2007
c, 16-б). 2009 жылғы 15 мамырда президент үкіметке доктринаны
жүзеге асыратын, оның ішінде қарулы күштер мен қару шығаратын
кәсіпорындарды технологиялық тұрғыда жаңартатын бағдарламаны
әзірлеуге тапсырма берді (ҚР, 2009). Ресми мәлімдемелер бойынша
Қазақстан қаруларды тек өзінің ішкі қарулы күштеріне ғана емес, шет
елдерге экспорттауды көздеуде (Ахметова, 2008, 4-б).
2010 жылғы 27 қаңтарда Қорғаныс министрі Әділбек Жақсыбеков БҚМК
30
мм БМП-2 үстіне орнатылатын пулеметтерге арналған оқтарды шығара
бастағаны және НСВ 12,7 мм «Утес» ірі калибрлі пулеметті шығаруды
жалғастырып жатқаны туралы мәлімдеді Министрмен кездесу кезінде,
зауыттың басшылары басқа атыс қаруының оқтарын шығаруға қалауларын
білдірді (Парпура, 2010). КАДЕКС-2010 (KADEX-2010) қару көрмесі
барысында (Астана, Мамыр, 2010 ж.) БҚМК Israel Military Industries (IMI)
компаниясымен бірігіп, жаңа буындағы «WAVE 300–Толқын» атыс қару
жүйесін шығаруға келісімге келгенін хабарлады. Бұл қашықтан
басқарылатын қару станциясы БҚМК шығаратын НСВ 12,7 мм ірі калибрлі
пулемет пен IMI өндіретін электрондық бағыттау, көздеу және басқару
жүйесінен жасалған өнім болмақ. Орталық Азия мемлекеттері, сондай-ақ
Ресей Федерациясы жаңа қарудың ықтимал нарықтары ретінде есептелуде
(ҚазТАГ, 2010; Кедров, 2010).
Қазақстанның шектеулі әскери атыс қаруын шығару мүмкіндігі оның
әскери атыс қаруын экспорттау мөлшерінің төмен болуына себепкер.
40 Атыс қаруына шолу
№ 29 тақырыптық баяндама
Флоркин, Әбен және Каримова
Ашық аспандағы қара бұлттар 41
Қазақстанның мәлімденген бұл қаруларды экспорттау мөлшері не болғаны
100
мың АҚШ долл. сомасына 1992–2008 аралығында тең болды (БҰҰ-ның
«Комтрейд» сауда дерекқоры, датасыз). Тек мемлекет меншігіндегі
«Қазспецэкспорт» компаниясының әскери атыс қаруын экспорттауға
рұқсаты бар. Компания төмендегі жабдық түрлерін сатады: оптикалық
көздеуіші жоқ 12,7мм НСВ пулеметі; 9 мм ПМ пистолеттері; 7,62 мм АКМ
автоматтары; 7,62 мм СКС мылтықтары; 5,45 мм АК-74, АКС-74 және
АКС-74У автоматтары; 5,6 мм ТОЗ-8 және ТОЗ-17 спорттық мылтықтары;
26
түрлі оқ-дәрі, 4,5 мм-ден 23 мм-ге дейін (Чеботарев, 2010).
7-ші кесте
Қорғаныс министрлігі сатып алуға жоспарлаған атыс қаруы,
бөлшектер мен оқ-дәрі, 2009 ж.
Мөлшері
(дана)
Құны
Теңге
АҚШ долл.
(ықшамдалған)
Барлау батальондарына арналған атыс
қаруы мен құралдар
0
201 989 400
1 383 500
Қолда ұсталатын қаруларға арналған ату
тірегі
1
1 700 мың
11 600
Снайперлік винтовкалар
36 126 000 мың
863 мың
Оқ-дәрі, 7,62; 338
4 125
3 300 мың
22 600
Үлкен калибрлі снайперлік винтовка
2
7 000 мың
47 900
Оқ-дәрі, 12,7 × 99 мм
1 мың
3 500 мың
24 мың
Жабық коллиматорлық көздеуіш
222
26 640 мың
182 500
АК-107 пулеметі (Ресей Федерациясы)
100
38 000 мың
260 300
5,66 мм АПС (су асты автоматы)
44
16 368 мың
112 100
Су астында атуға арналған 5,66 мм АПС
оқ-дәрісі
50 мың
46 500 мың
318 500
Су астында атуға арналған 5,66 мм оқ-дәрі
9 мың
8 680 мың
59 500
4,5 мм СПП-1 (су асты пистолеті)
44
12 584 мың
86 200
Су астында атуға арналған 4,5 мм СПС
оқ-дәрісі
50 мың
39 500 мың
270 500
Пистолет-пулеметтердің оқпан планкасын
орнату және сатып алу
1 мың
15 000 мың
102 700
Дереккөз: ҚМ (2009)
Достарыңызбен бөлісу: | 
