Алшымбеков саяхат қанағАТҰлы болашақ туризм мамандарын қазақ этнопедагогика материалдарын кәсіби іс-әрекетте пайдалануға даярлау

КІРІСПЕ

Сондықтан ғылыми техникалық прогрестің дамуы мен елдің нарықтық экономикаға өтуі,жаңа мамандықтар бойынша жүйелі түрде даярлаудың қажеттілігін тудырды. Осы тұрғыдан алғанда туризм мамандарын жүйелі түрде кәсіби даярлау, жалпы әлеуметтік сипатқа ие бола отырып, халқымыздың салауатты өмір сүру салты мен рухани мәдениетіне жастардың кәсіби танымдық көзқарастарын кеңейту, туристік іс-әрекеттер арқылы ұлттық, жалпыадамзаттық құндылықтарды насихаттау бүгінгі қоғамның көкейкесті мәселесінің біріне айналуда.

Қазақстанның дербес тәуелсіз мемлекет болуымен қатар алғаш рет экономиканың қызықты да, ауқымды жаңа саласы туризм қалыптасып дами бастады. Туризм өзінің әмбебап ұйымдастыру түрлері мен мүмкіндіктері жағынан, дәстүрлі түрде қалыптасқан басқа экономикалық салалармен біріге отырып өндірістік, кәсіпкерлік мәселелерді ғана емес, сонымен қатар маңызды әлеуметтік, педагогикалық білім мен тәрбие беру кеңістігін де қамтиды, қалың бұхараны экскурсия үдерісі барысында туристік танымдық-тәрбиелік іс-әрекетке тарту арқылы жеке адамның құнды ұлттық рухани дүниесінің қалыптасуына ықпал етуде.

Осы орайда, жоғары оқу орындарындағы болашақ туризм мамандарын, атап айтқанда туризмнің танымдық-ақпараттық қызметін жүргізуші экскурсоводтарды, экскурсия үдерісінде туризм субъектілеріне этнографиялық білім мен тәрбие беру мақсатында қазақ этнопедагогикасының материалдарын пайдаланып қана қоймай, осы экскурсияларды даярлау технологиясын меңгеруге де даярлықтарын қалыптастыру өзекті мәселе болып табылады. Олай дейтін себебіміз, шетелдік және отандық туризм субъектілері ғысырлар бойы өзінің көкейкестілігін жоғалтпай, керісінше, әрбір қоғамдық ортада болған өзгерістерге байланысты жетіліп отырады.

Алайда, қазақ халқының салт-дәстүрі мен әдет-ғұрпы, ұлттық мәдениеті туралы ақпараттық білім беру және оны әлемге әйгілеу болашақ экскурсоводтардың осы бағытта меңгерген этнопедагогикалық білімдерінің теориялық, практикалық, іскерлік, дағдыларының деңгейіне байланысты айқындалады.

Сондықтан жоғары мектеп педагогикасының күрделі де маңызды бір мәселесі, бакалавриаттар мен магистранттарды болашақ туризм мамандығына оңтайландыру, кәсіптік біліктілігін дамыту, кәсіби бағдар берудің жаңа жүйесін жасау, іскер және құзіретті маман дайындауға ерекше көңіл бөлу керек. Демек, маман дайындау үшін кәсіби білім беру үдерісін белсендендіру, оқытудың жаңа формалары мен әдіс-тәсілдерін жетілдіру қажет. Оқу үдерісін белсендендіру – берік те тиянақты білім берудің жолдарын қарастыру, студенттердің кәсіби шығармашылық ойлауына, ізденуіне мүмкіндік жасау, оларды келешек мамандығына қызықтыра отырып, оқу үдерісін ғылыми негізде ұйымдастыру қажет.

Болашақ туризм мамандарының, туризмнің экскурсия үдерісінде қазақ этнопедагогикасы материалдарын танымдық,тәрбиелік мақсатта пайдалануға даярлықтарын қалыптастыру үшін, оларда ең алдымен практикалық іс - әрекет барысында пайдаланылытын этнопедагогика -

лық кәсіби білім, этнографиялық экскурисияларды даярлау және өткізу іскерліктері мен дағдылар жүйесін қалыптастыру қажет етіледі.

Осы тұрғыдан алғанда, болашақ туризм мамандарын экскурсия үдерісінде қазақ этнопедагогика материалдарын пайдалануға даярлықтарын, іскерліктері мен дағдыларын қалыптастыру мәселесінің көкейкестілігі күннен-күнге арта түсуде.

Педагогика саласы ғалымдары (В. И. Андреев, Ю. К. Бабанский, Н. В. Кузьмина, В. В. Сериков, В .А. Сластенин, А. В. Усова, Н. Д. Хмель,Г.Т.Хайруллин,В.В.Трифонов, Н. Н. Хан, Қ. Қ. Жампеисова, А. А.Бейсенбаева және т.б.) маманды кәсіби даярлау үдерісінің психологиялық-педагогикалық негіздеріне, мамандықтың мәніне, өзіндік ерекшеліктері мен функцияларына тоқталады. Оның құрылымын негіздей отырып, маман іс-әрекетінің кәсіби бағдарын, студенттердің шығармашылық және өздігінен дербес білімін жетілдіруге байланысты ғылыми-әдістемелік негізделген бағдар ұсынады.

Қоғамның қазіргі даму жағдайында еңбек сапасына талаптың

Жоғары білім беруді ұйымдастыру мен жетілдірудің қазіргі заманғы келелі проблемалары туралы және студенттердің жалпы этнопедагогикалық,әскери-патриоттық,этноэкологиялық, технологиялық білімдері мен дағдыларын дамытуға Ю.К.Васильев, В.П.Кузьмина, А.Н.Гудимова,Қ.Б.Жарықбаев,С.Қалиев,С.А.Ұзақбаева,Қ.Б.Бөлеев, Р.К.Төлеубекова,Қ.Қ.Шалғынбаева,Р.К.Дүйсембинова, Б.А.Әлмұхамбетов, Ұ.М.Әбдіғапбарова,Р.А..Жаңабаева,А.Н.Көшербаева,Д.Чилдебаев, С.М.Кеңесбаев, және т.б. зерттеулері арналған. Бұл жұмыстар негізінен инженер-педагог, мұғалім сияқты халық шаруашылығының түрлі саласына мамандар даярлауға байланысты жүргізілген.

Көптеген ғалымдардың оқушылардың туристік іс-әрекетін ұйымдастыруға байланысты П.И.Истоминнің, А.А.Остапец-Свешниковтың, О.А.Юрьеваның, А.А.Саиповтың, В.Н.Вуколовтың, О.Б.Мазбаевтың, А.А.Жолдасбековтың, В.П.Фоминнің, Қ.М.Омаровтың, Н.У.Серикованың, О.Г.Лютеровичтың зерттеулерінде туристік-өлкетану іс-әрекеттері біршама нақты зерттеліп, туризм кадрларын даярлау үдерісі жалпылама түрде сипатталған.

Сонымен, ғылыми-педагогикалық, психологиялық, туризм, өлкетану ғылымдары, тарихи-этнографиялық, этнопедагогикалық әдебиеттер мен зерттеу еңбектерге және озық тәжірибелерге жасаған талдау авторлардың өздерінің зерттеу нысаналарына қарай педагогика, этнопедагогка ғылымына айтарлықтай үлес қосқанын, олардың зерттеу нәтижелерінің тәжірибеде қолданылып жүргенін, ал біздің қарастырып отырған зерттеу жұмысымыздың проблемасы бұл еңбектерде қарастырылмағанын дәлелдейді. Туризм мамандарын даярлайтын жоғары оқу орындарының оқыту үдерісіндегі болашақ экскурсоводтарды кәсіби даярлау мәселесінің қазіргі таңға дейін ғылыми-педагогикалық тұрғыда зерттелмегендігін, нақтылай айтқанда болашақ экскурсоводтардың экскурсия үдерісінде қазақ этнопедагогикасы материадарын танымдық - тәрбиелік мақсатта пайдалуға әдістемелік даярлықтарын қалыптастыруға бағытталған ғылыми-әдістемелік нұсқаулар мен бағдарламалардың жоқтығы байқалады.

1. 
   Болашақ туризм мамандарын қазақ этнопедагогикасы материалдарын кәсіби іс-әрекетте пайдалануға даярлудың теориялық және ғылыми-әдістемелік негіздерін анықтау.
   
2. 
   Болашақ туризм мамандарын экскурсиялық үдерісте қазақ этнопедагогика материалдарын пайдалануға даярлықтарының моделін жасау, оның өлшемдері мен көрсекіштерін және қалыптасу деңгейлерін айқындау.
   
3. 
   Болашақ туризм мамандарын экскурсиялық үдерісте қазақ этнопедагогика материалдарын пайдалануға даярлаудың әдістемесін жасап, оның тиімділігін тәжірибелі-эксперимент жүзінде тексеру.
   
4. 
   Қазақ этнопедагогика материалдары қолданылған этнографиялық экскурсиялар жүйесінің мазмұнын даярлау.
   

Диссертациялық зерттеудің теориялық, әдістемелік және эксперименттік қағидаларын жасауда кәсіби оқыту үдерісін зерттеудегі жүйелілік, тұлғалық және іс-әрекет тұрғысынан қараудың жалпы ғылыми ұстанымдары, сонымен бірге кәсіпқойлық, оның бәсекеге қабілетті және кәсіби толысқан маман болып қалыптасуындағы рөлі; іс-әрекеттің философиялық, психологиялық, педагогикалық, этнопедагогикалық теориясы; проблемалық оқытудың психологиялық-педагогикалық және әдістемелік негіздері туралы теориялары мен идеялары қолданылды.

Автордың жоғары оқу орнында аға оқытушы, туризм нұсқаушысы, гид-экскурсовод, жоғары категориялы экскурсовод қызметтеріндегі көп жылдық педагогикалық және зерттеушілік іс-әрекет тәжірибесі.

1.Болашақ туризм мамандарын қазақ этнопедагогика материалдарын экскурсиялық үдерісте пайдалануға даярлудың теориялық және ғылыми-әдістемелік негіздері алғаш рет жасалды.

2.Болашақ туризм мамандарын экскурсиялық үдерісте қазақ этнопедагогика материалдарын пайдалануға даярлықтарының моделі жасалып, оның өлшемдері мен көрсеткіштері және қалыптасу деңгейлері айқындалды.

3.Болашақ туризм мамандарын экскурсиялық үдерісте қазақ этнопедагогика материалдарын пайдалануға даярлаудың жаңа кредиттік технологиялық оқыту жүйесі бойынша әдістемесі жасалып, оның тиімділігі эксперимент жүзінде тексеріліп дәлелденді.

4.Қазақ этнопедагогика материалдары қолданылған этнографиялық экскурсиялар жүйесінің мазмұны даярланды.(Отандық және шет елдік туристерге арналған.)

Зерттеудің практикалық маңыздылығы

Зерттеудің нәтижелері бойынша жоғары оқу орынының студенттеріне арналған “Экскурсиятану негіздері” атты оқу құралы, «Қазақ этнопедагогика материалдарын экскурсия үдерісінде пайдалану негіздері” атты арнайы курс бағдарламалары жарық көрді. Сонымен қатар шетелдік және отандық туристерге арналған экскурсоводтың портфеліне жинақталған «Армысың әз Наурыз», «Қазақ халқының шежіресі», «Қазақ халқының салт дәстүрлері», «Қазақ халқының әдеп-ғұрыптары», «Қазақи дәстүрлі баспана», «Қазақтың ұлттық дастарханы», «Қазақ халқының ұлттық қол өнер туындылары.(Шеберлер аулына саяхат)» атты этнографияляқ экскурсиялардың әдістемелері даярланған. Зерттеу нәтижелері жоғары оқу орындарында болашақ экускурсоводтарды дайындауда және туризм мамандарының кәсіби білімін жетілдіретін курстарда пайдаланылады.

1.Болашақ туризм мамандарының экскурсия үдерісінде туризм субъектілеріне этнографиялық білім мен тәрбие беру мақсатында қазақ этнопедагогика материалдарын пайдалануға кәсіби даярлықтарын қалыптастырудың теориялық және ғылыми-әдістемелік негіздерін анықтаудың мазмұндық сипаттамасы;

2.Болашақ туризм мамандарының экскурсия үдерісінде қазақ этнопедагогикасы материалдарын пайдалануға даярлықтарын қалыптастыру моделінің негізделуі және оны сипаттайтын өлшемдері мен көрсеткіштері;

3.Болашақ туризм мамандарының экскурсия үдерісінде қазақ этнопедагогикасы материалдарын пайдалануға даярлықтарын қалыптастыру әдістемесінің негізделуі; болашақ экскурсоводтардың қазақ этнопедагогика материалдарын кәсіби іс-әрекетте пайдалануға даярлықтарын арнайы пәндерді оқыту үдерісінде қалыптастырудың формалары мен әдістері негізделеді,

4.Болашақ туризм мамандарының экскурсия үдерісінде туризм субъектілеріне этнографиялық білім мен тәрбие беру мақсатында қазақ этнопедагогика материалдарын пайдалануға әдістемелік даярлықтарын қалыптастырудың ғылыми-әдістемелік нұсқаулары.

Зерттеу нәтижелерінің дәлелділігі мен негізділігі алғашқы әдіснамалық және теориялық көзқарастармен; практикалық жұмыс мазмұнының ғылыми аппаратқа сәйкестілігімен; зерттеу проблемасын зерделеуде зерттеу міндеттеріне барабар әдістер кешенін пайдаланумен; зерттеу деректерінің дәлелділігімен; тәжірибелі-әдістемелік

жұмыстарының жоспарлы кезеңділігімен; ұсынылған әдістеменің тиімділігімен; бастапқы және соңғы көрсеткіштердің нәтижелерін қорытындылауымен; олардың тиімділігін тәжірибелі-әдістемелік жұмыстар арқылы тексеруімен және оқу-тәрбие үдерiсіне кешенді ендірілуімен дәлелденді.

Зерттеу материалдары бойынша 23 еңбек жарияланды, соның ішінде

Болашақ туризм мамандарын дайындауда, атап айтқанда олардың болашақ кәсіби іс-әрекетте (экскурсияда) қазақ этнопедагогика материалдарын пайдалануға әдістемелік даярлығын қалыптастыру мәселесін теориялық-әдіснамалық тұрғыда біз екі аспектіде қарастыруға талпыныс жасадық (психологиялық және педагогикалық), онда аталған кәсіби іс – әрекетке даярлықтың негізін, экскурсовод кәсібі үшін маңызды оның нақтылығы мен құрылымын анықтауға мүмкіндік беріледі және осы негізде туризм мамандығы студенттерін кәсіби теориялық, кәсіби өндірістік оқыту үдерісінде болашақ кәсіби іс-әрекетте қазақ этнопедагогика материалдарын пайдалануға әдістемелік даярлығын қалыптастырудағы олардың кәсіби оқу, кәсіби танымдық белсенділігін арттырудың әдіс-тәсілдері талданды.

Сондықтан экскурсия үдерісінің барысында отандық (олардың ішінде барлық жастардағы қала тұрғындарының) сонымен қатар әсіресе шет елдік туристердің аса танымдық экзотикалық қызығушылығын тудыратын этнопедагогикалық экскурсиялық материалдардың (Қазақстан халықтарының және қазақ халқының әдеп-ғұрпы, салт-дәстүрі, қазақ халқының көне шежіресі, Қазақстанның тарихи мұралары мен мәдениеті) мазмұндық сипаттамасын студенттер кредиттік технология жүйесінің талаптарына сай аудиториялық дәрістік және практикалық сағаттардың күрт қысқаруына байланысты өздігінен орындайтын жұмыстар тапсырмасы ретінде даярлап, СОӨЖ сабақтарында талқылайды. Бүгінгі білім беру жағдайында қазақ этнопедагогикасы материалдарын оқу-тәрбие үдерісінде ретсіз, жүйесіз қолдану салдарынан ұлттық мұраның мән-маңызына нұқсан келуде. Ал біздің тәжірибемізде болашақ экскусоводтарды экскурсия үдерісінде этнопедагогика материалдарын пайдалануға әдістемелік даярлау жұмысымыз, оқу үдерісімен қатар негізінен әр студентпен жеке дара, және топтық әдістермен оқытушылардың басшылығымен өткізілетін аудиториядан тыс сабақтарда, курстық және дипломдық жұмыстарды орындау барысында, ғылыми жобалар дайындауда, ғылыми конференцияларға арнайы баяндамалар дайындау барысында өткізіледі. Ал өндірістік практика кезінде мүмкіндігінше нақты материалдар негізінде, мерекелік тойларға (Наурыз мерекесі), үйлену, қыз ұзату, құда түсу тойларына қатысу арқылы даярлық үдерісі бейне таспаға түсіріліп өткізіледі, бұл шаралар оқу үдерісінен тыс, оқытушылардың және студенттердің өзіндік кәсіби танымдылығының, белсенділігінің арқасында жүргізіледі. Демек қазіргі жаңа кредиттік технология жағдайында бұл құбылыстың әрі қарай даму мүмкіндігі күшейе түспек, оған оқытушылар да, студенттер де әдістемелік жағынан даяр болуы қажеттігі туындайды.

Осы қарастырылған мәселелерге жасалған теориялық - әдіснамалық талдау нәтижесі бізге төмендегідей тұжырымдар жасауға негіз болды:

1. Жоғары оқу орындарында болашақ туризм мамандарының кәсіби іс-әрекетке даярлығын қалыптастыруда қазіргі кәсіби оқу үдерісін жаңа кредиттік технология жүйесінің талаптарына сай құрудың теориялық-әдіснамалық және кәсіби танымдық, кәсіби шығармашылық негізі болып адамның кәсіби дамуы, оның жеке кәсіби құзіретті, толерантты тұлға ретіндегі қоғамдағы орны, қоғамның материалдық және рухани байлығын дамытудағы, баянды етудегі адам іс-әрекетінің рөлі, адам іс-әрекетінің мақсаттылығы мен қайта құру сипаты табылады.

2. Шығармашылық деңгейге көтерілген өзіндік кәсіби оқу-танымдық іс- әрекеттегі белсенділік, іс-әрекеттің өзгертуіндегі сипат алғанын байқатады. Оның шығармашылық маңызы әрқашан да жаңаның келуімен, іс-әрекеттегі стереотипінің, жағдайының өзгеруімен байланысты.

3. Кәсіби іс-әрекеттің міндетті түрі мен оның ерік түрін таңдау ерекше маңызға ие болады, онда студент кәсіби іс-әрекеттің мақсатын да, құрылымын да өзі таңдай алады. Бұның бәрі кәсіби оқыту процесінде де, оқу мен өндірістік іс- әрекеттің өзара байланысында да жүзеге асады.

4. Студенттің кәсіби еңбекпен, өзара қарым-қатынаспен, қоғамдық іс-әрекетпен байланыс жағдайында кәсіби танымдық үдерістердің белсенділігі, жан-жақты іс-әрекеттер тәжірибесінен студенттердің жетілуі интенсивті іске асады.

5. Оқытушы мен студенттің іс-әрекетіндегі белсенділікті күшейтуде олардың арасындағы жағымды қарым-қатынас үлкен роль атқарады, ол студенттің белсенділігін, дербестілігін, оның тұлғалық ұстанымына шығуын қамтамасыз етеді.

6. Оқу мен оқытуда оқытушы мен студенттің субъектаралық қарым- қатынасы аса маңызды: олар оқытушы мен студенттің іс-әрекетінің күш бірлігін, әрекет бірлігін, әрекеттегі өзара байланысты қамтамасыз етеді.

7. Студенттердің танымдық қызығушылығы, оның оқуына іштей және сырттай жағымды жағдай туғызатын кәсіби танымдық іс-әрекетті қалыптастыруда әсерін тигізеді. Кәсіби танымдық қызығушылық оқытудың объективті шынайы бағаларын анықтайды, оқуға күш, жеңілдік, екпін, қозғалыс, іс-әрекеттің өнімділігін, оған даралық мән, үстемді, кәсіби оқу-танымдық іс- әрекетке жағымды интеллектуалды – эмоциялық рең береді.

8. Қазіргі кезде өздігінен кәсіби оқу іс-әрекетін белсендірудің әлсіздігі байқалады: әрбір оқытушының әдістемелік жағы; топтың барлық оқытушыларының іс-әрекетіндегі синхрондық немесе әркелкілік; оқытушы іс- әрекеті стилінің студентке әсері; әр түрлі сабақтарда студент іс-әрекетінің өзгеруі; оқытушының студенттермен қарым-қатынасы және оның студенттердің өздігінен жұмыс жасау қабілетіне әсері; сабақтағы студенттердің басым әрекеттері; кәсіби танымдық белсенділігінің, кәсіби қызығушылығының әр түрлі сабақтағы тұрақсыздығы, топтағы ұжымдық қатынастың сипаты, оның әр дәрежеде көрінуі.

Осы тұжырымдамаларға байланысты болашақ экскурсоводтарды даярлау, олардың кәсіби іскерлігін қалыптастыру мәселелері – кезек күттірмейтін өзекті қоғам талабы. Осы орайда, біз болашақ туризм мамандарының экскурсия үдерісінде қазақ этнопедагогика материалдарын пайдалануға әдістемелік даярлығын қалыптастырудың құрылымдық-мазмұндық моделін жасадық (1-сурет).

Модель болашақ туризм мамандарының кәсіби сапасына қойылып, зерттеу идеясын болашақ туризм мамандарының экскурсияда қазақ этнопедагогикасы материалдарын пайдалануға әдістемелік даярлығын қалыптастыруды оңтайландыру мәселесі бойынша, осы қарастырылып жатқан проблемаға студенттерді тұтас бір кәсіби дайындау жүйесін құруда негізгі рөл атқарады. Онда кәсіби ақпараттық этнопедагогикалық материалдар мен кәсіби даярлық мәселелері басым қарастырылатындықтан - болашақ кәсіби экскурсоводтарда мотивациялық компонент, осы тұрғыда кәсіби танымдық, кәсіби бейімділікке, белсенділікке, құзіреттілікке арнайы талап болатындықтан мазмұндық компонент, сонымен қатар арнайы бағытталған кәсіби білім, біліктілікті, дағдыны тәжірибеде пайдалана білу болғандықтан болашақ экскурсоводтарға іс-әрекеттік пен рефлексивтік компоненттер болуы қажеттілігін модельде ескердік.

ұлттық сана және т.б.) қалыптастыруға жағдай туғызуында. Кәсіби оқыту процесі арқылы болашақ экскурсоводтарды экскурсия үдерісінде қазақ этнопедагогика материалдарын пайдалануға әдістемелік даярлығын

іс-әрекеті

Компоненттер Өлшемдер Көрсеткіштер

қалыптастыруға студент тұлғасының бағытталуы, оның жоғары мектеп ерекшелігене сәйкестендірілуі, жене аталған сапаны қалыптастыруда мақсат-

тың айқындылығы мен нақтылығын, дәлдігін ұстану қажеттігін сезінуі.

Мазмұндық компонентке болашақ туризм мамандарының жалпы кәсіби даярлығы мен пәндік әдіснамалық дайындығының деңгейі, экскурсия мамандығы бойынша кәсіби білімі, біліктілігі, кәсіби құзіреттілігі .

Этнопедагогика материалдарын экскурсия үдерісінде туризм субъектілірін

этнографиялық тұрғыда білім беру мен тәрбиеге пайдалануға даярлығындағы этнопедагогикалық біртұтас білім жүйесі, күрделі экскурсиялық үдерістің заңдылықтары мен қозғаушы күштерінің жалпы теориялық білім негіздерімен қарулануы.

Іс-әрекеттік компонент болашақ туризм мамандарының өзінің кәсіби іс-әрекетін инновациялық тұрғыда меңгере алуы мен міндетін анықтай алуы, мұнда біз коғамның саяси, экономикалық, әлеуметтік және туризм саласының жылсайынғы маусымдық, күнделікті сұранысына байланысты экскурсия үдерісінің құрылымдық, мазмұндық сипатын кәсіби іс-әрекетінде дер кезінде өзгертіп пайдалана алуын айтамыз, себебі туризм саласының басқада халық шарушылық салаларынан өзгешелігі ол «лакмус қағазы сияқты» дұние жүзіндегі және өз еліміздегі кез келген қоғамдық өзгерістерге жылдам тәуелді болып қалады. Сондай-ақ инновациялық тәсіл ретінде этнопедагогикалық материалдарды пайдалануға арнайы бағытталған тақырыптар мен қатар кезкелген экскурсия үдерісінде этнопедагогика материалдарын тиімді пайдалана алуды жүзеге асыра алуымен өлшенеді.

Рефлексивтік компонент. Экскурсия үдерісінде этнопедагогика материалдарын тәрбиелік мақсатта пайдалану барысында және оның нәтижесінде өзінің кәсіби теориялық, әдістемелік даярылық денгейіне сыни көзқараста баға бере білу, рефлексивтік қабілеттілікті дамыту, өзін-өзі реттеу тәсілдерін меңгеру, өзін-өзі кәсіби қалыптастыру мен өзін-өзі білдіруді қамтамасыз ету.

Сонымен, болашақ туризм мамандарының экскурсия үдерісінде туризм субъектілерін ұлттық нашында тәрбиелуде этнопедагогика материалдарын тиімді пайдалануға әдістемелік даярлығы: мотивациялық құндылықтарды; мазмұндық, іс-әрекеттілік және рефлексивтік сияқты көрсеткіштерді қамтиды. Осы аталған көрсеткіштердің әсерінен кәсіби білім, іскерлік, дағды, іс-әрекет, игеру, нәтижелері құралады.

Модельдің негізінде біз әртүрлі өлшемдер мен көрсеткіштерді сипаттайтын деңгейлерді (төмен, орташа, жеткілікті, жоғары) анықтадық(1-кесте).

Төмен деңгей: кәсіби іс-әрекетінде пайдаланылатын жалпы экскурсия үдерісінің технологиясын, экскурсияның технологиялық картасын өздігінен даярлауға және оны тақырыпқа байланысты өңдеп, қажетті өзгерістерді енгізіп қолдануға талпынысы жеткіліксіз. Инновациялық кәсіби іс-әрекетке, яғни экскурсия үдерісінде туризм субъектіліріне «Мәдени мұра» объектілерінің негізінде ұлттық тұрғыда білім беру, тәрбиелу,

1-кесте - Болашақ туризм мамандарының экскурсия үдерісінде қазақ этнопедагогикасы материалдарын пайдалануға әдістемелік даярлықтарының қалыптасуының өлшемдері мен көрсеткіштері