198
жүйелерге бөліп жүргізу ісі қарастырылады. Нақты ақпараттың
қорғалуына байланысты шараларды кімнің жүзеге асыратыны,
жіктелген, яғни құпияланған деректер бойынша жұмыс жүргізу
процесіне кім жауап беретіні айқындалады.
Үйлестіру жөніндегі шаралар белгіленіп, нақты орындаушылар
тағайындалады.
Ақпаратты
қорғауға
қатысты
тұлғалардың
іс-əрекеттерін
жандандыру жəне үйлестіру жөнінде жоспар жасалады.
Қорғауды қамтамасыз ету жөнінде қабылданған шаралардың
сенімділігі тексеріледі. Атап айтқанда:
- коммерциялық құпиясы бар ақпарат негіздерін кəсіпорыннан
тыс жерлерге санкциясыз алып шығу əрекетінің алдын алу шаралары;
- тасымалдау, тарату, жеткізу жұмыстары кезінде режімдік
талаптарды сақтау, күзеттік бақылау жасау;
-
шақырылған,
іссапармен
келген
кісілердің
кəсіпорын
ақпараттарына қол жеткізуін ұйымдастыру;
- мəжілістер, көрмелер, келіссөздер т.б. өткізу ісін ұйымдастыру;
- жабық жұмыстар мен жабық құжаттарға рұқсаты бар кісілердің
режім талаптарын білу деңгейі;
- сенімді қоймалармен, жабылатын қондырғылармен, мөр салу
құралдарымен қамтамасыз етілу деңгейі;
- қызметкерлердің коммерциялық құпиясы бар негіздер бойынша
(соның ішінде жіктелген, яғни құпияланған ақпараттар бойынша)
жұмыс жүргізу үшін лайықты жұмыс орнымен қамтамасыз етілу
деңгейі;
-
ғимараттарда,
орын-жайларда,
жалпы
кəсіпорында
рұқсаттамалық жəне ішкі режімнің жай-күйі;
- коммерциялық құпиясы бар негіздерді орындалу жəне
басқарылу дəрежелері бойынша тарату механизмі;
- нақты қызметкерлер топтарының əрқандай ақпарат негіздері
түрлеріне қол жеткізу негіздемесі;
- жұмыс орындарында ақпарат негіздері бойынша жұмыс
жүргізудің тəртібі;
- есептеу техникалары құралдарын қолданудың тəртібі
(ақпараттарды алу, өңдеу, сақтау, шығару, тарату);
- кəсіпорынның өз ішіндегі жəне сырттағы əріптестермен мəлімет
алмасу тəртібі;
- мəліметтерді жіктеу жəне жария етудің уақытқа сəйкестігі мен
дұрыстығы;
- көрмелер, конференциялар, симпозиумдар т.б. ұйымдастырып,
өткізу;
- ұйымдық-əдістемелік құжаттар əзірлеу ісінің сапасы, жұмыс
жоспары мен ақпараттарды қорғау жөніндегі арнайы шаралардың
орындалуы;
199
- кəсіпорын басшылығы талаптарының орындалу деңгейі (оның
қаншалықты толық орындалғандығы);
-
қызметкерлер
арасында
жүргізілетін
профилактикалық
жұмыстардың жай-күйі;
- бөлімшелер арасындағы өзара əрекеттестікті ұйымдық-
əдістемелік тұрғыдан қамтамасыз ету деңгейі;
- ақпаратты іздестіру мен орындаушыларға жеткізу уақытының
мөлшері;
Талдаулар ақпараттың шетке шығып кетуіне мүмкіндік беретін
əртүрлі арналарды жетілдіру бағытындағы жұмыстарды да қамтиды.
Атап айтқанда:
● жабық ақпараттарды санкциясыз алудың мүмкін болатын
əдістері мен тəсілдері.
Шетелдік фирмалар жіктелген, яғни құпияланған ақпараттардың
шетке шығып кетуіне мүмкіндікті неғұрлым көбірек ашатын арналарға
мыналарды жатқызады:
● өзге фирмалармен бірігіп жұмыс жүргізу, келіссөздерге қатысу;
● фирмаларда əртүрлі лауазымдық қызметтер бойынша жұмыс
жүргізуге болатындығы туралы сырттан келген жалған сұраныстар;
● өзгелердің фирмада болуы, экскурсиялар жасауы;
● фирмалар сауда өкілдерінің шығарылған бұйым сипаттарына
байланысты қарым-қатынас жасауы;
● шектен тыс жарнамалау;
● арадағы адамдар арқылы жабдықтау;
● шеттен келген мамандардың кеңес беруі, жұмыс барысында
олардың фирма қондырғылары мен құжаттарына рұқсат алуы;
● баспасөзде мақалалар жариялау, баяндамалар жасау;
● кеңестер, конференциялар, симпозиумдер т.б.;
● жұмыс орнынан тыс жерлердегі əңгімелер;
● фирма басшылығына көңілі толмайтын, қысым көрген
қызметкерлері.
Коммерциялық құпияны қорғау ісін ұйымдастыру кезінде
бəсекелестер мəлімет жинаудың мынадай əдістері мен тəсілдерін
қолдануы мүмкін екендігін ескеру қажет:
● жеке кездесуде зерттелетін фирма қызметкерінен пікір тарту;
●
білгісі
келетін
мəселелер
бойынша
пікірталастар
ұйымдастыруға көндіру;
● кəсіпорындарға жəне жекелеген қызметкерлерге сауалнамалар
мен анкеталар тарату;
● ғылыми орталықтардың жəне ғалымдардың мамандармен жеке
қатынас хаттар жазысуы.
Бəсекелестер тарапының өкілдері мəліметтер жинау үшін
бірқатар жағдайларда ынтымақтастық көкжиегін анықтау, бірлескен
кəсіпорын құру жөніндегі келіссөздер жүргізу жолын пайдалануы
мүмкін.
200
Ынтымақтастықтың мұндай түрлері өзге ұйымдар өкілдерінің
құжаттар бойынша жұмыс жүргізу процестеріне тікелей араласуына,
жұмыс орындарында болуына жол береді, құжаттардың көшірмелерін
алуға, материалдардың əрқилы үлгілерін, сынамаларын алуға
байланысты мүмкіндіктерін молайта түседі. Мұнымен қоса дамыған
елдер тəжірибесінен байқалатындай, экономикалық бəскелестер заңға
қайшы əрекеттерге, өндірістік шпионажға баруы да мүмкін.
Қажетті ақпараттарды қолға түсірудің мүмкіндігі неғұрлым жоғары
тəсілдері:
● көзбен байқап, қадағалау;
● тың тыңдау (біреудің сөздерін білдірмей тыңдау);
● техникалық өзгерістерді бақылау;
● тікелей сұрақ-жауап арқылы, барлау арқылы білу;
● материалдарды, құжаттарды, бұйымдарды қарап, шолып
тексеру т.б.;
● ашық құжаттар мен ақпараттық өзге де дерккөздерді жинау;
● құжаттар мен ақпараттық өзге де дереккөздерді ұрлау;
● қажетті мəліметтердің бөлшектері кездесетін ақпараттық
дереккөздерді мүмкіндігінше көптеп зерттеу.
Талдама зерттеулер, мүмкін болатын қауіп түрлерін моделдеу ісі
қажет болған жағдайда қосымша қорғаныс шараларын жасауға
мүмкіндік береді. Осымен бірге олардың орындалу мүмкіндігіне,
əдістемелік материалдарының болуына, материалдық қамтамасыз
етілуіне, қызметкердің оларды атқаруға əзірлігі жағдайларына баға
беру қажет. Жоспарлау кезінде коммерциялық құпияның сақталуын
қамтамасыз етудегі кəсіпорында орын алып отырған кемшіліктер
есепке алынуы тиіс.
Қорғаныс жүйесін ұйымдастыру жағдайы фирмадағы жалпы
жағдаймен астасады. Осыған байланысты ондағы болып жатқан жəне
болады деп күтілетін өзгерістерді есепке алып отыру аса маңызды
жəйт.
Осының бəрінен шығатын қорытынды, коммерциялық құпиялар
мен жіктелген (құпияланған немесе қорғауға жататын) ақпараттардың
қорғалуын ұйымдастыру жүйесі белгілі бір мерзімге алдын-ала
əзірленген кешенді режимдік жəне ұйымдық-техникалық шаралар
жиынтығы болып табылады. Бұл кешенді шаралар жиыны
ақпараттардың қорғалуын қамтамасыз етуді жетілдіруге бағытталған
барлық қызмет түрлерін қамтиды жəне ішкі, сыртқы жағдайлардың,
сондай-ақ, жауапкершілігі нақты тұлғаға немесе бөлімшеге жүктелген
іс-əрекеттің белгілі бір тəртібіндегі өзгерістер де есепке алынып
отырады.
5.7. Іс қағаздарының номенклатурасы, құжаттарды мұрағатқа
сақтауға дайындау
Достарыңызбен бөлісу: |
